Του Δημήτρη Γ. Απόκη*
Δεν υπάρχει καμία αμφιβολία ότι το Brexit είναι ένα σεισμικό γεγονός, το οποίο έπιασε τη μεγαλύτερη πλειοψηφία των αναλυτών, στον ύπνο. Αποτέλεσμα αυτού του γεγονότος είναι, την επόμενη κιόλας μέρα και σε πάρα πολλούς κύκλους, να επικρατεί οργή και διάθεση αφορισμού του αποτελέσματος και αυτών που θεωρούνται υπεύθυνοι για αυτό.
Σε τέτοιες στιγμές, είναι καλό για τη Δημοκρατία και τη δημόσια συζήτηση, να ακούγονται και πιο ψυχρές, ίσως δυσάρεστες απόψεις. Μια τέτοια άποψη θα ήθελα να παρουσιάσω, μέσα από τις παρακάτω γραμμές.
Η μέχρι σήμερα Ευρωπαϊκή Ένωση είναι μια γεωπολιτική δίνη 27+1 κρατών, στην οποία είναι πολύ εύκολο κανείς να απορροφηθεί. Μέσα στο επόμενο διάστημα, μέσα στα επόμενα χρόνια θα ειπωθούν και θα γραφούν πολλά για το διαζύγιο της ΕΕ με το Ηνωμένο Βασίλειο.
Η αντιπαράθεση αυτή θα είναι κάτι σημαντικό για κάποιους, αλλά τα σημαντικά θέματα μέσα από αυτή την αντιπαράθεση είναι αυτά που θα έχουν σημασία για τους πολλούς. Καλό θα είναι λοιπόν να αρχίσει να δίνεται σημασία στα κρίσιμα θέματα που απορρέουν από την απόφαση του Ηνωμένου Βασιλείου να πει αντίο στη μέχρι σήμερα σχέση του με την ΕΕ.
Οι Ηνωμένες Πολιτείες είναι σε μια φάση αποχώρησης από τον υπόλοιπο κόσμο. Η Ουάσιγκτον δημιούργησε και συντήρησε για δεκαετίες το παγκόσμιο σύστημα ελεύθερου εμπορίου. Μια αποχώρηση των ΗΠΑ από το ρόλο τους ως εγγυητή της παγκόσμιας ασφάλειας, είτε θα οδηγήσει το διεθνές σύστημα στο να περιέλθει σε ένα ανταγωνισμό περιφερειακών δυνάμεων, είτε θα υπάρξει επιστροφή στο σύστημα διεθνών σχέσεων που επικρατούσε πριν το 1945. Στην περίπτωση της Ευρώπης το πιθανότερο είναι να έχουμε ένα μίγμα και των δυο.
Σε ένα τέτοιο περιβάλλον, ένα αποτέλεσμα είναι το γεωπολιτικό περιβάλλον της επιβαλλόμενης ειρήνης και του ελεύθερου εμπορίου που έδωσε τη δυνατότητα της δημιουργίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης να οδηγηθεί σε εξαφάνιση. Για λόγους και αιτίες που είναι πέρα και πάνω από τον έλεγχο των Ευρωπαίων, αλλά ταυτόχρονα και για λόγους που είναι στον έλεγχο των Ευρωπαίων, η ΕΕ οδηγείται στο τέλος. Εάν κάτι διαπιστώσαμε στην πορεία της ΕΕ, την τελευταία δεκαετία, ακόμα και σε περιπτώσεις κρίσεων που απειλείται η ίδια η ύπαρξή της, τα μέλη της, δεν μπορούν να διαμορφώσουν μια κοινή στρατηγική και ένα κοινό όραμα.
Η ευρωπαϊκή οικονομική κρίση, της οποίας η ελληνική κρίση είναι αναπόσπαστο κεφάλαιο, ξεκίνησε το 2006 και διευρύνεται όλο και περισσότερο κάθε ημέρα που περνάει. Ήδη έχουμε βιώσει πέντε υφεσιακές κρίσεις, με όλα τα κράτη μέλη, μικρά και μεγάλα, να διαθέτουν πλέον μικρότερες οικονομίες από αυτές που διέθεταν πριν την έναρξη της κρίσης.
Η Ευρώπη βρίσκεται σε φθίνουσα πορεία και για λόγους που δεν έχουν να κάνουν τίποτα με την γεωπολιτική και την καθημερινή πολιτική. Όλα τα κράτη μέλη της ΕΕ, εκτός από έξη, μέσα στα έξη είναι η Μεγάλη Βρετανία (η Βρετανία αύξησε τον τελευταίο χρόνο κατά 500.000 τον πληθυσμό της και μείωσε δραματικά το μέσω όριο ηλικίας λόγω των νέων μεταναστών), έχουν τρομερό δημογραφικό πρόβλημα. Με απλά λόγια αποτελούνται από γερασμένους λαούς, χωρίς σοβαρές πιθανότητες ανάκαμψης. Η Γερμανία, η για την πλειοψηφία ηγέτιδα και ατμομηχανή της Ευρώπης , που όλοι προσβλέπουν, διαθέτει την πλέον στρεβλή δομή πληθυσμού, με περισσότερους ανθρώπους στην ηλικία των πενήντα και άνω από αυτούς που είναι κάτω των πενήντα και ιδιαίτερα εικοσάρηδες και τριαντάρηδες. Οποιοσδήποτε σοβαρός αναλυτής βλέποντας αυτή την κατάσταση, καταλήγει στο συμπέρασμα ότι υπάρχει μείζον πρόβλημα με τους βασικούς τομείς την οικονομικής ανάπτυξης, την κατανάλωση, τις επενδύσεις και τις εξαγωγές. Με απλά λόγια η Ευρώπη, είναι ένα γερασμένο σπίτι.
Σκεπτόμενος κανείς όλα αυτά, θα μπορούσε να αναρωτηθεί, εάν τελικά είναι καλή ιδέα για τη Μεγάλη Βρετανία να αποχωρήσει από το καράβι της ΕΕ.
Βέβαια, μετά την αποχώρηση το Ηνωμένο Βασίλειο θα χρειαστεί αντικαταστάτη στο επίπεδο του εμπορίου. Μια επιλογή, και μάλιστα εύκολη, είναι η αναβίωση της Κοινοπολιτείας, κάτι που θα δώσει στη Μεγάλη Βρετανία πρόσβαση στη παλιά αυτοκρατορία της. Μια άλλη επιλογή πιο περίπλοκη θα ήταν να γίνει μέρος της NAFTA. Είναι σχεδόν βέβαιο ότι με τον ένα ή τον άλλο τρόπο το Ηνωμένο Βασίλειο θα πετύχει. Πολύ σύντομα θα δει κανείς το Ηνωμένο Βασίλειο να έχει την καλύτερη εμπορική συμφωνία στον κόσμο με την Ινδία, και γιατί όχι τις πρώην βρετανικές αποικίες που σήμερα εμπορεύονται με την ΕΕ, να αλλάζουν πλεύση και να επανέρχονται στις παλιές γνώριμες συνθήκες.
Είναι σαφές ότι η ηγεσία της Ευρωπαϊκής Ένωσης, θα θελήσει να πλήξει το Ηνωμένο Βασίλειο, σε μια σαφή προσπάθεια να εκφοβίσει άλλες χώρες που θα ήθελαν να ακολουθήσουν τον ίδιο δρόμο. Δύσκολα θα το καταφέρει, διότι αν μη τι άλλο, αυτό που μεταξύ άλλων απέδειξε το δημοψήφισμα και το αποτέλεσμά του είναι, ότι η ΕΕ δεν είναι στο απυρόβλητο, και πολλές χώρες θα θελήσουν να εξετάσουν την προσαρμογή τους στη νέα κατάσταση.
Για παράδειγμα η Ουγγαρία, έτσι όπως διαμορφώνεται εκεί η πολιτική κατάσταση, δεν είναι σίγουρο ότι συνάδει με τα δεδομένα της ΕΕ. Η Σουηδία, η οποία μπήκε στην ΕΕ μόνο και μόνο διότι η ενωμένη Ευρώπη αποτελούσε ασπίδα έναντι της Ρωσίας.
Όλοι ξεχνούν, ότι το Ηνωμένο Βασίλειο ήταν αυτό που σταθερά πίεζε την ΕΕ να διευρυνθεί και να γίνει πιο φιλελεύθερη. Τώρα με την αποχώρηση αυτής της επιρροής, είναι σχεδόν βέβαιο ότι η τάση για μια ΕΕ προστατευτισμού, μια ΕΕ φρούριο, θα ενισχυθεί. Νέα διεύρυνση ούτε για αστείο. Ποια Κοινή Αμυντική και Εξωτερική Πολιτική; Χωρίς τη Μεγάλη Βρετανία, τι θα ανακοινώσει η κ. Μογκερίνι; Ποιες κοινές βιομηχανικές προσπάθειες τύπου Airbus;
Όποιος δεν βλέπει την οικονομική αποδυνάμωση της ΕΕ μέσα από την αποχώρηση, ζει σε παράλληλη πραγματικότητα. Η περισσότερη οικονομική κίνηση της ΕΕ γίνεται στο Λονδίνο. Τώρα ένας μέρος αυτής θα μεταφερθεί στην Ευρώπη. Αλλά το μεγαλύτερο μέρος θα παραμείνει. Είναι μεγάλη η πιθανότητα η ΕΕ για να μπορέσει να επιβάλλει τη μεταφορά εκτός Λονδίνου, να επιβάλλει ρυθμιστικούς κανόνες. Ήδη η διαρροή κεφαλαίων από την Ευρωζώνη είναι τεράστια, μια τέτοια κίνηση θα είχε έντονα αρνητικό αποτέλεσμα και θα οδηγούσε σε μεγαλύτερη διαρροή κεφαλαίων.
Η εικόνα λοιπόν δεν είναι καθόλου ρόδινη για την ΕΕ, και για χάρη προβληματισμού και υγιούς αντιπαράθεσης τα επιχειρήματα αυτά πρέπει να ακούγονται. Μόνο μέσα από μια έντονη, ρεαλιστική και πάνω από όλα αξιοπρεπή αντιπαράθεση επιχειρημάτων βγαίνει θετικό αποτέλεσμα.