Του Κωνσταντίνου Βέργου*
Κατά το προηγούμενο διήμερο ίσως δεν έμεινε οικονομικός αναλυτής, πολιτικός ηγέτης ή αρθρογράφος παγκοσμίως που να μην αναφέρθηκε στην κρίση των Ιταλικών τραπεζών! Όμως, η συζήτηση όπως παρουσιάζεται από τα ΜΜΕ φαίνεται σαν συζήτηση για ποδοσφαιρικό ματς ανάμεσα σε πατατάκια και παγωμένη μπύρα. Μιλάει για ποσά, χρόνους, ονόματα, αλλά αποκρύπτει την ουσία. Τελικά, τι ‘παίζει’, τι κρύβουν τα παγκόσμια ΜΜΕ για το Ιταλικό πρόβλημα των τραπεζών;
Η Ιταλία ξεκίνησε από ένα μικρό πρόβλημα, που έχει γίνει μεγάλο. Το πρόβλημα φαίνονταν σαν να ήταν με ανακεφαλαιοποίηση μιας ή δυο τραπεζών με 2-3 δισ. ευρώ, εξελίχτηκε σε επείγουσα ανάγκη για 40 δισ. πριν μια βδομάδα και τώρα ακούγονται ποσά όπως 150 δισ. Στην πραγματικότητα το πρόβλημα είναι πολύ μεγαλύτερο. Είναι τόσο μεγάλο που να το συζητάει και ο Διοικητής της Τράπεζας της Αγγλίας, δηλαδή ο κεντρικός τραπεζίτης ενός κράτους που σκοπεύει να βγει από την Ευρωπαϊκή Ένωση. Και δεν είναι μόνο θέμα «ποσών»!
Το πρόβλημα φαίνεται να ξεκίνησε από δύο βασικά ζητήματα. Το ένα είναι η νομοθεσία. Η Ιταλία έχει νομοθεσία η οποία δεν επιτρέπει στις τράπεζες να βγάλουν σε δημοπρασία εύκολα τα ακίνητα. Η διαδικασία παίρνει 7-15 χρόνια! Αυτό οδήγησε σε ψεύτικες οικονομικές καταστάσεις, ψεύτικη κερδοφορία, ψεύτικους Ισολογισμούς. Οι Τράπεζες στην Ιταλία έχουν στην πραγματικότητα αρνητικά κεφάλαια. Είναι, δηλαδή, ουσιαστικά ήδη χρεοκοπημένες!
Το δεύτερο είναι ότι η Ιταλία έχει πληγεί σοβαρά από την κρίση στην Ευρώπη, η οποία αν δεν δημιουργήθηκε, τουλάχιστον χειροτέρευσε από την πολιτική του κύριου Σόιμπλε και της εξοχοτάτης Μερκελ. Η πολιτική χρήσης του ευρώ, ενός σκληρού ανελαστικού νομίσματος, για να επιβληθεί από τη Γερμανία απίστευτη λιτότητα στο 1/3 της Ευρωπαϊκής Ένωσης έχει χτυπήσει και την Ιταλία αλλά και την Γαλλία , ενισχύοντας ως τώρα την Γερμανία. Οι χώρες αυτές (Ιταλια, Γαλλία και Γενικα χώρες περιφέρειας) όσο είχαν τα δικά τους νομίσματα, τα υποτιμούσαν σε περίοδο κρίσης και έτσι ανταπεξέρχονταν εύκολα σε προσωρινά προβλήματα ανταγωνιστικότητας, τώρα δεν υπάρχει αυτή η δυνατότητα. Τα κόκκινα δάνεια σε Ιταλικές Τράπεζες είναι πλέον, ανάλογα των εκτιμήσεων σε επίπεδα 360-400 δισ., δηλαδή 20% περίπου των δανείων! Φταίει η Ιταλία; Όχι, η πολιτική Σόιμπλε στην Ευρωζώνη φταίει, διότι το πρόβλημα είναι γενικότερο, δεν περιορίζεται στην Ιταλία!
Το πρόβλημα είναι αντίστοιχο ή και χειρότερο σε άλλα κράτη σε ύψος, σε ποσοστά ή και στα δύο! Το 2008 τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια (κόκκινα δάνεια) στην Ευρωζώνη ήταν 5% ενώ στις ΗΠΑ ήταν 6%. Σήμερα, 8 χρόνια μετά , τα δάνεια αυτά είναι 2% των δανείων στις ΗΠΑ, και 8% στην Γερμανοκρατούμενη Ευρωζώνη! 8% απλήρωτα δάνεια στην Ευρωζώνη και μάλιστα με Ευρωπαϊκά στοιχεία 2015, τη στιγμή που μιλάμε ίσως ξεπερνάνε το 9% και να πάνε για το 10%! Η πολιτική δηλαδή οδήγησε σε διεύρυνση της διαφοράς από ΗΠΑ από 5%-6%=-1% σε 8%-2%=6%, δηλαδή οδήγησε ένα επιπλέον 7% του συνόλου των δανείων σε χρεοκοπία!
Ποιος είναι ο μεγάλος χαμένος από το «απέραντο Νταχάου» του κυρίου Σόιμπλε και της κυρίας Μέρκελ; Οι μικρομεσαίες επιχειρήσεις, και ιδιαίτερα οι μικρομεσαίες Επιχειρήσεις της «περιφέρειας». Σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία του European Banking Authority, δηλαδή του υπερόργανου τραπεζών στην Ευρώπη που κάνει τα Stress Tests στις τράπεζες, τα κόκκινα δάνεια στις Μικρομεσαίες επιχειρήσεις είναι 30%-65% σε 9 χώρες της ΕΕ! Συγκεκριμένα είναι έτσι στην Κύπρο, την Ελλάδα, την Πορτογαλία, την Ιταλία, την Ουγγαρία, την Ρουμανία, τη Σλοβενία, τη Ρουμανία και την Ιρλανδία! Τα μνημόνια του Σόιμπλε και το σκληρό νόμισμα έκαναν θαύματα! Τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια στην Ελλάδα, για παράδειγμα, επί του συνόλου των δανείων εκτοξεύτηκαν από 3% που ήταν το 2008, στο ξεκίνημα της κρίσης, σε 12% το 2011, μετά το 1ο μνημόνιο, 24% το 2013, μετά το 2ο μνημόνιο και σε 33% το 2015! Αντίστοιχα, στην Κύπρο εκτοξεύτηκαν από 12% το 2011 σε 35% το 2015. Όμως και οι μεγάλες εταιρίες καταστράφηκαν, επίσης. Πάνω από το 1/4 των δανείων σε μεγάλες εταιρίες στις 9 προαναφερόμενες χώρες, και κατά μέσο όρο το 30% αυτών είναι πλέον «κόκκινα», απλήρωτα! Με επίσημα στοιχεία!
Ας προσθέσουμε στα παραπάνω ότι οι Ευρωπαϊκές τράπεζες, περιλαμβανομένων των γερμανικών, έχουν συγκαλύψει το πρόβλημα! Ο δείκτης «κάλυψης» δανείων, δηλαδή θαλασσοδάνεια για τα οποία λαμβάνονται προβλέψεις από τις τράπεζες προς σύνολο θαλασσοδανείων, είναι κάτω από 50% στην Ευρωπαϊκή Ένωση! Αυτό σημαίνει ότι οι τράπεζες είτε έχουν μεταφέρει το ρίσκο τους αλλού, μέσω παράγωγων προϊόντων, κάτι που γενικά δεν ισχύει, είτε έχουν ρίσκο θαλασσοδανείων για το οποίο δεν έχουν κάνει πρόβλεψη! Στην Γερμανία, για παράδειγμα, ο δείκτης «κάλυψης» δανείων είναι μόλις 35%! Εν ολίγοις, τα κεφάλαιά τους ενδεχομένως να είναι αέρας κοπανιστός!
Οι τράπεζες έχουν απλήρωτα, επειδή οι εταιρίες, δηλαδή η καρδιά του καπιταλιστικού μας συστήματος, έχουν χρεοκοπήσει στην Ευρωζώνη. Ενδεικτικά, ενώ η ανεργία στις ΗΠΑ κατά την περίοδο 2008-2016 μειώθηκε από 9% σε 4,9%, η ανεργία στην Ευρωζωνη των γραφειοκρατών των Βρυξελλών αυξήθηκε απο7% σε 10,2%! Είναι δηλαδή, τώρα υπερδιπλάσια εκείνης των ΗΠΑ! Πραγματικό επίτευγμα!
Κατά ορισμένους, το «ιερατείο» του κυρίου Σόιμπλε φαίνεται ότι έχει θέσει ως προτεραιότητα την φτωχοποίηση της μισής Ευρώπης ώστε να δημιουργήσει ζώνες φτηνού εργατικού δυναμικού και να μεταφέρει εκεί, από την Κίνα, τις εγκαταστάσεις των γερμανικών εταιριών. Η χρεοκοπία των Ιταλικών και των Γαλλικών τραπεζών αποτελεί προθάλαμο επιτυχίας αυτής της πολιτικής, διότι θα επιτρέψει την εφαρμογή γιγαντιαίων προγραμμάτων λιτότητας σε «χώρες κορμού» της Ευρωζώνης.
Θα επιτρέψει στις Γερμανικές εταιρίες να «γονατίσουν» τον ενδο-Ευρωπαικό ανταγωνισμό, να κλείσουν ή να εξαγοράσουν, για παράδειγμα, τις αυτοκινητοβιομηχανίες της Ιταλίας και της Γαλλίας, έναντι πινακίου φακής. Αν αυτός ο οικονομικός πόλεμος, αυτό το «master plan» των Γερμανών οδηγήσει σε μια Ευρώπη-συντρίμμια, καθόλου δεν ενοχλεί την Γερμανία. Εξάλλου μέσα από τα συντρίμμια θα αναδειχτούν οι «μεγάλες», οι «ανώτερες» αξίες του γερμανικού επεκτατισμού, ενός επεκτατισμού που η Ευρώπη πλήρωσε ήδη με 2 παγκόσμιους πολέμους. Γι αυτό, ας μην περιμένουμε εύκολη επίλυση του θέματος των ιταλικών τραπεζών, διότι το πρόβλημα της Ιταλίας δημιουργεί ευκαιρίες στην Γερμανία, που κουμαντάρει στην Ευρωπαϊκή Ένωση.
Όμως, η προσέγγιση αυτή είναι κοντόφθαλμη, καθώς η χρεοκοπία Ιταλικών τραπεζών, που μπορεί να επιταχυνθεί αν ενταθούν οι αναλήψεις μετρητών από πανικόβλητους πολίτες, οδηγεί σε κίνδυνο αντισυμβαλλομένου (counterparty risk) τις άλλες Ευρωπαϊκές τράπεζες, περιλαμβανομένων των γερμανικών, άλλα και ξένες τράπεζες όπως Αμερικάνικες. Η φωτιά θα κάψει όχι μόνο όσους κάθονται στην κουζίνα, αλλά και εκείνους που έχουν ξαπλώσει και στο υπνοδωμάτιο! Οδηγεί σε ραγδαία πτώση μετοχές, ομόλογα και κατάρρευση της αγοράς παραγώγων, κατάρρευση των ίδιων των εταιριών! Οδηγεί σε παγκόσμιο κράχ!
* Ο κ. Κωνσταντίνος Βέργος είναι Καθηγητής Χρηματοοικονομικών, Πανεπιστήμιο Πόρτσμουθ, Αγγλία