Tι θα λέγαμε αν βλέπαμε σήμερα πολιτικούς να εμφανίζονταν σε επίσημες εκδηλώσεις με φράκο; Το θέαμα θα θύμιζε καρναβάλι. Κι όμως αυτό που τώρα θα έμοιαζε γελοίο, μέχρι πριν τέσσερις δεκαετίες ήταν καθιερωμένο και πλήρως αποδεκτό. Όλα εξελίσσονται και έτσι η απόρριψη από έναν πολιτικό ηγέτη της καθιερωμένης εμφάνισης (και της γραβάτας που αυτή περιλαμβάνει) δεν είναι ούτε απρέπεια, αλλά ούτε και καμιά πράξη επαναστατικού συμβολισμού.
Όπως τα σπίτια δεν υπάρχουν μόνο για να μας προστατεύουν από τα καιρικά φαινόμενα και να μας παρέχουν ασφάλεια, αλλά ενσωματώνουν κομμάτια του πολιτισμού και της εξέλιξης των αναγκών των ανθρώπων, έτσι και το ντύσιμο και γενικότερα η εμφάνιση ανδρών και γυναικών συγκεντρώνει πλήθος αισθητικών και κοινωνικών συνδηλώσεων.
Στην εποχή μας, η εμφάνιση, ιδιαιτέρα των γυναικών, έγινε αντικείμενο έντονης κριτικής και κατηγορήθηκε σαν ένα μέσο που εντείνει την καταπίεση. Είναι αλήθεια ότι πολλές από τις επιταγές της μόδας μπορούν να θεωρηθούν περιοριστικές (όπως η απαίτηση για όλο και λεπτότερα σώματα), αλλά στις μέρες μας υπάρχει σε μεγάλο βαθμό η ελευθερία να αντισταθεί κάποιος σε κάτι που θεωρεί ότι τον καταπιέζει και να διαλέξει να εμφανίζεται όπως νομίζει ότι ταιριάζει στην προσωπικότητά του.
Από τα μέσα του εικοστού αιώνα και μετά, στο δυτικό κόσμο, η εμφάνιση έγινε ένα μέσο αμφισβήτησης των κοινωνικών συμβάσεων και της αναζήτησης της προσωπικής ελευθερίας. Τα πράγματα πλέον έχουν προχωρήσει πολύ. Η επίσημη μόδα έχει υιοθετήσει σήμερα ακόμη και στιλιστικές εκφράσεις από ξεκίνησαν από τις υποκουλτούρες του περιθωρίου (υποκουλτούρα: η κουλτούρα μέσα στην κουλτούρα, όχι η υποδεέστερη) όπως τα τατουάζ ή τα μαύρα νύχια. Όλα αυτά διαδόθηκαν και πέρασαν στη μαζική αποδοχή, αφού πρώτα τα λανσάραν οι σταρ του θεάματος, της μουσικής και των σπορ.
Για να καταλάβουμε την αξία της προσωπικής επιλογής στην εμφάνιση, αρκεί να την αντιπαραβάλουμε με τους ασφυκτικούς ενδυματολογικούς κανόνες που επιβάλλουν ορισμένα καταπιεστικά καθεστώτα στους πολίτες τους. Η ομοιόμορφη στολή στην Κίνα του Μάο είναι ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα, όπως και υποχρεωτική κάλυψη των μαλλιών των γυναικών με μαντήλα στο σημερινό Ιράν. Στο σημείο αυτό θα πρέπει να σημειώσουμε τη στάση της συμβίας του Έλληνα πρωθυπουργού Μπέτυς Μπαζιάνα κατά το πρόσφατο ταξίδι τους στη χώρα, που όχι μόνο φόρεσε τη μαντήλα (ενώ παλιότερα Ελληνίδα υπουργός την είχε αποφύγει, φορώντας καπέλο σε επίσκεψη στην Τεχεράνη) αλλά έδωσε στη δημοσιότητα αρκετές φωτογραφίες της με μαντίλες διαφορετικών χρωμάτων. Έτσι αντί να πάρει αποστάσεις από το σύμβολο της καταπίεσης εκατομμυρίων γυναικών, το αντιμετώπισε σαν μέρος ενός αποδεκτού lifestyle.
Σαν μέρος της ελευθερίας του σύγχρονου ανθρώπου να επιλέγει την εμφάνισή του θα μπορούσαμε να δούμε και την αποστροφή του Αλέξη Τσίπρα προς τις γραβάτες, εάν ο ίδιος δεν προσπαθούσε να αποδώσει σε αυτή συμβολικό φορτίο. Ο πρώτος συμβολισμός που επιχειρήθηκε ήταν αυτός της αντισυστημικότητας: Δεν ντύνομαι συμβατικά όπως οι άλλοι πολιτικοί, επομένως διαφέρω. Ο συμβολισμός αυτός αυτοαναιρέθηκε όταν ο ίδιος ο πρωθυπουργός προσέθεσε ένα μαντιλάκι στην τσέπη του σακακιού του, ένα αξεσουάρ πολύ πιο καθώς πρέπει από τη γραβάτα.
Τα πράγματα θα ήταν ανώδυνα αν οι συμβολισμοί περιορίζονταν μεταξύ στιλιστικών επιλογών και αντισυμβατικότητας. Ο Αλέξης Τσίπρας ανήγγειλε ότι θα φορέσει γραβάτα όταν πετύχει τον μεγάλο του στόχο, το κούρεμα του χρέους. Ήταν ακόμη ένα εργαλείο στην υπηρεσία της επικοινωνιακής διαχείριση των πάντων. Χωρίς κανένα δισταγμό ο πρόεδρος του ΣΥΡΙΖΑ στάθηκε για δέκα λεπτά μόνος με το εικόνισμα της Παναγίας στο Άγιο Όρος, χρησιμοποίησε όλα τα εθνικιστικά κλισέ της άκρας δεξιάς, είπε πρωτοφανή ψέματα, συκοφάντησε τους αντιπάλους του και έδωσε υποσχέσεις που ήξερε καλά ότι δεν μπορεί να τηρήσει. Ανάλογα, σκέφτηκε να εμπορευθεί και το σύμβολο της δήθεν αντισυστημικότητάς του.
Ο Αλέξης Τσίπρας στην αρχή μιλούσε για μονομερή διαγραφή του μεγαλύτερου μέρους του χρέους, αργότερα υποστήριζε ότι αυτό θα επιτευχθεί αφού διοργανωθεί μια διεθνής διάσκεψη σαν αυτή που διέγραψε το χρέος της Γερμανίας μετά τον πόλεμο. Μόνο που στη δική του διάσκεψη κανείς δεν ήθελε να συμμετάσχει. Αφού όλα αυτά αποσύρθηκαν και αντί για μείωση του χρέους είχαμε μεγάλη αύξησή του από τη διακυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ, οι επικοινωνιακοί εγκέφαλοι της κυβέρνησης προσπάθησαν να παρουσιάσουν την επανάληψη των υποσχέσεων του Νοεμβρίου του 2012 στο Eurogroup σαν δικαίωση της πολιτικής του ΣΥΡΙΖΑ.
Την ώρα που τα νέα μέτρα περιορίζουν ακόμη περισσότερο τα εισοδήματα των Ελλήνων και απομακρύνουν την προοπτική δημιουργίας θέσεων εργασίας, τα κυβερνητικά στελέχη αποφάσισαν να πανηγυρίσουν τις υποσχέσεις για κάποια μελλοντική ρύθμιση του χρέους με σκοπό να συγκαλύψουν τις συνέπειες των φόρων και των περικοπών που έφερε η πολιτική τους.
Πρωταγωνιστές σε αυτό το επικοινωνιακό εγχείρημα ήταν για μια ακόμη φορά οι δεξιοί ψάλτες της κυβερνητικής προπαγάνδας. Προκόπης Παυλόπουλος και Πάνος Καμμένος έσπευσαν, ο ένας με αναφορές στο... τάμα του Τσίπρα και ο άλλος χαρίζοντάς του γραβάτες, να πιστοποιήσουν ότι πράγματι ήρθε η μέρα που τόσα χρόνια περιμέναμε και πετύχαμε τη χιλιοτραγουδισμένη διαγραφή του χρέους.
Το θαύμα δεν κράτησε ούτε τρεις μέρες. Η ανάγνωση της απόφασης του Eurogroup και οι δηλώσεις παραγόντων των δανειστών άφησαν μετέωρους τους κυβερνητικούς πανηγυρισμούς. Αυτό που μένει μετά από μια ακόμη προσπάθεια παραπλάνησης των πολιτών είναι η σκληρή πραγματικότητα που σφίγγει γύρω από την ηγεσία της κυβέρνησης. Σφίγγει σαν κόμπος που δεν λύνεται τόσο εύκολα όσο ο κόμπος της γραβάτας.