Πάνος Ιγνατίου, Μόσχα
Σε κάθε κρίση παρόμοια με αυτή της κατάρριψης του ρώσικου βομβαρδιστικού SU 24 στα σύνορα Τουρκίας – Συρίας υπάρχουν διάφορα στάδια. Το πρώτο στάδιο είναι σοκ. Αυτό συνεπάγεται την διαχείριση του σοκ σε διπλωματικό, πολιτικό , διεθνές και εσωτερικό επίπεδο. Το επόμενο στάδιο είναι η διαχείριση της κρίσης που συνεπάγεται το ίδιο το γεγονός και στην συνέχεια η σταθεροποίηση της αν δεν σημειωθούν σοβαρότερα γεγονότα και να κλιμακωθεί περισσότερο η κρίση. Στην συνέχεια ακολουθεί η πορεία της αποκλιμάκωσης και η διαδικασία της εξομάλυνσης σε βάθος χρόνου.
Η Ρωσία άρχισε με καθυστέρηση κάποιων ωρών να αντιδράσει καθώς ανέμενε κάποιες εξηγήσεις από την Τουρκία και στη συνέχεια εμφανίστηκε με σκληρές δηλώσεις και οικονομικές κυρώσεις κατά της Τουρκίας. Η κρίση μεταφέρθηκε στη θάλασσα με επεισόδια στη Μαύρη Θάλασσα και στο Αιγαίο και κορυφωνόταν με νέες κυρώσεις αλλά μπορούσαν να διαχειριστούν και οι δυο χώρες την κρίση. Η Ρωσία έθεσε κάποιους όρους προς την Τουρκία να ζητήσει δημόσια συγνώμη να καταβάλει αποζημιώσεις και να συλλάβει τους ενόχους της κατάρριψης του αεροπλάνου. Από εκείνη τη στιγμή πέρασε στα στάδιο της σταθεροποίησης της κρίσης ανάμεσα στις δυο χώρες και δεν υπήρχε κλιμάκωση πλέον εκτός από την αμφιλεγόμενη ρητορική της αντιπαράθεσης. Λίγο μετά την κατάρριψη του αεροπλάνου ο πρώην Πρωθυπουργός Α Νταβούτογλου δήλωσε ότι αυτός έδωσε την εντολή για κατάρριψη και ανέλαβε την ευθύνη και μετά ο Τ. Ερντογάν δήλωσε ότι υπήρχε πάγια διαταγή για κατάρριψη οποιουδήποτε αεροπλάνου το οποίο θα παραβίαζε τον εναέριο χώρο της Τουρκίας.
Σε μια στιγμή παροξυσμού αλήθειας σε συνέντευξη τύπου ο Β Πούτιν ομολόγησε ότι στη σύνοδο κορυφής των G 20 στα μέσα Νοεμβρίου λίγες μόνο μέρες πριν την κατάρριψη του αεροπλάνου συνομίλησε με τον Τ. Ερντογάν στην Αττάλεια της Τουρκίας και είπε ότι «Ήμασταν έτοιμοι να υποστηρίξουμε την τουρκική διοίκηση για πιο ευαίσθητα ζητήματα της που δεν ταιριάζουν ακόμα και με τους κανόνες του διεθνούς δικαίου! Θα έπρεπε να είχαν σηκώσει το τηλέφωνο και να μιλήσουν σε μας» δήλωσε ο Πούτιν αιτιολογώντας της αντιπαράθεση Ρωσίας- Τουρκίας μετά την κατάρρευση του αεροπλάνου. Ο Πούτιν σε απανωτές ερωτήσεις αρνήθηκε να διευκρινίσει το σημείο του για "ευαίσθητα θέματα" και μόνο, δήλωσε ότι η Τουρκία έσπευσε να ζητήσει την προστασία του ΝΑΤΟ. Με τον ίδιο τρόπο αρνήθηκε να σχολιάσει αργότερα και ο εκπρόσωπος του Δ. Πεσκόφ που ανέφερε ότι επρόκειτο για προσωπική συνομιλία των δυο προέδρων.
Το αδιέξοδο Ερντογάν.
Την στιγμή που ο Τ. Ερντογάν κάτω από το βάρος της πλήρους αποτυχίας της εξωτερικής και εσωτερικής του πολιτικής ολοκλήρωνε την προσπάθεια εξομάλυνσης των σχέσεων με το Ισραήλ, ζήτησε συγνώμη για την κατάρριψη του ρώσικου αεροπλάνου από τον Β Πουτιν και άρχισε την επίθεση γοητείας και αγάπης σε όλα τα ανοιχτά μέτωπα και πέτυχε με ένα σμπάρο δυο τρυγόνια. Βεβαίως μια κακή ειρήνη είναι καλύτερη από ένα πόλεμο και η Ρωσία κάτω από το βάρος των δικών της προβλημάτων αλλά κυρίως των Γεωπολιτικών συγκυριών αποδέχτηκε την συγνώμη Ερντογάν χωρίς όμως ακόμα διάφανους προσανατολισμούς. Ο Τ. Ερντογάν έστω και αργά συνειδητοποίησε ότι η Ρωσία είναι πλέον ο σημαντικός παίχτης στη Μ Ανατολή.
Οι δυο εστίες αντιπαράθεσης στις οποίες ήθελε ο Τ. Ερντογάν να θέσει τέλος στη σύγκρουση είναι πρώτα συνυφασμένες κυρίως με το φυσικό αέριο του Ισραήλ αλλά και της Ρωσίας , μετά ακολουθούν τα οικονομικά της χώρας του και στο βάθος το μεγάλο Γεωπολιτικό παιχνίδι στην σκακιέρα ολόκληρης της περιοχής για την αναμόρφωση της Νέας Μέσης Ανατολής και γιατί όχι και της Νέας Ευρώπης.
Η Άγκυρα πήρε οικονομική βοήθεια από την Γερμανία για το προσφυγικό αλλά η κάτω Βουλή της χώρας αναγνώρισε την Γενοκτονία των Αρμενίων και το τουρκικό πολιτικό κατεστημένο πάγωσε. Την ίδια στιγμή ομάδα Γερμανών δικηγόρων κατέθεσε αγωγή κατά του Ερντογάν για εγκλήματα πολέμου κατά των Κούρδων. Το προσφυγικό προκάλεσε σοβαρές εντάσεις στις σχέσεις ΕΕ – Τουρκίας . Ένα χρόνο πριν ο Τ. Ερντογάν αποφάσισε να έχει το πάνω χέρι και άνοιξε πόλεμο με τους κούρδους. Λίγο αργότερα ακολουθεί το BREXIT και αποδυναμώνεται η ελπίδα για ένταξη στην ΕΕ και οι Βρυξέλες μόλις μειωθεί ο προϋπολογισμός της Ένωσης κατά 13% από την αποχώρηση του ΗΒ το πιθανότερο είναι ότι θα αποκόψουν την βοήθεια στην Τουρκία. Οι συνέπειες από τις ρωσικές κυρώσεις κατά της Τουρκίας θα είχαν εξαιρετικά αρνητικές επιπτώσεις στον προϋπολογισμό και ο Τ. Ερντογάν έφτασε στα όρια καθώς είχε απώλεια στο 11% του ΑΕΠ σε σχέση με τον Τουρισμό τις κατασκευές και τον γεωργικό τομέα. Μετά την κατάρριψη του ρώσικου αεροπλάνου έχουν βρεθεί αρκετά στοιχεία για τη συμμετοχή της Άγκυρας στη συριακή κρίση όχι μόνο για την υποστήριξη της μετριοπαθούς αντιπολίτευσης αλλά και το λαθρεμπόριο πετρελαίου από τη Συρία και το Ιράκ στην Τουρκία στο οποίο συμμετείχε και ο γιός του Ερντογάν ενώ το 80 % των τρομοκρατών έφτασαν στην Συρία και το Ιράκ μέσω Τουρκία με την ανοχή ή την βοήθεια των αρχών. Ακόμα και η κρίση στο Ναγκόρνο – Καραμπάχ είχε αποτυπώματα της Τουρκίας. Ο Σουλτάνος με τα Οθωμανικά σχέδια όμως υποχρεώθηκε σε συγνώμη.
Η προσπάθεια για εξομάλυνση των σχέσεων με Ισραήλ και Ρωσία έρχονται εν μέσω εντεινόμενων ανησυχιών της απειλής του Ισλαμικού κράτους της δημιουργίας κουρδικού κράτους και την απειλή της ασφάλειας στη Μέση Ανατολή και γιατί όχι και των Βαλκανίων. Μέσα σε όλα αυτά υπάρχει και η δυσαρέσκεια των ΗΠΑ από την πολιτική Ερντογάν τα τελευταία χρόνια και η αμερικάνικη ηγεσία αποφεύγει ακόμα και συναντήσεις μαζί του. Παρ’ όλες τις διαβεβαιώσεις και τη συμμετοχή της Τουρκίας στο ΝΑΤΟ οι ΗΠΑ δεν βιάζονται να στηρίξουν τον Ερντογάν και δεν είναι έτοιμες να υποστηρίξουν επιθετικά σχέδια του στη Μέση Ανατολή…. Είναι βέβαιο πως αν συνεχιζόταν η Ρώσο-τουρκική κρίση η Μόσχα θα αποκτούσε πλήρως το πάνω χέρι στην συριακή κρίση και οι ΗΠΑ θα συνέχιζαν να πιέζουν για την δημιουργία κουρδικού κράτους στο Ιράκ και τη Συρία και η Τουρκία δεν θα είχε δυνατότητες αντίδρασης στη διαμόρφωση της περιοχής. Το Γεωπολιτικό αδιέξοδο της Τουρκίας οδήγησε τον Τ. Ερντογάν να βρει διέξοδο προς τη Μόσχα.
Ο Τ. Ερντογάν διακατέχεται από κάποια συμπλέγματα. Έχει σύμπλεγμα κατωτερότητας απέναντι στην ΕΕ και τη Ρωσία και έχει σύμπλεγμα ανωτερότητας απέναντι σε όλο τον Μουσουλμανικό κόσμο και θέλει να είναι ο ηγέτης του. Αυτό το μείγμα των πολιτικών συμπλεγμάτων του μπορεί να εξηγήσει την αδικαιολόγητη ανισορροπία των ενεργειών του.
Σύμφωνα με πληροφορίες πάντως οι πρόεδροι του Αζερμπαϊτζάν και Καζακστάν διαδραμάτισαν τον σοβαρότερο ρόλο στην προσπάθεια εξομάλυνσης των σχέσεων Ρωσίας – Τουρκίας καθώς και οι δυο έχουν ισχυρούς δεσμούς και οικονομικά συμφέροντα με την Τουρκία.
Οι επιδιώξεις της Μόσχας.
Η Μόσχα ενδιαφέρεται πρωτίστως να αλλάξει η Άγκυρα την πολιτική της στη Συρία και να αποδεχτεί τον Άσαντ αλλά θέλει και να πιέσει και τις ομάδες της αντιπολίτευσης να καθίσουν με τον Ασαντ στο τραπέζι των συνομιλιών. Ήδη η Τουρκία έχει αποδεχτεί σιωπηρά την παραμονή του Ασαντ. Παρά τις καλές προθέσεις που εκφράζει η Άγκυρα με την νέα της ρητορική πρέπει να αναλάβει ανοιχτά δράση για την καταπολέμηση της τρομοκρατίας. Η Άγκυρα πρέπει να δεσμευτεί ότι δεν θα εισβάλει στη Συρία και η Μόσχα θέλει να διατηρήσει την εδαφική ακεραιότητα της Συρίας. Η Τουρκία τώρα πρέπει να βοηθήσει τον συριακό στρατό και τις ρώσικες δυνάμεις για να αντιμετωπίσουν τους ισλαμιστές και να αποτρέψει την δημιουργία κράτους στη βόρεια Συρία! Με αυτή την προσέγγιση υπάρχει μια μεσοπρόθεσμη πιθανότητα να βρεθούν κοντά η Συρία το Ιράκ η Τουρκία και το Ιράν για να αποτρέψουν αποσχιστικές κινήσεις από τους Κούρδους αλλά όλες αυτές οι χώρες είναι πιθανόν να βρεθούν αντιμέτωπες με τις ΗΠΑ που πιθανόν να αναγκαστούν να υποχωρήσουν από τις υποσχέσεις που έδωσαν στους Κούρδους για να πολεμήσουν τους τρομοκράτες. Θα έχουν όμως όλοι διασφαλισμένη έτσι μια παρατεταμένη σύγκρουση με τους Κούρδους στη περιοχή της Μέσης Ανατολής για πολλά χρόνια.
Ο Β Πουτιν που φαίνεται πώς ανέμενε την συγνώμη του Τ. Ερντογάν άδραξε την ευκαιρία και ανακοίνωσε την άρση των κυρώσεων για τον τουρισμό με την προσδοκία να αναστήσει τον αγωγό South Stream και αμέσως μετά, η Γκαζπρομ δήλωσε, ότι είναι ανοιχτή σε διάλογο με την Άγκυρα για την κατασκευή του αγωγού. Η Μόσχα όμως δεν ενδιαφέρεται για την κατασκευή του αγωγού μόνο προς την Τουρκία αλλά ζητά και διαβεβαιώσεις πριν αρχίσει το έργο, και από την ΕΕ ότι θα το εγκρίνει για να περάσει και από άλλες χώρες προς την Ευρώπη, ενώ ακόμα παραμένει ανοιχτό το ενδεχόμενο συμμετοχής και της Βουλγαρίας με βάση το προηγούμενο σχέδιο.
Με το BREXIT συνθλίβονται οι ελπίδες της Άγκυρας για καθεστώς χωρίς βίζα στους Τούρκους πολίτες προς την ΕΕ καθώς η ίδια Ένωση παγώνει τις προοπτικές της Άγκυρας. Χωρίς την ΕΕ δεν θα αντιδράσει ούτε στην προσπάθεια των ΗΠΑ για τη δημιουργία Ομοσπονδιακού συστήματος στη Συρία την οποία υποστηρίζουν επίμονα οι ΗΠΑ και αποτελεί «το Γεωπολιτικό Ισραήλ του Κουρδιστάν» αλλά είναι και μια μακροχρόνια υπαρξιακή απειλή για την Τουρκία. Πρώτα ο Τ. Ερντογάν αντικατέστησε τον Α Νταβούτογλου και του φόρτωσε όλες τις αποτυχίες της εξωτερικής πολιτικής και διόρισε τον Γκιλντιριμ που άλλαξε ρητορική μόλις διαπίστωσε ότι αλλάζει η στάση της ΕΕ και των ΗΠΑ εναντίον του. Ανέμενε αυτή την στροφή και ήταν έτοιμος να «διασφαλίσει τα νώτα του». Οι αυξανόμενες πολιτικές διαφωνίες εντός της Τουρκίας για την σχεδόν κατεστραμμένη οικονομία και την διεθνή απομόνωση οδήγησε τον Ερντογάν να ζητήσει στην πραγματικότητα βοήθεια από τη Ρωσία.
Το Κρεμλίνο τώρα βλέπει ότι έχει το πάνω χέρι για να διαχειριστεί την Τουρκία και να αξιοποιήσει τις δυνατότητες επιρροής της στη χώρα αυτή μακριά από την ΕΕ και τις ΗΠΑ. Η Τουρκία βρίσκεται σε μια μεταβατική περίοδο και η ηγεσία της βρίσκει ελκυστικό τον Γεωπολιτικό επαναπροσδιορισμό της αλλά και επικίνδυνο. Είναι πιθανόν να ανακατευθύνει την πολιτική της μέσα από μια προσπάθεια ένταξης στον Οργανισμό Συνεργασίας της Σαγκάης (CSO) ή ακόμα και την διαπραγμάτευση Συμφωνιών ελευθέρων συναλλαγών με την Ευρώ- Ασιατική Ένωση όπως διατηρεί και με την ΕΕ. Τώρα πήρε «σωσίβιο σωτηρίας» από τον Β Πούτιν και ήδη υπάρχει αύξηση του τουριστικού ρεύματος από τη Ρωσία προς την Τουρκία που φτάνει το 30% και σύμφωνα με πληροφορίες ήδη όλες οι πτήσεις τσάρτερ έχουν καλυφθεί τουλάχιστον για τον Ιούλιο. Οι χώρες που πήραν την μερίδα του λέοντος από τον τουρισμό είναι η Ισπανία, η Ελλάδα, η Κύπρος. Τώρα, όσοι προέρχονται από τις ασιατικές αγορές και όσοι δεν πήγαν πουθενά, λόγω οικονομικών προβλημάτων, και παρέμειναν στην Ρωσία, θα επιστρέψουν στην Τουρκία επειδή δεν είναι ακριβός προορισμός. Αυτό στην πραγματικότητα σώζει τον Β Πούτιν, από την οικονομική δυσαρέσκεια του πληθυσμού στη χώρα εξαιτίας της κρίσης στη Ρωσία.
Όμως παραμένουν ακόμα οι κυρώσεις για τα γεωργικά προϊόντα καθώς η κυβέρνηση και ιδιωτικοί φορείς συνήψαν συμφωνίες με άλλες χώρες για εισαγωγές παρόμοιων ή υποκατάστατων ή ενθάρρυναν τους γεωργούς της χώρας να αρχίσουν τη δική τους παραγωγή. Τώρα δεν είναι δυνατόν να διακόψουν όλα αυτά τα προγράμματα επειδή ο Τ. Ερντογάν ζήτησε συγνώμη.
Πριν τρία χρόνια ο Τ. Ερντογάν προκάλεσε μια μικρή κρίση στις σχέσεις του με τις ΗΠΑ όταν άρχισε διαπραγματεύσεις με την Κίνα για την αγορά σύγχρονων πυραυλικών συστημάτων μεγάλου βεληνεκούς και αυτό σηματοδότησε την προσπάθεια αποστασιοποίησης από το ΝΑΤΟ. Μετά τη συγνώμη Τ. Ερντογάν Τούρκοι αξιωματικοί δηλώνουν ότι η Τουρκία πρέπει να συνεργαστεί στρατιωτικά με τη Ρωσία και να αγοράσει σύγχρονα οπλικά συστήματα…. Ταυτόχρονα ο ΥΠΕΞ της Τουρκίας σε μια «συνηθισμένα παρεξηγημένη δήλωση» είπε ότι η Ρωσία θα μπορούσε να χρησιμοποιήσει την Αμερικάνικη Βάση του Ιντσιρλίκ για τις επιχειρήσεις της στη Συρία. Μερικές μόνο ώρες μετά είπε ότι παρεξηγήθηκε η δήλωση του. Οι ΗΠΑ προφανώς είχαν λάβει το μήνυμα. Όμως από τη Βάση του Ιντσιρλίκ, το ΝΑΤΟ θα μπορούσε να ελέγχει όλες τις κινήσεις των ρώσικων αεροπλάνων. Σε ποια πλευρά του φράκτη κινήθηκε ο τούρκος ΥΠΕΞ ; Μάλλον και στις δυο…
Ρωσία – Κίνα και Silk Road.
Την ίδια στιγμή Ρωσία και Κίνα ετοιμάζουν τεράστια έργα στο πλαίσιο της στρατηγικής συνεργασίας τους στην Ευρώ-Ασιατική ένωση με τη συμμετοχή πολλών χωρών στην περιοχή και την σύσφιξη των σχέσεων τους στον Οργανισμό Συνεργασίας της Σαγκάης. Όλα αυτά είδε ο Σουλτάνος στην Άγκυρα και αποφάσισε να κινηθεί προς τη Ρωσία για να αποτελέσει μέρος της διαδρομής του Silk Road και να εδραιωθεί ως βασικό ενεργειακό σταυροδρόμι προς την Ευρώπη και θα συμμετάσχει στη Σύνοδο των G 20 που θα πραγματοποιηθεί στην Κίνα το Φθινόπωρο. Γεννιέται ο νέος πολύ-πολικός κόσμος και η Τουρκία δεν θα χάσει την ευκαιρία να ανοίξει τα φτερά της. Ήδη το Σίτυ του Λονδίνου βλέπει με καλό μάτι να ανοίξει τις πόρτες του σε εταιρείες από την Κίνα και τη Ρωσία στο πλαίσιο των μεγάλων αλλαγών που επέρχονται στον κόσμο και το ΗΒ είναι πλέον ιδρυτικό μέλος της Παγκόσμιας Επενδυτικής Τράπεζας που δημιούργησε η Κίνα.
Η Τουρκία όμως δεν μπορεί να είναι στρατηγικός εταίρος με τη Ρωσία και την Κίνα , καθώς η ίδια είναι χώρα μέλος του ΝΑΤΟ και θα πρέπει να αποφασίσει το δρόμο της. Θα πρέπει να αποφασίσει αν θα συνεχίσει τις ανεπιτυχείς προσπάθειες για ένταξη στην ΕΕ. Ο Β Πούτιν προφανώς θα θέσει αυτά τα ερωτήματα στον Τ. Ερντογάν και θα του θέσει και το ερώτημα αν τους θεωρεί συμμάχους του όταν δεν του παρέχουν εγγυήσεις υποστήριξης σε μια πιθανή σύγκρουση. Μήπως θα αντιστρέψει αυτά τα ερωτήματα ο Τ. Ερντογάν στη Σύνοδο κορυφής του ΝΑΤΟ και να χρησιμοποιήσει τη Ρωσία για να συνεχίσει το ίδιο Μακιαβελικό παιχνίδι να έχει όφελος κάθε φορά και από τις δύο πλευρές ;
Σε κάποιες χώρες η απολογία από μόνη της είναι αρετή. Σε άλλες χώρες πρέπει να αποδείξει ότι η απολογία είναι ειλικρινής και συνυφασμένη με τη λύση των προβλημάτων. Πιθανόν η συγνώμη του Τούρκου προέδρου να παραμείνει στα λόγια.
Το Ισραήλ θέλει να είναι μέρος αυτών των σχεδιασμών από την Ασία και τη Μ Ανατολή προς την συνεργασία με την Ευρώπη και έτσι απέδωσαν οι προσπάθειες των τελευταίων χρόνων για να καταλήξουν σε συμφωνία μετά το επεισόδιο στη Γάζα. Άλλωστε η Τουρκία και η Ευρώπη θέλουν να αγοράσουν κάποιες ποσότητες φυσικού αερίου από το Ισραήλ αλλά δεν είναι νοητό να αντικατασταθούν οι τεράστιες ποσότητες ενεργειακών πηγών της Ρωσίας. Το Ισραήλ και η Αίγυπτος θα είναι κομβικά σημεία της διέλευσης του Silk Road προς την Ευρώπη όπως και η Τουρκία μέσω του Ιράν και του Αζερμπαϊτζάν και άλλων χωρών του Καυκάσου. Το Ιράν εξάλλου (που θα είναι μέρος της διαδρομής του Silk Road) προμηθεύει με αγωγό για φυσικό αέριο την Άγκυρα και καταθέτει σχέδια στην ΕΕ για κατασκευή νέου αγωγού που θα μπορούσε να συνδεθεί με τον ΤΑΝΑΡ προς την Ευρώπη.
Τι υποσχέθηκε ο Β Πούτιν στον Τ. Ερντογάν ;
Ποιά ήταν όμως αυτά τα ευαίσθητα ζητήματα στα οποία ο Β Πούτιν ήταν έτοιμος, σύμφωνα με τον ίδιο, να υποστηρίξει την τουρκική διοίκηση που δεν ταιριάζουν ακόμα και με τους κανόνες του διεθνούς δικαίου και ήταν έτοιμος να τους παραβιάσει . αλλά έχουν μείνει σήμερα αναπάντητα ;
Ρώσος αναλυτής λίγες μόνο μέρες μετά από αυτή τη δήλωση Β Πούτιν αποφάνθηκε ότι ο πρόεδρος της Τουρκίας στη Σύνοδος Κορυφής της ομάδας G 20, στην Αττάλεια, ήθελε διεθνή υποστήριξη της Ρωσίας προκειμένου να διατηρήσει η Τουρκία την εδαφική ακεραιότητα της σε σχέση με το κουρδικό και ο Τ. Ερντογάν ζήτησε τη βοήθεια της Ρωσίας. Δεν υπήρχε όμως καμία διεθνής απόφαση για την ανακήρυξη Κουρδικού κράτους για να χρειάζεται τη βοήθεια της Ρωσίας και να παραβιάσει το διεθνές δίκαιο.
Η Ρωσία τα τελευταία χρόνια πούλησε οπλικά συστήματα ύψους 4 δις στο Αζερμπαϊτζάν και ο πρόεδρος της Αρμενίας δήλωσε μετά τις πρόσφατες επιθέσεις στις αρχές Απριλίου ότι με αυτά τα όπλα επιτέθηκαν στο Ναγκόρνο- Καραμπάχ και όλως παραδόξως και το Ισραήλ πούλησε οπλικά συστήματα στο Αζερμπαϊτζάν μέχρι και Drones κάτι που γνώριζε η Τουρκία. Ρώσοι αξιωματούχοι άφηναν να νοηθεί ότι πίσω από την επίθεση στο Ναγκόρνο- Καραμπάχ βρισκόταν η Τουρκία.
Έξυπνα η Ρωσία αντιμετωπίζει και το Αζερμπαϊτζάν και την Αρμενία στο πλαίσιο της στρατηγικής εξισορρόπησης και κάποιος θα μπορεί να αποκαλέσει και «πολιτική του διαίρει και βασίλευε». Όμως με αυτά τα δεδομένα το Μπακού είναι πεπεισμένο ότι η Μόσχα δεν θα επιτρέψει την ανατροπή της ισορροπίας στο Νότιο Καύκασο. Όλα αυτά μπορεί να αποτελούν παράδοξο για τον απλό παρατηρητή των διεθνών σχέσεων αλλά τα πραγματικά δεδομένα και τα γεωπολιτικά στερεότυπα σχετικά με την Αρμενία και το Αζερμπαϊτζάν δεν είναι ακριβή και δεν αντικατοπτρίζουν την πραγματικότητα. Ο κοινός παρονομαστής μεταξύ των δυο χωρών είναι η Ρωσία και η σχέση τους εξελίσσεται με τη Ρωσία όταν οι δυο χώρες κινούνται σε αντίθετες κατευθύνσεις. Η Αρμενία συνεχίζει να θεωρεί προτεραιότητα της εξωτερικής της πολιτικής να καταλήξει σε συμφωνία με την ΕΕ ενώ είναι μέλος της Κοινοπολιτείας Ανεξαρτήτων κρατών και της CSTO .
Προς απογοήτευση των Αρμενίων η Ρωσία το 2008 υποστήριξε το ψήφισμα 62/243 στον ΟΗΕ που επιβεβαιώνει την εδαφική ακεραιότητα του Αζερμπαϊτζάν και το ψήφισμα ζητά την άνευ όρων απόσυρση των στρατευμάτων της Αρμενίας από το Ναγκόρνο- Καραμπάχ και τον πλήρη σεβασμό των συνόρων του Αζερμπαϊτζάν. Κάποιοι εξέλαβαν την θέση αυτή ότι « Η Ρωσία προδίδει την Αρμενία» Όμως η Ρωσία από την αρχή αυτής της κρίσης υποστήριξε την ίδια άποψη για την κυριαρχία και την εδαφική ακεραιότητα των κρατών και με τον ίδιο τρόπο υποστήριξε και το συγκεκριμένο ψήφισμα καθώς αυτή είναι δεδηλωμένη κατευθυντήρια αρχή της Ρωσίας που όμως δεν είναι μη αναστρέψιμη. Αυτή η αρχή αναιρέθηκε το 2008 στην ανεξαρτησία της Οσετίας και της Απχαζίας όπως και στην περίπτωση της Κριμαίας επειδή «κρίθηκαν ως ειδικές περιπτώσεις κάτω από το βάρος των γεωπολιτικών εξελίξεων και της ασφάλειας της χώρας» και παρουσιάστηκαν από τη Ρωσία ως ελαφρυντικά και ότι κρίνει την κάθε περίπτωση ξεχωριστά. Ούτε η Ρωσία αλλά ούτε και η Αρμενία αναγνωρίζει την ανεξαρτησία του Ναγκόρνο – Καραμπάχ και η απειλή του προέδρου της χώρας να προχωρήσει στην αναγνώριση θα μπορούσε να αυξήσει δραματικά την κλιμάκωση του πολέμου. Από την άλλη η Ρωσία έχει ιστορική δέσμευση με συμφωνία να υπερασπίσει στρατιωτικά της Αρμενία αν δεχτεί επίθεση από άλλη χώρα εντός των δικών της συνόρων εκτός από το Ναγκόρνο- Καραμπάχ. Με αυτή την πολιτική η Ρωσία κερδίζει και τη συμμαχία με το Αζερμπαϊτζάν και ισχυρό έρεισμα απέναντι στην ΕΕ δεν αφήνει τη χώρα σε ασφυκτικό εναγκαλισμό με την Τουρκία. Προφανώς θα ήταν λάθος η Ρωσία να ακολουθήσει αποφάσεις της Αρμενίας που θα την φέρουν σε δυσάρεστη θέση επιλογής ανάμεσα στην αναγνώριση του Ναγκόρνο – Καραμπάχ και να εγκαταλείψει το δυναμικό φυλάκιο της διαπεριφερειακής στρατηγικής επιρροής στο Αζερμπαϊτζάν. Θα πρόκειται για ένα δίλημμα με εκτεταμένες γεωπολιτικές διατάσεις για τη Ρωσία και κάνει ότι μπορεί για να παραμείνει ουδέτερη και να διαπραγματευτεί την ειρηνική επίλυση της κρίσης να αποφύγει αποσταθεροποίηση. Άλλωστε Αρμενία και το Αζερμπαϊτζάν για διαφορετικούς λόγους θέλουν την υποστήριξη της Ρωσίας.
Ούτε σε αυτή την παγωμένη σύγκρουση ο Β Πούτιν είχε λόγους να υποσχεθεί στον Τ. Ερντογάν διεθνή υποστήριξη.
Στη Συρία η Ρωσία επέμενε από την αρχή της κρίσης στην διατήρηση της ανεξαρτησίας και τη εδαφικής ακεραιότητας της χώρας και ήταν ξεκάθαρο πως δεν θα αποδεχτεί τη δημιουργία κουρδικού κράτους. Αυτό δεν το εγκρίνει ούτε η Τουρκία καθώς ένα Κουρδικό κράτος στη Συρία θα ενθάρρυνε τους Κούρδους της Τουρκίας να συνενωθούν μαζί τους και θα επεκτεινόταν και στο Ιράκ. Ούτε το Ιράν εγκρίνει κάτι τέτοιο και σε αυτό το σημείο της διένεξης οι τρεις χώρες συναντιούνται ιδεολογικά.
Η εκστρατεία της Ρωσίας στη Συρία είχε ήδη αρχίσει στις 30 Σεπτεμβρίου και το αεροπλάνο καταρρίφθηκε στις 24 Νοεμβρίου ενώ η υπόσχεση Β Πούτιν δόθηκε στις 16 Νοεμβρίου ! Τι μεσολάβησε και ο Τ. Ερντογάν έδωσε εντολή για την αυστηρή φύλαξη του εναέριου χώρου της χώρας του και κατέρριψε το ρώσικο αεροπλάνο ;
Μήπως ο Τ. Ερντογάν υπολόγισε την κατάρριψη του αεροπλάνου αλλά δεν υπολόγισε τη δολοφονία του πιλότου από τους Γκρίζους λύκους ; Μήπως άνοιξε την πόρτα στον Β Πούτιν να εγκαταστήσει τους πυραύλους S 400 στη Συρία για να προκαλέσει τις ΗΠΑ ; Γιατί ο Ερντογάν κάλεσε το ΝΑΤΟ στη Μαύρη Θάλασσα για να μην επιτρέψει να μετατραπεί σε Ρωσική λίμνη όπως είχε δηλώσει και λίγες μέρες αργότερα ο ΥΠΕΞ του συναντήθηκε στο Σότσι με τον ΥΠΕΞ της Ρωσίας ;
Πάντως μετά την συγνώμη Ερντογάν κάποιοι εκπρόσωποι των Τατάρων κάλεσαν την Τουρκία να αναγνωρίσει την επανένωση της Κριμαίας.
Αμέσως μετά την επανένωση της Κριμαίας τόσο ο ηγέτης της Τ/Κ όσο και Τούρκοι αξιωματούχοι ζητούσαν από την Τουρκία να αναγνωρίσει την επανένωση της Κριμαίας και η Τουρκία να αναγνωρίσει το καθεστώς των κατεχομένων….
Όλα τα ερωτήματα θα απαντηθούν στο επόμενο χρονικό διάστημα. Η Τουρκία προσπαθεί να κερδίσει αυτή την παρτίδα αλλά το Γεωπολιτικό παιχνίδι δεν τέλειωσε ακόμα και όλοι οι παίχτες θα αποκαλύπτουν τις κινήσεις τους στη σκακιέρα με καλές προθέσεις. Οι καλές προθέσεις όμως ποτέ δεν είναι αρκετές…