Το ημερολόγιο έγραφε 5 Ιουνίου του 1975 όταν οι Βρετανοί ψήφιζαν με ποσοστό 67,2% την είσοδο του Ηνωμένου Βασιλείου στην ΕΟΚ. Τα προηγούμενα χρόνια ο Ντε Γκωλ είχε ασκήσει δύο φορές το δικαίωμα του βέτο προκειμένου να αποφευχθεί η είσοδος του Ηνωμένου Βασιλείου- το οποίο θεωρούσε "Δούρειο Ίππο" των ΗΠΑ- στην οικονομική κοινότητα. Στα 41 χρόνια, η κατάσταση είχε αλλάξει στη Βρετανία και στην Ευρωπαϊκή Ένωση, ώστε το δημοψήφισμα της 23ης Ιουνίου να αποτυπώνει μια πραγματικότητα που όλοι για διαφορετικούς λόγους δεν ήθελαν να αντιμετωπίσουν.
Προφανώς το ξεστράτισμα της Ευρώπης από τις βασικές κατευθυντήριες αρχές της, δεν πρέπει και δεν μπορεί να αποτελέσει άλλοθι για τη διάλυση της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Το γεγονός ότι μια κίνηση τακτικής του Κάμερον, προκειμένου να χειριστεί τους ευρωσκεπτικιστές του κόμματός του, οδήγησε τη χώρα του σε δημοψήφισμα, δεν δικαιολογεί σε καμία περίπτωση το ρητορικό ξέσπασμα υστερίας, το οποίο κάθε άλλο παρά βοηθάει την Ευρώπη να ανακτήσει τα κοινωνικά της αντανακλαστικά και εν πολλοίς δεν απαντά στα πραγματικά προβλήματα που αντιμετωπίζει.
Επί της ουσίας η απόφαση των βρετανών να αποχωρήσουν και τυπικά- αφού ουσιαστικά και επί σειρά ετών ο βρετανικός εθνικισμός υπερίσχυε της ευρωπαϊκής ενοποίησης- θα ήταν ευχής έργον να βοηθούσε ώστε να ξεκινήσει ένας διάλογος για τον αναπροσανατολισμό της Ευρώπης. Ωστόσο πολύ φοβάμαι ότι η Ευρώπη- εν προκειμένω η Γερμανία- δεν θα γίνει διαλλακτικότερη και σίγουρα δεν θα αφήσει κανένα περιθώριο σε κάποιες χώρες που θα επιθυμούσαν να ακολουθήσουν το δρόμο του Ηνωμένου Βασιλείου. Η Σκωτία πρωτίστως και η Βόρειος Ιρλανδία δευτερευόντως, που σε βάθος χρόνου θα επιχειρήσουν να αποσχιστούν ώστε να παραμείνουν στην Ευρωπαϊκή Ένωσης, θα αποτελέσουν ισχυρό χαρτί για την Ευρώπη της επόμενης ημέρας. Κατά τη γνώμη μου η Ευρώπη θα συνεχίσει με την ίδια πολιτική και μάλιστα σκληρότερη προκειμένου να μη καταστήσει παράδειγμα προς μίμηση το βρετανικό δημοψήφισμα. Άλλωστε οι πρώτες αντιδράσεις είναι ενδεικτικές των προθέσεων τους να "τελειώνουν" γρήγορα με τους "υπερόπτες" της Γηραιάς Αλβιόνας.
Συγχρόνως η Γερμανία, που εκ των πραγμάτων καθίσταται ισχυρότερη, θα φροντίσει σταδιακά να ακολουθήσει μια τακτική που θα στοχεύει στην ανάδειξη της Φρανκφούρτης σε οικονομικό κέντρο της Ευρώπης, από τη στιγμή μάλιστα που το Λονδίνο θα υποστεί τις συνέπειες που αναπόφευκτα θα επέλθουν τα επόμενα χρόνια. Κι αυτό είναι σχεδόν βέβαιο ότι θα συμβεί αφού πέραν του νομισματικού κλυδωνισμού και της μείωσης του ΑΕΠ, ένας μεγάλος αριθμός επιχειρήσεων που δεν θα έχουν πλέον το προνόμιο της άσκησης των δραστηριοτήτων τους σε ευρωπαϊκό έδαφος, θα αποχωρήσουν αναζητώντας στέγη σε άλλη ευρωπαϊκή χώρα. Επιπλέον θα αδυνατήσει η σχέση του Ηνωμένου Βασιλείου με τα κράτη της Κοινοπολιτείας, που λόγω της σχέσης τους με τη Μεγάλη Βρετανία διεκδικούσαν το ευρωπαϊκό πλεονέκτημα.
Όσον αφορά στην Ελλάδα οι επιπτώσεις προβλέπονται να είναι άμεσες. Εκείνο όμως που φαίνεται στον ορίζοντα είναι ότι η αποχώρηση του Ηνωμένου Βασιλείου δεν θα ενισχύσει τη διαπραγματευτική θέση της. Αντιθέτως, ίσως και σύντομα, η ελληνική κυβέρνηση να αντιμετωπιστεί με αυστηρότερα κριτήρια. Κι αυτό γιατί όπως εξηγήθηκε παραπάνω, τα κριτήρια θα γίνουν αυστηρότερα για όλες τις χώρες που ενδεχομένως να ζητήσουν διεύρυνση των ειδικών σχέσεων. Αναμφισβήτητα θα υπάρξουν επιπτώσεις- κι αυτές στα επόμενα χρόνια- στον ελληνικό φοιτητικό πληθυσμό και στο επιστημονικό δυναμικό, στους νέους Έλληνες επιστήμονες, που απασχολούνται εκεί. Ενδεχομένως να υπάρξουν επιπτώσεις και στον ελληνικό τουρισμό, αλλά αυτό είναι κάτι που δεν θα επηρεάσει άμεσα τη χώρα μας.
Εν κατακλείδι η Ευρώπη αργά ή γρήγορα θα συνέλθει από το σοκ, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι στους μήνες που θα ακολουθήσουν δεν θα αντιμετωπίσει προβλήματα συνοχής. Παρά ταύτα το μοντέλο οικονομικής πολιτικής δύσκολα θα αλλάξει, έστω κι αν αυτό νομοτελειακά θα οδηγήσει στο μέλλον και σε άλλες αναταράξεις. Ίσως όμως αυτό να επιδιώκει η Γερμανία ώστε να δημιουργηθεί μια Ευρώπη των "ισχυρών" και των "εκλεκτών". Δηλαδή, μια Ευρώπη των λίγων. Επομένως το ερώτημα είναι ποιος έχει σειρά σε μια Ευρώπη που η ανοησία του δημοψηφίσματος της έδωσε την ευκαιρία να ξεσκαρτάρει από τους "περιττούς".
*Ο Χάρης Παυλίδης είναι δημοσιογράφος