Σκίτσο του ΤΑΣΟΥ ΛΟΥΚΑΙΔΗ
Του ΠΕΤΡΟΥ ΔΟΥΚΑ*
Τα Δημοψηφίσματα φαίνεται να είναι πράγματι μία άμεση και δημοκρατικότατη διαδικασία! Δίνουν την ευκαιρία σε όλους τους πολίτες να εκφράσουν την προτίμησή τους στο ερώτημα που τους τίθεται (ή, έστω, να “βγάλουν τ’ απωθημένα” τους).
Έχουν όμως πολλά προβλήματα:
Ενδεικτικά:
1. Το ερώτημα συνήθως τίθεται ως ένα υπεραπλουστευμένο ΝΑΙ ή ΟΧΙ.
1α. Το ερώτημα τίθεται πρός όλους τους πολίτες που όμως ίσως να μην έχουν τις γνώσεις γιά να ζυγίσουν όλες τις παραμέτρους, τα τεχνικά ζητήματα και τις μακροπρόθεσμες επιπτώσεις της επιλογής τους.
Έτσι πολλοί ψηφίζουν με το “θυμικό” τους (γιά να χρησιμοποιήσω τον όρο από την Πολιτεία του Πλάτωνα), είτε παρασυρόμενοι από δημαγωγούς, αν και απ’ την άλλη πλευρά, όπως ανέλυσε ο Αριστοτέλης, “το πλήθος των πολλών” ως σύνολο, έχει ιδιαίτερες δεξιότητες που ξεπερνάνε το άθροισμα της μετριότητας του καθενός από μας!
1β. Ελλοχεύει ο κίνδυνος που επεσήμανε ο Αριστοτέλης στα Πολιτικά, να πάψει η το πολίτευμα να είναι Δημοκρατία των νόμων και να γίνει Δημοκρατία των ευκαιριακών ψηφισμάτων.
Όποιος θέλει να αποφύγει τις δυσκολίες των κοινοβουλευτικών διαδικασιών, ξεπετάει στα γρήγορα ένα δημοψήφισμα, προσαρμόζοντας το ερώτημα έτσι ώστε να αγγίζει τις πατριωτικές ή λαϊκίστικες ευαισθησίες όσο το δυνατόν περισσότερων πολιτών!
2. Δεν είναι σαφές ποιά είναι η δεσμευτικότητα του αποτελέσματος που απλά είναι ένα ΝΑΙ ή ένα ΟΧΙ, χωρίς λεπτομέρειες εφαρμογής (= τι ακριβώς θα εφαρμοσθεί, πως, πότε και από ποιόν).
2α. Κάθε ΝΑΙ ή ΟΧΙ αφήνει μέγα πλήθος προς ερμηνεία από αρμόδιους και αναρμόδιους, ειδικούς και άσχετους!
2β. Γιαυτό κάθε πρόταση δημοψηφίσματος πρέπει να συνοδεύεται από πλήρες εφαρμοστικό Σχέδιο Νόμου, με πλήρη καταγραφή των συνεπειών και επιπτώσεων (υπέρ και κατά), ώστε να μην προκύψουν οι γελοιότητες με το Ελληνικό Δημοψήφισμα του Ιουλίου 2015, και τα σχεδόν αδιέξοδα του Βρετανικού Δημοψηφίσματος του Ιουνίου 2016 περί BREXIT!
3. Και πάλι τίθεται το ζήτημα της εφαρμογής του αποτελέσματος κάθε δημοψηφίσματος. Γιά παράδειγμα, στη Βρετανία το BREXIT έλαβε 52%!
Όμως η Βρετανία είναι Κοινοβουλευτική Μοναρχία με ανώτατο όργανο τη Βουλή των Κοινοτήτων.
Αν στις προσεχείς εκλογές το 80% των βουλευτών είναι BREMAINers (και έχουν εκλεγεί ανοικτά ως BREMAINers), τότε δημιουργείται ένα very messy ζήτημα, δεδομένου ότι η Βουλή έχει τον τελικό λόγο!
4. Πως μπορεί να επιβληθούν θεμελιώδεις καθεστωτικές αλλαγές, αν ένα αποτέλεσμα είναι μόνον 51% vs 49%;
5. Θα πρέπει να υπάρχει πρόβλεψη ότι γιά να θεωρηθεί έγκυρο και έγκριτο ένα αποτέλεσμα,
(α) τουλάχιστον το 66% (=2/3) των εγγεγραμμένων προσήλθε να ψηφίσει,
(β) το νικητήριο αποτέλεσμα έλαβε τουλάχιστον το 60% (=3/5) των ψήφων,
(γ) τα 3/5 των Περιφερειών και αυτά να έχουν ψηφίσει σύμφωνα με το νικητήριο αποτέλεσμα, ενώ
(δ) μιά νίκη με 50,01% – 59,99% να θεωρείται ανεπαρκής, και
(ε) πρέπει το δημοψήφισμα να συνοδεύεται από λεπτομερή εφαρμοστικό νόμο.
Δηλαδή, ένα δημοψήφισμα δεν είναι σώνει και καλά η πιο έγκριτη λύση για τέτοιες σύνθετες και θεμελιώδους σημασίας αποφάσεις.
*Πρώην υπουργός