Πρέπει κάποιος πραγματικά να έχει παρωπίδες για να μην αντιληφθεί ότι όλα όσα βιώνουμε τα τελευταία χρόνια, σε ευρωπαϊκό αλλά και σε ευρύτερο διεθνές επίπεδο, αργά ή γρήγορα θα οδηγήσουν σε κοσμοϊστορικές αλλαγές. Τα απόνερα της επικράτησης του Brexit, ο πανικός δηλαδή των αγορών, οι αγωνιώδεις διαβουλεύσεις μεταξύ των πολιτικών ηγεσιών των ισχυρότερων κρατών, καθώς κι η σπουδή να πεισθούν οι Βρετανοί πως ψήφισαν λάθος μαρτυρούν ότι η ψυχραιμία έχει χαθεί οριστικά.
Κι είναι δεδομένο πως εφόσον επικρατήσει η «σκληρή στάση» εντός του ευρωπαϊκού διευθυντηρίου, η οποία ζητάει εδώ και τώρα την αποχώρηση της Μεγάλης Βρετανίας από την ΕΕ, οι φυγόκεντρες τάσεις θα ενισχυθούν έτι περαιτέρω, με απρόβλεπτες συνέπειες. Σε αυτά έρχεται να προστεθεί και το διαφαινόμενο νέο πολιτικό αδιέξοδο στην Ιβηρική Χερσόνησο μετά τις ισπανικές εκλογές, για να εντείνει το κλίμα αβεβαιότητας στο εσωτερικό του ευρωπαϊκού οικοδομήματος.
Το ζήτημα όμως δεν έχει να κάνει μόνο με το πώς διαμορφώνεται ο κυρίαρχος ενδοευρωπαϊκός συσχετισμός δυνάμεων. Άλλωστε, όπου και να κάτσει η μπίλια σε αυτό το μπρα ντε φερ, τα χαμηλότερα στρώματα (σχεδόν νομοτελειακά) χαμένα θα βγούνε. Το θέμα είναι ποιες αντιπροτάσεις πέφτουν στο τραπέζι κι εδώ, δυστυχώς, μόνο οι δυνάμεις της ακροδεξιάς έχουν καταστεί σαφείς: επιθυμούν εθνική αναδίπλωση, κλειστά σύνορα, ενώ υπόσχονται σκληρή στάση έναντι των μεταναστών.
Η «ευρωχίμαιρα» της Αριστεράς
Ποια είναι όμως η απάντηση των προοδευτικών, ριζοσπαστικών δυνάμεων; Η πλειοψηφία τους είναι αλήθεια πως εμφορείται από τη γοητεία ενός ιδεαλιστικού ευρωπαϊσμού, τον οποίο ισχυρίζονται πως μπορούν να επιτύχουν εντός του υπάρχοντος πλαισίου. Κάπως έτσι λοιπόν φτάσαμε στο σημείο ο ΣΥΡΙΖΑ να εφαρμόζει μνημόνια, οι Podemos να «πληρώνουν ακριβά» το στρογγύλεμα των θέσεών τους χάνοντας με διαφορά από το Ραχόι, ενώ σε Γαλλία και Γερμανία η Αριστερά εξακολουθεί να βρίσκεται στη σκιά της Δεξιάς και των Σοσιαλδημοκρατών. Η παγίδα στην οποία πέφτουν όλοι τους είναι προφανής: υπό το φόβο να μην ταυτιστούν με το Φάρατζ και τη Λεπέν, κινδυνεύουν πλέον σοβαρά στη συνείδηση των περισσότερων να ταυτιστούν με το Γιούνκερ, το Σόιμπλε και το Μοσκοβισί.
Κάποιοι ακόμη και τώρα ψάχνονται
Ένα σημαντικό τμήμα των ευρωπαϊκών κοινωνιών πάντως έχει αποδείξει πως βρίσκεται μπροστά από τις πολιτικές ηγεσίες των χωρών του κι εξακολουθεί να αναζητά τον πολιτικό φορέα που θα συμβάλει αποφασιστικά στην έξοδο από το τούνελ. Κι αυτό είναι κάτι που εξακολουθεί να αποτελεί ζητούμενο ακόμη και στη χώρα μας, όπου η διαιώνιση της μνημονιακής λιτότητας κι από την κυβέρνηση Τσίπρα φαίνεται να δημιουργεί ξανά συνθήκες κοινωνικής έκρηξης.
Καμιά δημόσια συζήτηση όμως δε θα είναι αποτελεσματική, όσο οι ηγεσίες των ριζοσπαστικών αντιμνημονιακών δυνάμεων κινούνται είτε στη λογική του απόλυτου απομονωτισμού στο όνομα της «καθαρότητας» είτε στη σφαίρα εντελώς ετερόκλητων συμμαχιών. Όσο η ρητορεία τους συνεχίζει να βρίσκεται εγκλωβισμένη μεταξύ των καταγγελιών περί «προδοσίας» και των διαρκών επικλήσεων ενός «σοσιαλιστικού παράδεισου». Όπως και να το κάνουμε, ακόμη κι αν έχεις την καλύτερη έξωθεν μαρτυρία για την μέχρι τώρα αξιοπρεπή πολιτική στάση σου, χρειάζονται πολλά παραπάνω για να κινητοποιήσεις μια καθημαγμένη όσο κι απογοητευμένη κοινωνία.
Θα ήταν λοιπόν πολύ χρήσιμο για όλους τους παραπάνω να ρίξουν μια προσεκτική ματιά στην κοσμογονία που φαίνεται πως έρχεται στην Ευρώπη. Θα ήταν επίσης καλό να αφουγκραστούν την αγωνία ιδιαίτερα των χαμηλότερων και μεσαίων στρωμάτων. Ίσως αυτή η ώσμωση τους κάνει να αντιληφθούν την κρισιμότητα της συγκυρίας και να αρθούν στο ύψος των περιστάσεων. Άλλωστε, οι πάντες πρέπει πλέον να έχουν καταλάβει ότι αυτή η λιτότητα είναι εξαιρετικά απίθανο «να φύγει νύχτα με ελικόπτερο».