Αν χρωστάς στο δημόσιο έχεις πρόβλημα. Αν σου χρωστά το δημόσιο και πάλι εσύ είσαι που έχεις το πρόβλημα
Σταμάτης Ζαχαρός
Η απέχθεια των πολιτών για τους μηχανισμούς του κράτους και τις δημόσιες υπηρεσίες, δέν είναι έμφυτη ούτε καταγεγραμμένη στο dna. Είναι αποτέλεσμα της απαξίωσης που δημιουργούν οι άδικες πολιτικές αποφάσεις σε συνδυασμό με την ανεπάρκεια των υπαλλήλων. Το παράδειγμα του συμψηφισμού των χρεών του δημοσίου σε ιδιώτες με τις οφειλές για τον ΈΝΦΙΑ είναι το πενταπόσταγμα της παλαβομάρας που διακρίνει την κρατική μηχανή. Είναι μια κατάφωρη αδικία που μόνο στόχο έχει να τιμωρήσει -χωρίς λόγο- τους πολίτες.
Το κράτος κινείται με ταχύτητα και εκδικητικότητα όταν του οφείλεις χρήματα. Έτσι σύμφωνα με το χθεσινό ρεπορτάζ του Ελεύθερου Τύπου, κατά την εκκαθάριση φόρου (όπου υπάρχει επιστροφή φόρου) θα γίνει υποχρεωτικά συμψηφισμός με τις οφειλές των πολιτών λόγω του ΕΝΦΙΑ. Πρόκειται για μια εξαιρετική περίπτωση εξορθολογισμού της φορολογικής διοίκησης. Προβλέπεται άλλωστε ήδη να συμβαίνει κάτι τέτοιο. Άλλο αν δεν συνέβαινε.
Οι πολίτες αλλά και το δημόσιο θα απεμπλακούν από τις δαιδαλώδεις δοσοληψίες. Τι ωφελεί να επιστρέψει χρήματα το κράτος αν εν συνεχεία ο πολίτης πρέπει να τα επιστρέψει λόγω των οφειλών του; Ακόμη χειρότερα, η ιστορία έχει δείξει ότι υπάρχουν πολλοί που επωφελούνται. Θα έπαιρναν λοιπόν την επιστροφή και μην τους είδατε. Θα άφηναν “πιστόλι” που λένε και στη νύχτα.
Ένα τόσο λογικό μέτρο όμως κατορθώνει να προκαλέσει την οργή των πολιτών στην Ελλάδα του 2016. Κυρίως διότι το κράτος δεν επιδεικνύει αντίστοιχα αντανακλαστικά όταν πρόκειται εκείνο να επιστρέψει χρήματα στους πολίτες. Ο συμψηφισμός δεν λειτουργεί το ίδιο αυτόματα αν το κράτος χρωστά σε πολίτες που ενδεχομένως χρωστούν με τη σειρά τους μικρότερα ποσά. Συνήθως -ανεξαρτήτως υπηρεσίας- το κράτος ζητά να του καταβληθούν όσα λεφτά είναι χρωστούμενα και εν συνεχεία ξεκινά η διαδικασία επιστροφής. Μια διαδικασία που κρατά όσο περισσότερο γίνεται και εξαντλεί την αυστηρότητα των διατάξεων ακόμη και για γελοίες δικαιολογίες. Στόχος είναι να μην βγουν λεφτά από τα δημόσια ταμεία. Μια διαδικασία που εντάθηκε λόγω της στενότητας που επέβαλε η ύφεση.
Ακόμη χειρότερα. Το κράτος οχυρώνεται πίσω από την γραφειοκρατία την οποία το ίδιο δημιουργεί για να κάνει ακριβώς ότι θα έκανε ένας σοβαρός μπαταχτσής. Να αφήσει με τη σειρά του “πιστόλι” στον πολίτη. Δεκάδες περιπτώσεις παραγραφής οφειλομένων βρίσκονται στα δικαστήρια επειδή το δημόσιο κατόρθωσε κωλυσιεργώντας να μην επιστρέψει αυτά που χρωστά.
Εννοείται βεβαίως ότι το δημόσιο ζητά έντοκα όσα του οφείλει κανείς αλλά παρά τη σχετική νομοθεσία, αποφεύγει να ανοίξει παρτίδες με επιτόκια όταν χρωστά. Επιπλέον ακόμη και όταν πρόκειται για ολιγωρία η ευθύνη του ίδιου του κράτους, ο πολίτης καλείται να επωμιστεί δικαστικά έξοδα προκειμένου να βρει το δίκιο του. Η κατάσταση στις εφορίες είναι απελπιστική αλλά τα ασφαλιστικά ταμεία διεκδικούν όσκαρ ανορθολογισμού. Ζητούν πρώτα να πληρώσεις την παράλογη απαίτηση και εν συνεχεία να απευθυνθείς στη δικαιοσύνη προκειμένου να βρεις το δίκιο σου.
Αν κάτι τέτοιο συμβεί στο απώτερο μέλλον θα επιστρέψουν τα χρήματα με τον πιο αργό και βασανιστικό τρόπο. Ακόμη και σε ανθρώπους που έχουν ανάγκη. Όπως για παράδειγμα συνταξιούχους που έχουν κάποια οφειλή αλλά θα πρέπει πρώτα να την τακτοποιήσουν πριν λάβουν τη σύνταξη που τους οφείλει το δημόσιο. Δεν εξετάζουν τη δυνατότητα αποπληρωμής. Δεν τους νοιάζει. Αν κάνεις κουβέντα για συμψηφισμό με τον υπάλληλο, θα σε κοιτάξει απαξιωτικά και θα σου εξηγήσει ότι “δεν λειτουργεί έτσι το δημόσιο”. Στην καλύτερη περίπτωση, οι εφορίες κάνουν συμψηφισμούς όταν πρέπει απλώς να επιστρέψουν χρήματα κυρίως επειδή δεν έχουν. Έτσι πρέπει να περιμένεις να μαζευτεί μια οφειλή και κατόπιν ζητάς συμψηφισμό…
Δεν είναι μόνο η ταλαιπωρία που δημιουργεί το κράτος σε ανθρώπους που έχουν υπάρξει ενδεχομένως και συνεπείς σε όλη τη ζωή τους. Είναι μαζί και η τιμωρητική αντίληψη που έχουν υιοθετήσει πολλοί δημόσιοι υπάλληλοι. Ελλείψη αξιολόγησης δεν αντιμετωπίζουν τους πολίτες με διάθεση εξυπηρέτησης αλλά εκδίκησης. Πρόκειται για μια νοοτροπία που διαπερνά τη δημόσια διοίκηση και ουδείς τολμά να την αντιμετωπίσει. Αν πέσεις σε υπάλληλο-“στραβόξυλο” έχει χιλιάδες όπλα για να σε τιμωρήσει.
Πρόκειται για μια νοοτροπία που δεν υιοθετήθηκε τυχαία. Το ψάρι βρώμα απ’ το κεφάλι. Όταν οι υπάλληλοι βλέπουν το ίδιο το κράτος να φέρεται με πρωτοφανή αδικία στους πολίτες, θα φερθούν ανάλογα. Πρόκειται για κανόνα της μαφίας. Αν χρωστάς δεν γλιτώνεις αλλά αν σου χρωστούν πρέπει να παρακαλέσεις για να πάρεις πίσω κάτι, έστω συμβολικά.