Για πρώτη φορά σε δέκα χρόνια, ο πρόεδρος Vladimir Putin πραγματοποίησε επίσκεψη στην Ελλάδα.
Το θέμα του ταξιδιού ήταν οι διπλωματικοί και βαθιά πνευματικοί δεσμοί αυτών των Ορθόδοξων χωρών, παρά οικονομικοί. Ωστόσο, παρά την θριαμβευτική επίσκεψη του Ρώσου προέδρου στα αρχαία μοναστήρια του Αγίου Όρους, το ταξίδι απέδειξε επίσης πόσο διαφορετικές είναι η Ρωσία και η Ελλάδα, δύο χώρες με παρόμοια θρησκευτική κουλτούρα, όταν πρόκειται για την πολιτική.
Όσο και αν επιθυμούσαν το αντίθετο οι Putin και Τσίπρας, το εμπόριο και η οικονομία δεν επρόκειτο να κυριαρχήσουν στην ατζέντα της επίσκεψης του Putin στις 28 και 29 Μαΐου. Τα projects κατασκευής αγωγών πετρελαίου μεταξύ των δύο χωρών έχουν μείνει στάσιμα διότι η Ελλάδα δεν έχει λιμάνι στην Μαύρη Θάλασσα και οι Ρώσοι επιχειρηματίες δεν έχουν καμία επιθυμία να επενδύσουν στην ελληνική οικονομία. ο Έλληνας πρωθυπουργός Αλέξης Τσιπρας γνωρίζει εδώ και καιρό πως μόνο η Ευρωπαϊκή ένωση μπορεί να πληρώσει τα χρέη της Ελλάδας, ενώ ο Putin αντιλαμβάνεται ότι η Ελλάδα δεν θα επιχειρήσει από μόνη της να άρει τις κυρώσεις.
Οι διπλωματικές επιδράσεις ήταν υψηλές και για τους δύο άνδρες. Η επίσκεψη τόνωσε το προφίλ του Τσίπρα και έδωσε στον Putin, του οποίου το πρόγραμμα δεν περιλάμβανε ταξίδια στην Ευρώπη τελευταίως, μια ευκαιρία για μια επίσκεψη σε μια ευρωπαϊκή πρωτεύουσα. Από το Euromaidan το 2014, ο Putin έχει κάνει μόνο δύο επίσημες επισκέψεις σε ευρωπαϊκές χώρες –στην Ιταλία και στην Ουγγαρία. Το Κρεμλίνο μπορεί να χρησιμοποιήσει αυτή την τρίτη επίσκεψη για να υποστηρίξει ότι η Ρωσία δεν είναι ένα απομονωμένο κράτος.
Αλλά αναμφισβήτητα ήταν η θρησκευτική πτυχή του ταξιδιού που ήταν πιο σημαντικό για τον Putin. Ο Ρώσος πρόεδρος εκμεταλλεύτηκε την ευκαιρία να γράψει ένα άρθρο σε μια ελληνική εφημερίδα, και εμφανώς επέλεξε να μην είναι μία αριστερή εφημερίδα, υποστηρικτική της τωρινής κυβέρνησης, αλλά την εφημερίδα των Ελλήνων αστών συντηρητικών, την "Καθημερινή".
Στο άρθρο του, ο Putin έγραψε πως τα δύο έθνη μοιράζονται "γερές βάσεις για συνεργασία-κοινές αξίες, ορθόδοξη κουλτούρα και μια ειλικρινή αμοιβαία συγγένεια". Υπενθύμισε στους Έλληνες αναγνώστες ότι επισκέπτεται την Ελλάδα για την χιλιοστή επέτειο της ρωσικής παρουσίας στο Άγιο Όρος, η οποία ξεκίνησε με την ίδρυση της Μονής του Αγίου Παντελεήμονα.
Στις 29 Μαΐου, ο Putin έκανε ένα προσκύνημα στο Άγιο Όρος. Ευχαρίστησε τους μοναχούς για το ότι έχουν τον ρόλο τους στον αγώνα για παγκόσμια ηθική, και μαζί παραβρέθηκαν σε μια λειτουργία στον Καθεδρικό Ναό της Κοιμήσεως της Θεοτόκου στις Καρυές, την πρωτεύουσα του Αγίου Όρους. Σε μια πράξη υψηλού συμβολισμού, ο πρόεδρος ο οποίος συνοδευόταν από τον Πατριάρχη Κύριλλο, στάθηκε στον υψηλό θρόνο του Βυζαντίου στην Εκκλησία, που προορίζεται για επισκόπους, πατριάρχες και αυτοκράτορες.
Η παραμονή του Putin στον βυζαντινό θρόνο, εξόργισε το Οικουμενικό Πατριαρχείο της Κωνσταντινούπολης, το οποίο έχει τη γενική δικαιοδοσία του Αγίου Όρους. Το Οικουμενικό Πατριαρχείο δυσφορεί με τον Ρώσο Πατριάρχη εξαιτίας των αξιώσεων της Ρωσίας για την ανωτερότητα στον Ορθόδοξο κόσμο, λόγω του ότι έχει την μεγαλύτερη και πλουσιότερη εκκλησία. Από την πλευρά του, Ο Πατριάρχης της Μόσχας δεν εμπιστεύεται τον Οικουμενικό Πατριάρχη, τον οποίο υποπτεύεται ότι προσπαθεί να επεκτείνει την εμβέλειά του, με την αναγνώριση του αυτοκέφαλου (ή της πνευματικής αυτονομίας) της Ουκρανικής Ορθόδοξης Εκκλησίας.
Αν και οι Έλληνες δεν το παραδέχονται, είχαν επίσης ανάμεικτα συναισθήματα για μια τέτοια επίσκεψη υψηλού προφίλ, η οποία τους υπενθύμισε την εδώ και χίλια έτη ρωσική κατοχή του Αγίου Όρους. Πριν από 100 χρόνια, οι Ρώσοι ξεπερνούσαν τόσο πολύ τους Έλληνες (και σε επίπεδο ανθρώπων και σε δωρεές) που το Άγιο Όρος ήταν πρακτικά μια αποικία της Αυτοκρατορίας των Ρομανόφ. Οι Έλληνες είναι επιφυλακτικοί να αφήσουν αυτό να συμβεί ξανά.
Αυτό υπογραμμίζει το γεγονός ότι πίσω από τις δηλώσεις της πνευματικής ενότητας και των κοινών αξιών –οι οποίες πρέπει να αναφέρθηκαν κατά τη διάρκεια όλης της ρωσικής-ελληνικής διπλωματίας όπως σε ορισμένα ομηρικά τελετουργικά- η Ρωσία και η Ελλάδα έχουν ζήσει διαφορετικές πολιτικές ζωές κατά τη διάρκεια των τελευταίων αιώνων. Το σημείο εκκίνησης είναι το ίδιο αλλά το αποτέλεσμα ήταν πολύ διαφορετικό.
Στην Ρωσία, εκκλησία και κράτος πάντα συνεργαζόταν χέρι-χέρι για να ενισχύσουν την κρατική εξουσία έναντι των πολιτών. Η παραδοσιακή τριάδα της εξουσίας αποτελείται από την Ορθοδοξία, την Απολυταρχία και την Ιθαγένεια (Pravoslavie, Samoderzhavie I Narodnost”). Αναπόφευκτα ιεραρχικά, απαιτεί προσκύνημα των ανωτέρων, αποδοχή της θέσης του άλλου, επιθυμία για στάση και sobornost (η ορθόδοξη θρησκευτική έκδοση της συλλογικής ταυτότητας).
Επισήμως, η Ορθόδοξη Εκκλησία είναι ακόμη πιο στενά συνδεδεμένη με την κυβέρνηση στην Ελλάδα από ό,τι στη Ρωσία. Ο ρόλος της κατοχυρώνεται από ένα άρθρο στο Σύνταγμα. Το ελληνικό δημόσιο πληρώνει τους μισθούς των ιερέων και έχει εικόνες στα σχολεία και στα πανεπιστήμια. Ωστόσο η ελληνική ορθοδοξία δεν απαιτεί την ίδια υπακοή από τους απλούς ανθρώπους όπως απαιτεί η ρωσική.
Πολλοί μορφωμένοι, κοσμικοί Ρώσοι υποστηρίζουν ότι οι άνθρωποι πρέπει να σπάσουν τους δεσμούς με την ορθόδοξη παράδοση για να καλλιεργηθούν αποτελεσματικά, δημοκρατικοί θεσμοί. Το ελληνικό παράδειγμα υποδηλώνει πως δεν υπάρχει ανάγκη για αυτό. Στην Ελλάδα, οι πολιτικοί από ανταγωνιστικά κόμματα, από την άκρα αριστερά μέχρι την άκρα δεξιά, πηγαίνουν στην Εκκλησία με τους ψηφοφόρους τους. Ωστόσο αργότερα, αυτοί οι ίδιοι ψηφοφόροι κατευθύνονται στις κάλπες και επιλέγουν να αλλάξουν το κυβερνητικό καθεστώς χωρίς να βλέπουν καμία αντίφαση.
Ασφαλώς οι ρίζες της ελληνικής ορθοδοξίας μπορούν να ανιχνευθούν πίσω στην Βυζαντινή Αυτοκρατορία, η οποία είναι διάσημη για το ότι σταμάτησε να θεωρεί την αυτοκρατορική εξουσία. Οι Έλληνες επίσης θυμούνται ότι η χώρα τους είχε μια μακρά, πλούσια προ-χριστιανική ιστορία και κάθε μαθητής διδάσκεται για την χρυσή εποχή της αθηναϊκής δημοκρατίας.
Αλλά η βασική ιστορική φάση που εξετάζει κανείς όταν αφορά την ελληνορθόδοξη ταυτότητα είναι η περίοδος 400 ετών που η Ελλάδα κυριαρχούνταν από την Οθωμανική Αυτοκρατορία. Κατά τη διάρκεια αυτής της εποχής, οι Έλληνες υπήρχαν χωρίς ένα δικό τους έθνος. Όπως και με τους ορθόδοξους χριστιανούς στα Βαλκάνια (Σέρβους και Ρουμάνους), η εκκλησία τους ήταν μια εκκλησία ανθρώπων μέσα σε ένα ξένο κράτος. Αυτό έκανε την ελληνική εκκλησία πιο εθνοκεντρική παρά κρατικό-κεντρική.
Όταν οι Έλληνες τελικά απέκτησαν ένα κράτος δικό τους στις αρχές του 19ου αιώνα, ο δεσμός μεταξύ εκκλησίας και λαού συνέχισε να είναι πολύ ισχυρότερος από τον δεσμό εκκλησίας και κράτους. Επίσης βοηθάει ότι κατά κάποιον τρόπο, το έθνος αποκαταστάθηκε εν μέρει μόνο, καθώς η ιστορική πρωτεύουσα της Κωνσταντινούπολης, έδρα του Πατριάρχη και του Αυτοκράτορα, παρέμεινε στη γειτονική Τουρκία.
Το 1843, οι Έλληνες έφθασαν μπροστά από το βασιλικό παλάτι και απαίτησαν ένα σύνταγμα από τον μονάρχη που επιβλήθηκε σε αυτούς από τις δυτικές δυνάμεις, Βασιλιά Όθωνα. Ο Όθωνας το χορήγησε. Πώς αλλιώς θα μπορούσε ο εύθραυστος νέος Βαυαρός να απαντήσει στους έμπειρους πολεμιστές που μόλις είχαν κερδίσει την ανεξαρτησία τους από τους Τούρκους; Αν και η μοναρχία παρέμεινε στην Ελλάδα μέχρι το β΄ μισό του 20ου αιώνα, η βασιλική εξουσία ήταν πάντα ασθενής και η βασιλική οικογένεια δεν ήτα ιδιαίτερα αγαπητή. Η δημοκρατία καθιερώθηκε και η χούντα που κυβερνούσε την Ελλάδα στο διάστημα 1967-1974 και που προσπάθησε να κηρύξει τις αξίες της ορθόδοξης οικογένειας, δεν άφησε καλές μνήμες στους ανθρώπους.
Το λεξιλόγιο της ελληνικής ορθοδοξίας μπορεί να φανεί δυσάρεστα εθνικιστικό κατά καιρούς. Ξεδιπλώνει την ιστορία του ελληνικού έθνους στην ιστορία της εκκλησίας, περιγράφοντας την εξέγερση ενάντια στους Τούρκους για παράδειγμα, ως "Ελληνικό Πάσχα". Ωστόσο αυτό επίσης σημαίνει ότι η άμεση σύνδεση μεταξύ των ανθρώπων και της εκκλησίας επιβιώνει από οποιαδήποτε αλλαγή στην κυβέρνηση.
Η ίδια η ελληνική εκκλησία είναι περισσότερο αποκεντρωμένη, με τον ιερέα της ενορίας να έχει πολύ πιο κεντρικό ρόλο από ό,τι στην Ρωσία. Προφανώς, αυτό δεν σταματάει κάποιους Έλληνες ιερείς από το να προχωρούν σε κάποιες αρχαϊκές ασυναρτησίες παρόμοιες με εκείνες των ιερέων-προβοκατόρων της Ρωσίας, και δεν μπορεί να σταματήσει πολλούς Έλληνες από το να πιστεύουν σε θεωρίες συνωμοσίας ότι η δύση συνωμοτεί για να καταστρέψει την ορθοδοξία. Αλλά στην Ελλάδα, αυτοί οι ριζοσπαστικοί δεν αποτελούν την πλειοψηφία.
Επομένως είναι ασφαλές να πούμε ότι –δεδομένων των δυσλειτουργιών που είναι κοινές στην ευρύτερη περιοχή στην οποία βρίσκεται η Ελλάδα- οι Έλληνες έχουν κατορθώσει να χτίσουν σταθερά και αποτελεσματικά πολιτικά θεσμικά όργανα, χωρίς να σπάζουν τους δεσμούς με την ορθόδοξη παράδοση. Σε αντίθεση με την Ρωσία, η Ελλάδα έχει λειτουργικά πολιτικά κόμματα, κοινοβούλιο, εκλογές, ελευθερία του Τύπου και μηχανισμούς για την ομαλή αλλαγή καθεστώτος.
Αυτό δεν σημαίνει ότι οι δηλώσεις του προέδρου Putin για τους κοινούς θρησκευτικούς δεσμούς που συνδέουν τους Ρώσους και τους Έλληνες, είναι ανακριβείς. Ωστόσο, αυτοί οι κοινοί δεσμοί παράγουν πολύ διαφορετικά κοινωνικά και πολιτικά φρούτα. Κατά τη διάρκεια της σύντομης παραμονής του στην Αθήνα, ο Putin αναγκάστηκε να υποκύψει σε αυτή την δημοκρατική ελληνική πραγματικότητα όταν συναντήθηκε όχι μόνο με τον πρωθυπουργό Τσίπρα, αλλά και με τον Κυριάκο Μητσοτάκη, ηγέτη της αξιωματικής αντιπολίτευσης.
Μπορείτε να δείτε το κείμενο εδώ: http://carnegie.ru/commentary/2016/06/06/putin-and-greeks-limits-of-orthodox-diplomacy/j1dy