Από την ΕΟΚ στον ΕΟΧ
Μετά την ιστορική απόφαση των Βρετανών να εγκαταλείψουν την Ευρωπαϊκή Ένωση διαμορφώνεται μια πρωτόγνωρη κατάσταση. Είναι η πρώτη φορά που μια χώρα-μέλος εγκαταλείπει την ευρωπαϊκή οικονομική ολοκλήρωση με βάση τη λαϊκή ετυμηγορία.
Το ενδιαφέρον είναι ότι η κυβέρνηση που ανέλαβε την ευθύνη διεξαγωγής του δημοψηφίσματος δεν είναι μια κυβέρνηση σοσιαλδημοκρατική ή αριστερή, που αμφισβητεί την πολιτική λιτότητας. Είναι μια συντηρητική κυβέρνηση, που επιθυμεί -από ό,τι φαίνεται- να αποφύγει τη θεσμική κατοχύρωση κανόνων ελέγχου του χρηματοπιστωτικού της τομέα. Επιθυμεί δηλαδή ανεξέλεγκτη ανάπτυξη του τραπεζικού της τομέα και του χρηματοοικονομικού κέντρου του City, από τον οποίο προσπορίζεται το μεγαλύτερο μέρος των εσόδων της. Ο κ. Κάμερον, στη χώρα που καθιέρωσε την Κοινοβουλευτική Δημοκρατία, αρνήθηκε να υπογράψει την τραπεζική ένωση του κ. Σόιμπλε χωρίς προστασία της εθνικής δημοσιονομικής κυριαρχίας. Ο νέος πρωθυπουργός θα διαπραγματευτεί μια νέα συνθήκη συνεργασίας με την Ευρωπαϊκή Ένωση, που θα μοιάζει απολύτως με την προηγούμενη, με την εξαίρεση άρθρων που θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε απώλεια δημοσιονομικής κυριαρχίας στο νέο καθεστώς που πρόκειται να προωθήσει η Γερμανία.
Η στασιμότητα και ο χαμηλός πληθωρισμός διαμορφώνουν συνθήκες αναπτυξιακού αδιεξόδου στην ΕΕ. Η σημερινή κρίση, όμως, αποτελεί και ευκαιρία επαναθεμελίωσης της ΕΕ. Θα είναι, άραγε, η επαναθεμελίωση αυτή στην κατεύθυνση μιας κοινωνικής Ευρώπης; Δηλαδή με μεγαλύτερη αλληλεγγύη μεταξύ των μελών της και με τη μείωση της ανεργίας ως δίδυμο στόχο πλάι στην οικονομική μεγέθυνση; Μήπως τα πρωτογενή πλεονάσματα θα είναι ταυτόσημα με προϊούσα φτωχοποίηση; Αυτήν τη στιγμή δεν γνωρίζουμε την κατεύθυνση των νέων προτάσεων Μέρκελ - Ολάντ, που θα διαγράψουν τον οδικό χάρτη για το ξεπέρασμα του αδιεξόδου. Αυτό που, όμως, διαφαίνεται είναι η επιλογή της βρετανικής ελίτ για μια σχέση τύπου Ευρωπαϊκού Οικονομικού Χώρου (ΕΟΧ), στον οποίον ανήκει και η Ισλανδία.
Η Ισλανδία στο φετινό Εuro πέτυχε να αποκλείσει τους Βρετανούς. Λίγο νωρίτερα είχε ξεφύγει από τον χρηματοοικονομικό εναγκαλισμό των τραπεζών τους και είχε αρνηθεί την ένταξή της στην ΕΕ. Ας θυμηθούμε τι έλεγε ο ισλανδός πρωθυπουργός Gunnlaugsson για αυτό.
«Είμαι σίγουρος ότι δεν θα μπορούσαμε να ανακάμψουμε αν ήμασταν μέλος της ΕΕ», δήλωσε το 2015. Η χώρα είχε υποβάλει, εν μέσω οικονομικής κρίσης, το 2009, αίτηση ένταξης στην Ευρωζώνη. Εάν η αίτηση αυτή είχε προχωρήσει, σήμερα η Ισλανδία θα είχε τη μοίρα της Ελλάδας, με τη μακροχρόνια υφεσιακή πορεία, ή της Ιρλανδίας, ο δημόσιος τομέας της οποίας ανέλαβε το βάρος των «κόκκινων» δανείων του τραπεζικού τομέα. «Πιθανότατα θα είχαμε χρεοκοπήσει αν είχαμε αναλάβει σε ευρώ όλα αυτά τα χρέη», είχε επισημάνει ο ισλανδός πρωθυπουργός. Αντίθετα σήμερα η Ισλανδία είναι μια περίπτωση επιτυχίας. Η αύξηση του ΑΕΠ το 2014 ήταν 1,9% και αναμένεται 3,5 το 2015. Το χρέος μειώθηκε στο 64% του ΑΕΠ από 86% το 2012.
Η Ισλανδία έβαλε φυλακή τους τραπεζίτες που αύξησαν τον χρηματοοικονομικό τομέα δέκα φορές περισσότερο από το ΑΕΠ πριν από το 2008. Σήμερα απέχει εντυπωσιακά από το 2009, όταν η προκάτοχος του σημερινού πρωθυπουργού έβλεπε ως μόνη σανίδα σωτηρίας την Ευρωζώνη. Η ένταξη δεν έγινε λόγω των αδιέξοδων διαπραγματεύσεων για τις ποσοστώσεις στην αλιεία. Το 2013 πάγωσε την αίτηση ένταξής της και τελικά το 2015 απέσυρε την αίτηση.
Ήδη η Ισλανδία πλήρωσε το υπόλοιπο χρέους, ύψους 2,1 δισ., στο ΔΝΤ και άρχισε βήματα για να αποσύρει τους περιορισμούς στην κίνηση κεφαλαίων, που είχαν επιβληθεί το 2008. «Βασικός παράγοντας της ανάκαμψης είναι το εθνικό της νόμισμα, η ανεξαρτησία να νομοθετεί με τρόπο που επιτρέπει ευελιξία διαχείρισης και ο έλεγχος των φυσικών της πόρων και περιουσιακών στοιχείων. Οι παράγοντες που συνδέονται με τη μη συμμετοχή μας στην Ευρωζώνη ήταν καθοριστικοί για την οικονομική μας βελτίωση», δήλωσε ο πρωθυπουργός.
Το ΔΝΤ επιβεβαίωσε ότι η Ισλανδία έχει πλήρως ανακάμψει από την κρίση του 2008, πρώτη μεταξύ των ευρωπαϊκών χωρών. Μαζί με τη Νορβηγία και το Λιχτενστάιν απαρτίζουν σήμερα τον Ευρωπαϊκό Οικονομικό Χώρο, που έχει πρόσβαση στην ευρωπαϊκή αγορά, χωρίς να συμμετέχει στις δομές ευρωπαϊκής διακυβέρνησης. Δεν θα εκπλαγούμε αν η Βρετανία γίνει το επόμενο μέλος του ΕΟΧ.