Μετά τη βίαιη διάλυση της Γιουγκοσλαβίας κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του 1990, τα Δυτικά Βαλκάνια δυστυχώς «αναγορεύτηκαν» για μια ακόμη φορά, ως η πυριτιδαποθήκη της Ευρώπης και μια επικίνδυνη ασταθή περιοχή στα πρόθυρα της έκρηξης. Μάλιστα πριν από ένα εξάμηνο, το Νοέμβριο του 2015, η Γερμανίδα Καγκελάριος Άνγκελα Μέρκελ φρόντισε να μας το υπενθυμίσει, αφού προειδοποίησε ότι το κλείσιμο των συνόρων της Γερμανίας προς τους πρόσφυγες που διέρχονταν κατά μήκος της βαλκανικής οδού θα μπορούσε να προκαλέσει στρατιωτική σύγκρουση στην περιοχή. Ωστόσο, στις μέρες μας ο πραγματικός κίνδυνος για την προς Βορρά περιοχή μας βρίσκεται αλλού.
Η επιρροή της Τουρκίας και οι Τσάμηδες
Η «εντελώς βαλκανική» Αλβανία δεν παρουσιάζει μόνο μια στάσιμη πολιτική κατάσταση, αλλά μάλλον μια πολιτική υπό …κατάρρευση, αφού υφίσταται ένα εύθραυστο κυβερνητικό σχήμα με συμμετοχή του κόμματος της «Τσαμουριάς» με 15 βουλευτές.
Θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ως μία αδύναμη δημοκρατία που σύρεται από τον εθνικισμό των επονομαζόμενων Τσάμηδων και με επιπρόσθετο ανησυχητικό στοιχείο τις έντονες επιρροές από την Τουρκική πολιτική. Μία δημοκρατία, στην οποία η πολιτική ελίτ στην πλειονότητα, δεν θέτει ως προτεραιότητα τον εκδημοκρατισμό της χώρας και την είσοδό στην ΕΕ αλλά αυτό το κάνει περιστασιακά βασιζόμενη σε μικροπολιτικά συμφέροντα. Μακάρι να ήταν διαφορετικά αλλά βλέπουμε στο γειτονικό μας αυτό κράτος να επικρατεί η διαφθορά, το κράτος δικαίου να είναι… δυσδιάκριτο, η ελευθερία των μέσων ενημέρωσης να διολισθαίνει, η οικονομική ανάπτυξη να είναι στην καλύτερη περίπτωση αναιμική και το πιο βασικό η κοινωνία να είναι κατακερματισμένη.
Ο Ευρω-ατλαντικός προσανατολισμός και οι αγωγοί μεταφοράς ενέργειας
Είναι σίγουρο ότι η ΕΕ παραμένει το καλύτερο στοίχημά για την περιοχή, αλλά η μετασχηματιστική επίδραση της ένωσης υπολείπεται των προσδοκιών. Η βασική παραδοχή, ότι με το καρότο της διεύρυνσης και μόνο, θα μπορούσε να δοθούν κίνητρα για μεταρρυθμίσεις που θα οδηγήσουν σε βιώσιμες φιλελεύθερες δημοκρατίες και που θα μπορούσε στη συνέχεια να ενταχθούν στην Ευρωπαϊκή Ένωση δεν έχει επιτύχει στο μεγαλύτερο μέρος της περιοχής των Δυτικών Βαλκανίων, όπως η Αλβανία αλλά και τα Σκόπια. Κάθε χώρα έχει τις δικές της ιδιαιτερότητες και προβλήματα. Όμως το σημαντικότερο στην παρούσα περίοδο είναι το μεταναστευτικό και οι εθνικιστικές πολιτικές συνεπικουρούμενες εάν όχι υποθαλπτόμενες από την Τουρκία.
Ακόμη και πριν από την μεταναστευτική κρίση, η σταθερότητα ήταν ο κυρίαρχος στόχος της πολιτικής της Δύσεως για την περιοχή. Οι ηγέτες των Δυτικών Βαλκανίων με το σύνθημα της σταθερότητας πίστεψαν ότι θα μπορούσαν να ξεφύγουν από την οπισθοδρόμηση και να πάνε σε δημοκρατικά πρότυπα, όμως συνέβη το αντίθετο. Παρά το ότι η είσοδος της Αλβανίας στο ΝΑΤΟ, πέρα από το συμβολισμό, ενίσχυσε την παρουσία της ασφάλειας του ΝΑΤΟ σε μια ασταθή περιοχή που επιτρέπει στη συμμαχία να χτυπήσει το Βαλκανικό πυρήνα αλλά από την άλλη πλευρά το γεγονός ότι δύο από τις πιο πρόσφατες συγκρούσεις στα Βαλκάνια αφορούσαν Αλβανούς, η συμμετοχή των Τιράνων σε οποιαδήποτε στρατιωτική αποστολή στη χερσόνησο θα μπορούσε να πυροδοτήσει εντάσεις με τους γείτονές της. Πράγματι, η γειτονική πΓΔΜ και το Βελιγράδι είναι απίθανο να καλωσορίσουν Αλβανικά στρατεύματα στο έδαφός τους.
Μια ακόμη σημαντική παράμετρος που έχει άμεση σχέση και με τα Ελληνικά συμφέροντα και υπογραμμίζεται από αναλυτές είναι το δυναμικό της Αλβανίας ως κόμβος διαμετακόμισης ενέργειας. Είναι ένα έργο υψηλού προφίλ που αντιπροσωπεύει ένα μηχανισμό με τον οποίο η νοτιοανατολική Ευρώπη μπορεί να διαφοροποιήσει τον ενεργειακό εφοδιασμό και την υποδομή των μεταφορών. Αυτή η συνεργασία με την Ελλάδα μπορεί να φανεί ως βασικό μέρος της στρατηγικής για την ασφάλεια της Ευρωπαϊκής ενέργειας.
Συμπεράσματα
Εύχομαι η ΕΕ να καταλάβει επιτέλους ότι πρέπει να εργαστεί όχι μόνο με τους εταίρους της αλλά και την κυβέρνηση της Αλβανίας, σε ένα πλήρες πολιτικό φάσμα ώστε να επιτύχει διαρκή τήρηση και κυρίως βελτίωση των δημοκρατικών θεσμών και πρακτικών. Αυτό είναι πρωταρχικά ζήτημα πολιτικής βούλησης. Επομένως, η ΕΕ πρέπει να καθορίσει σαφείς κόκκινες γραμμές σε οποιεσδήποτε αλυτρωτικές βλέψεις των Αλβανών αλλά και σε βασικά ζητήματα ανθρωπίνων δικαιωμάτων και εθνικών μειονοτήτων όπως η ελληνική. Τέτοια θέματα περιλαμβάνουν την παρακολούθηση από τις μυστικές υπηρεσίες, τη φυλάκιση ή την κακοποίηση των δημοσιογράφων, τις κραυγαλέες παρεμβάσεις στο δικαστικό σώμα. Όταν αυτές οι γραμμές διασταυρώνονται, η ΕΕ δεν μπορεί να “ποιεί τη νήσσα” αλλά θα πρέπει να το φωνάζει δυνατά και καθαρά και οπωσδήποτε να καταδικάζει.
Από τη δική μας πλευρά η ελληνική προσπάθεια στο βαλκανικό χώρο, πρέπει να ξεφύγει από το φόβο του λεγόμενου «πολιτικού κόστους» των κυβερνήσεων. Να παύσουν οι διακομματικές διαμάχες και οι διαπροσωπικές έριδες του πολιτικού κόσμου της χώρας την περίοδο αυτή και να συμβάλλουν στην ιεράρχηση των στόχων της ελληνικής διπλωματίας.
* Ο κ. Τσαϊλάς είναι Υποναύαρχος ΠΝ ε.α.