Financial Times
Η βρετανική ψήφος για έξοδο από την ΕΕ δεν θα σπάσει μόνο τους δεσμούς
μεταξύ του Ηνωμένου Βασιλείου και του μπλοκ, και κατά πάσα πιθανότατα
μεταξύ Σκοτίας και Αγγλίας, έχει τη δυνατότητα να καταστρέψει την
ευρωζώνη.
Αυτό δεν είναι το κύριο που απασχολεί τον κόσμο αυτή τη στιγμή. Αλλά είναι πιθανώς ο μεγαλύτερος αντίκτυπος όλων. Είμαι πεπεισμένος ότι οι συνέπειες του Brexit θα είναι ουδέτερες έως μετρίως αρνητικές για τη Βρετανία, αλλά καταστροφικές για την ΕΕ.
Το κύριο πρόβλημα δεν είναι το ότι άλλες χώρες αναμένουν να διεξάγουν δημοψηφίσματα για την ευρωπαϊκή συμμετοχή. Το πρόβλημα είναι πιο έντονο. Το επόμενο δημοψήφισμα που θα διεξαχθεί στην ΕΕ θα πραγματοποιηθεί στην Ιταλία τον Οκτώβριο. Δεν είναι για την ΕΕ, αλλά σχετικά με τις συνταγματικές μεταρρυθμίσεις του Ματέο Ρέντσι. Ο Ιταλός πρωθυπουργός παίρνει ένα ρίσκο αντίστοιχα επικίνδυνο με εκείνο του Ντέιβιντ Κάμερον.
Ζητά από τους Ιταλούς να συμφωνήσουν σε μια σειρά μεταρρυθμίσεις για τη βελτιστοποίηση του πολιτικού συστήματος της Ιταλίας. Οι προτεινόμενες μεταρρυθμίσεις είναι εύλογες. Οι Ιταλοί, όμως, βλέπουν το δημοψήφισμα σαν ευκαιρία για ψήφο κατά της κυβέρνησης στα μέσα της θητείας της.
Ο κ. Ρέντσι έχει υποσχεθεί ότι θα παραιτηθεί αν χάσει στο δημοψήφισμα. Αν πράγματι χάσει, θα έχει κάνει ένα μνημειώδες λάθος όπως και ο Κάμερον.
Οι δημοσκοπήσεις δίνουν ένα μικρό προβάδισμα στο «ναι», αλλά ενδέχεται να είναι όσο αναξιόπιστες είναι και οι βρετανικές. Οι φίλοι μου στην Ιταλία μου λένε ότι Μ. Ρέντσι μπορεί κάλλιστα να χάσει, ενώ στην περίπτωση αυτή είτε θα παραιτηθεί άμεσα, είτε θα ζητήσει εκλογές για τις αρχές του 2017.
Οι συνέπειες του Brexit στην Ιταλία είναι εξαιρετικά ανησυχητικές, για τρεις λόγους.
Πρώτον, εξετάστε τον οικονομικό αντίκτυπο. Η οικονομία της Ιταλίας καταγράφει το τελευταίο διάστημα αδύναμη ανάκαμψη, έπειτα από μακρά ύφεση. Η βρετανική ψήφος θα έχει σημαντικό αντίκτυπο στην ανάπτυξη της ευρωζώνης. Αλλά για την Ιταλία, αυτό σημαίνει επιστροφή σε ρυθμό ανάπτυξης κάτω του 1% ή και χειρότερα.
Δεύτερον, δώστε προσοχή στις ιταλικές τράπεζες, οι οποίες είναι οικτρά υποκεφαλαιοποιημένες. Ένα πρόσφατο σχέδιο για ανακεφαλαιοποίηση του τραπεζικού συστήματος έχει σταθεί απογοητευτικό. Οι μοναδικές επιλογές που απομένουν για να σωθεί το σύστημα είναι ένα πρόγραμμα υπό τον ESM, στο οποίο ο κ. Ρέντσι σίγουρα θα αντισταθεί, ή η απόρριψη μιας μεγάλης λίστας ευρωπαϊκών κανόνων που συνδέονται με την πολιτική ανταγωνισμού και τις τραπεζικές διασώσεις.
Τρίτο και πιο σημαντικό, ο πολιτικός αντίκτυπος από ένα χαμένο δημοψήφισμα θα είναι καταστροφικός. Ο κ. Ρέντσι είτε θα κρατήσει την υπόσχεσή του να παραιτηθεί, είτε θα προχωρήσει παραπαίοντας μέχρι την επόμενη εκλογική αναμέτρηση.
Οι τεχνικές λεπτομέρειες του σεναρίου που θα έχει επικρατήσει είναι περίπλοκες -οι συνταγματικές μεταρρυθμίσεις δεν θα έχουν θεσπιστεί, αν και η Ιταλία θα ψηφίσει στο πλαίσιο ενός νέου συστήματος.
Το κόμμα που ενδεχομένως θα επωφεληθεί περισσότερο από αυτές τις εξελίξεις είναι το Κίνημα των Πέντε Αστέρων, ένα λαϊκίστικο αντικαθεστωτικό κόμμα. Ο ηγέτης του, Μπέπε Γκρίλο, επανέλαβε την περασμένη εβδομάδα προηγούμενη έκκλησή του για δημοψήφισμα για τη συμμετοχή της Ιταλίας στην ευρωζώνη. Όπως έδειξαν τα πρόσφατα αποτελέσματα των δημοτικών εκλογών σε Ρώμη και Τορίνο, το κόμμα του κ. Γκρίλο δεν θα πρέπει να υποτιμηθεί.
Η πολιτική δυναμική στην Ιταλία δεν είναι πολύ διαφορετική από εκείνη της Βρετανίας. Το εκλογικό σώμα έχει αντάρτικη διάθεση, Η χώρα δεν είχε ουσιαστικά καθόλου ανάπτυξη παραγωγικότητας από όταν μπήκε στο ευρώ το 1999. Το ιταλικό πολιτικό κατεστημένο έχει μέχρι πρόσφατα σταθεί τόσο απαξιωτικά απέναντι στην πιθανότητα να χάσει στο δημοψήφισμα, όσο ήταν το βρετανικό καθεστώς μέχρι την Παρασκευή το πρωί. Εξακολουθεί να είναι απαξιωτικό απέναντι στην πιθανότητα νίκης του Κινήματος των Πέντε Αστέρων, και θα συνεχίσει να είναι μέχρι τη στιγμή που αυτό θα συμβεί.
Κατά τη γνώμη μου, αυτό το αποτέλεσμα είναι τουλάχιστον όσο πιθανό είναι να βγει ο κ. Ρέντσι νικητής από αυτό το μπέρδεμα. Αντίθετα από τη Βρετανία, η ανεργία είναι υψηλή. Η ίδια η διακυβέρνηση Ρέντσι δεν έχει καταφέρει να απεμπλακεί από τα σκάνδαλα διαφθοράς και, το πιο σημαντικό απ' όλα, έχει αποτύχει να αναδιοργανώσει την οικονομία.
Δημοσκόπηση του Pew Research Center σχετικά με τη στάση απέναντι στην ευρωπαϊκή ολοκλήρωση στα κράτη μέλη, υπαινίσσεται ότι οι Ιταλοί και οι Έλληνες βλέπουν την οικονομική διακυβέρνηση της ΕΕ με τον πιο αρνητικό τρόπο. Δεν εκπλήσσομαι.
Ούτε εκπλήσσομαι που ο κόσμος αρχίζει να κατηγορεί το ευρώ για τα οικονομικά προβλήματα. Μια ιταλική έξοδος από το κοινό νόμισμα θα μπορούσε να πυροδοτήσει την απόλυτη κατάρρευση της ευρωζώνης μέσα σε ελάχιστο χρόνο.
Πιθανότατα θα οδηγούσε στην πιο βίαιη οικονομική ανατάραξη στην ιστορία -κάνοντας την πτώχευση της Lehman Brothers το 2008 και το κραχ της Wall Street το 1929 να φαίνονται ασήμαντα. Αλλά έχω την αίσθηση ότι εκείνοι που θα υποστήριζαν μια ιταλική αποχώρηση, ενδέχεται και να ενθουσιαστούν με την κατάρρευση ολόκληρου του οικοδομήματος.
Προκειμένου να αποτρέψουν μια τέτοια καταστροφή, οι Ευρωπαίοι ηγέτες θα πρέπει να εξετάσουν σοβαρά να κάνουν αυτό που δεν έχουν καταφέρει να κάνουν από το 2008: να επιλύσουν πραγματικά τις πολλαπλές κρίσεις, αντί να τις ξεπερνούν αδέξια και όπως όπως. Και αυτό θα πρέπει να περιλαμβάνει ένα σχέδιο για την πολιτική ένωση των χωρών της ευρωζώνης.
Η Βρετανία δεν έχει προκαλέσει τίποτα από αυτά. Η ευρωζώνη και οι αποκρουστικά αδύναμοι ηγέτες της είναι οι υπαίτιοι.
Αλλά το Brexit μπορεί κάλλιστα να πυροδοτήσει την καταστροφή.
Euro2day.gr
Αυτό δεν είναι το κύριο που απασχολεί τον κόσμο αυτή τη στιγμή. Αλλά είναι πιθανώς ο μεγαλύτερος αντίκτυπος όλων. Είμαι πεπεισμένος ότι οι συνέπειες του Brexit θα είναι ουδέτερες έως μετρίως αρνητικές για τη Βρετανία, αλλά καταστροφικές για την ΕΕ.
Το κύριο πρόβλημα δεν είναι το ότι άλλες χώρες αναμένουν να διεξάγουν δημοψηφίσματα για την ευρωπαϊκή συμμετοχή. Το πρόβλημα είναι πιο έντονο. Το επόμενο δημοψήφισμα που θα διεξαχθεί στην ΕΕ θα πραγματοποιηθεί στην Ιταλία τον Οκτώβριο. Δεν είναι για την ΕΕ, αλλά σχετικά με τις συνταγματικές μεταρρυθμίσεις του Ματέο Ρέντσι. Ο Ιταλός πρωθυπουργός παίρνει ένα ρίσκο αντίστοιχα επικίνδυνο με εκείνο του Ντέιβιντ Κάμερον.
Ζητά από τους Ιταλούς να συμφωνήσουν σε μια σειρά μεταρρυθμίσεις για τη βελτιστοποίηση του πολιτικού συστήματος της Ιταλίας. Οι προτεινόμενες μεταρρυθμίσεις είναι εύλογες. Οι Ιταλοί, όμως, βλέπουν το δημοψήφισμα σαν ευκαιρία για ψήφο κατά της κυβέρνησης στα μέσα της θητείας της.
Ο κ. Ρέντσι έχει υποσχεθεί ότι θα παραιτηθεί αν χάσει στο δημοψήφισμα. Αν πράγματι χάσει, θα έχει κάνει ένα μνημειώδες λάθος όπως και ο Κάμερον.
Οι δημοσκοπήσεις δίνουν ένα μικρό προβάδισμα στο «ναι», αλλά ενδέχεται να είναι όσο αναξιόπιστες είναι και οι βρετανικές. Οι φίλοι μου στην Ιταλία μου λένε ότι Μ. Ρέντσι μπορεί κάλλιστα να χάσει, ενώ στην περίπτωση αυτή είτε θα παραιτηθεί άμεσα, είτε θα ζητήσει εκλογές για τις αρχές του 2017.
Οι συνέπειες του Brexit στην Ιταλία είναι εξαιρετικά ανησυχητικές, για τρεις λόγους.
Πρώτον, εξετάστε τον οικονομικό αντίκτυπο. Η οικονομία της Ιταλίας καταγράφει το τελευταίο διάστημα αδύναμη ανάκαμψη, έπειτα από μακρά ύφεση. Η βρετανική ψήφος θα έχει σημαντικό αντίκτυπο στην ανάπτυξη της ευρωζώνης. Αλλά για την Ιταλία, αυτό σημαίνει επιστροφή σε ρυθμό ανάπτυξης κάτω του 1% ή και χειρότερα.
Δεύτερον, δώστε προσοχή στις ιταλικές τράπεζες, οι οποίες είναι οικτρά υποκεφαλαιοποιημένες. Ένα πρόσφατο σχέδιο για ανακεφαλαιοποίηση του τραπεζικού συστήματος έχει σταθεί απογοητευτικό. Οι μοναδικές επιλογές που απομένουν για να σωθεί το σύστημα είναι ένα πρόγραμμα υπό τον ESM, στο οποίο ο κ. Ρέντσι σίγουρα θα αντισταθεί, ή η απόρριψη μιας μεγάλης λίστας ευρωπαϊκών κανόνων που συνδέονται με την πολιτική ανταγωνισμού και τις τραπεζικές διασώσεις.
Τρίτο και πιο σημαντικό, ο πολιτικός αντίκτυπος από ένα χαμένο δημοψήφισμα θα είναι καταστροφικός. Ο κ. Ρέντσι είτε θα κρατήσει την υπόσχεσή του να παραιτηθεί, είτε θα προχωρήσει παραπαίοντας μέχρι την επόμενη εκλογική αναμέτρηση.
Οι τεχνικές λεπτομέρειες του σεναρίου που θα έχει επικρατήσει είναι περίπλοκες -οι συνταγματικές μεταρρυθμίσεις δεν θα έχουν θεσπιστεί, αν και η Ιταλία θα ψηφίσει στο πλαίσιο ενός νέου συστήματος.
Το κόμμα που ενδεχομένως θα επωφεληθεί περισσότερο από αυτές τις εξελίξεις είναι το Κίνημα των Πέντε Αστέρων, ένα λαϊκίστικο αντικαθεστωτικό κόμμα. Ο ηγέτης του, Μπέπε Γκρίλο, επανέλαβε την περασμένη εβδομάδα προηγούμενη έκκλησή του για δημοψήφισμα για τη συμμετοχή της Ιταλίας στην ευρωζώνη. Όπως έδειξαν τα πρόσφατα αποτελέσματα των δημοτικών εκλογών σε Ρώμη και Τορίνο, το κόμμα του κ. Γκρίλο δεν θα πρέπει να υποτιμηθεί.
Η πολιτική δυναμική στην Ιταλία δεν είναι πολύ διαφορετική από εκείνη της Βρετανίας. Το εκλογικό σώμα έχει αντάρτικη διάθεση, Η χώρα δεν είχε ουσιαστικά καθόλου ανάπτυξη παραγωγικότητας από όταν μπήκε στο ευρώ το 1999. Το ιταλικό πολιτικό κατεστημένο έχει μέχρι πρόσφατα σταθεί τόσο απαξιωτικά απέναντι στην πιθανότητα να χάσει στο δημοψήφισμα, όσο ήταν το βρετανικό καθεστώς μέχρι την Παρασκευή το πρωί. Εξακολουθεί να είναι απαξιωτικό απέναντι στην πιθανότητα νίκης του Κινήματος των Πέντε Αστέρων, και θα συνεχίσει να είναι μέχρι τη στιγμή που αυτό θα συμβεί.
Κατά τη γνώμη μου, αυτό το αποτέλεσμα είναι τουλάχιστον όσο πιθανό είναι να βγει ο κ. Ρέντσι νικητής από αυτό το μπέρδεμα. Αντίθετα από τη Βρετανία, η ανεργία είναι υψηλή. Η ίδια η διακυβέρνηση Ρέντσι δεν έχει καταφέρει να απεμπλακεί από τα σκάνδαλα διαφθοράς και, το πιο σημαντικό απ' όλα, έχει αποτύχει να αναδιοργανώσει την οικονομία.
Δημοσκόπηση του Pew Research Center σχετικά με τη στάση απέναντι στην ευρωπαϊκή ολοκλήρωση στα κράτη μέλη, υπαινίσσεται ότι οι Ιταλοί και οι Έλληνες βλέπουν την οικονομική διακυβέρνηση της ΕΕ με τον πιο αρνητικό τρόπο. Δεν εκπλήσσομαι.
Ούτε εκπλήσσομαι που ο κόσμος αρχίζει να κατηγορεί το ευρώ για τα οικονομικά προβλήματα. Μια ιταλική έξοδος από το κοινό νόμισμα θα μπορούσε να πυροδοτήσει την απόλυτη κατάρρευση της ευρωζώνης μέσα σε ελάχιστο χρόνο.
Πιθανότατα θα οδηγούσε στην πιο βίαιη οικονομική ανατάραξη στην ιστορία -κάνοντας την πτώχευση της Lehman Brothers το 2008 και το κραχ της Wall Street το 1929 να φαίνονται ασήμαντα. Αλλά έχω την αίσθηση ότι εκείνοι που θα υποστήριζαν μια ιταλική αποχώρηση, ενδέχεται και να ενθουσιαστούν με την κατάρρευση ολόκληρου του οικοδομήματος.
Προκειμένου να αποτρέψουν μια τέτοια καταστροφή, οι Ευρωπαίοι ηγέτες θα πρέπει να εξετάσουν σοβαρά να κάνουν αυτό που δεν έχουν καταφέρει να κάνουν από το 2008: να επιλύσουν πραγματικά τις πολλαπλές κρίσεις, αντί να τις ξεπερνούν αδέξια και όπως όπως. Και αυτό θα πρέπει να περιλαμβάνει ένα σχέδιο για την πολιτική ένωση των χωρών της ευρωζώνης.
Η Βρετανία δεν έχει προκαλέσει τίποτα από αυτά. Η ευρωζώνη και οι αποκρουστικά αδύναμοι ηγέτες της είναι οι υπαίτιοι.
Αλλά το Brexit μπορεί κάλλιστα να πυροδοτήσει την καταστροφή.
Euro2day.gr