Του Θεόδωρου Τόνα*
Η χώρα μας τα τελευταία 6 χρόνια εμφανίζει υψηλό ποσοστό ανεργίας, το οποίο κυμαίνεται στο 24%. Όλοι σχεδόν μιλούν για το πρόβλημα της ανεργίας, στην πραγματικότητα όμως η ανεργία δεν είναι το πρόβλημα, είναι το σύμπτωμα. Για να αντιμετωπίσουμε το σύμπτωμα πρέπει πρώτα να βρούμε την αιτία που το προκαλεί.
Η ανεργία είναι σαν τον πυρετό σε έναν ασθενή, ο πυρετός είναι το σύμπτωμα, η αιτία είναι κάποια λοίμωξη και η αιτία της λοίμωξη είναι κάποιο μικρόβιο. Για να αντιμετωπιστεί αποτελεσματικά ο πυρετός, πρέπει πρώτα να βρούμε το μικρόβιο και να το καταπολεμήσουμε.
Μέχρι σήμερα οι κυβερνήσεις προσπαθούν να αντιμετωπίσουν το σύμπτωμα της ανεργίας χορηγώντας αντιπυρετικά, δηλαδή επιδόματα ανεργίας ή επιδοτούμενα προγράμματα απασχόλησης, που προσφέρουν προσωρινή ανακούφιση.
Η ανεργία είναι το σύμπτωμα της οικονομίας που ασθενεί και αδυνατεί να δημιουργήσει νέες θέσεις απασχόληση. Και δεν μπορεί να δημιουργήσει νέες θέσεις απασχόλησης, όταν μειώνεται η ανταγωνιστικότητά της, η δυνατότητα δηλαδή να παρέχει υπηρεσίες και να παράγει προϊόντα σε τιμή και ποιότητα καλύτερη από τους ανταγωνιστές της. Λόγω όμως της παγκοσμιοποίησης και της ελεύθερης αγοράς, που σημαίνει ανταγωνισμό με επιχειρήσεις και επαγγελματίες, που δραστηριοποιούνται σε διαφορετικές χώρες του κόσμου και λόγω της συνεχούς βελτίωσης και της εξέλιξης των προϊόντων και των υπηρεσιών, για να παραμείνει ανταγωνιστική μία οικονομία ή μία επιμέρους οικονομική δραστηριότητα απαιτούνται επενδύσεις.
Οι επενδύσεις με την σειρά τους απαιτούν κεφάλαια. Τα κεφάλαια για τις επενδύσεις με την σειρά τους θα προέλθουν από τα κέρδη, αυτά των προηγούμενων ετών και τα μελλοντικά, τα οποία θα προεισπραχθούν με την μορφή δανείων.
Ποιες είναι λοιπόν οι αιτίες για τα πρόβλημα της Ελληνικής οικονομίας, που δε μπορεί δημιουργήσει θέσεις εργασίας; Δυστυχώς οι αιτίες είναι πολλές και συνδέονται με όλους τους οικονομικούς παράγοντες που προαναφέρθηκαν (ανταγωνιστικότητα, επενδύσεις, κεφάλαια κερδοφορία).
Ας εξετάσουμε έναν έναν τους παράγοντες που ανέφερα παραπάνω.
Στην χώρα μας σήμερα δεν υπάρχει η δυνατότητα προείσπραξης των κερδών, δηλαδή ο δανεισμός κεφαλαίων, που θα αποπληρωθούν σε ένα εύλογο χρονικό διάστημα στο μέλλον από τα κέρδη της επιχειρηματικής δραστηριότητας. Είναι γνωστή η δύσκολη κατάσταση των Ελληνικών τραπεζών, οι οποίες αδυνατούν να χρηματοδοτήσουν επενδύσεις για τρεις κυρίως λόγους.
Πρώτον, λόγω της αδυναμίας των πελατών τους να αποπληρώσουν τα παλαιά δάνεια (επισφάλειες, κόκκινα δάνεια). Δεύτερον λόγω των χρημάτων που έχασαν εξ αιτίας του κουρέματος των ομολόγων του Ελληνικού δημοσίου. Τρίτον λόγω της μείωσης των καταθέσεων, είτε λόγω της φυγής τους σε ασφαλέστερες τοποθετήσεις του εξωτερικού ή τους εσωτερικού, είτε λόγω της χρήσης τους από τους καταθέτες για την αποπληρωμή των αυξημένων υποχρεώσεών τους.
Επίσης τα τελευταία χρόνια μειώθηκε δραματικά η κερδοφορία της κάθε είδους επιχειρηματικής ή επαγγελματικής δραστηριότητας . Χωρίς κερδοφορία πολλές επιχειρήσεις αναγκάζονται να κλείσουν, ενώ η μείωση της κερδοφορίας αποτελεί αντικίνητρο για τις νέες επενδύσεις. Στην πραγματικότητα όχι μόνο μειώθηκε η κερδοφορία, αλλά στις περισσότερες των περιπτώσεων η επαγγελματική και η επιχειρηματική δραστηριότητα έχει καταστεί ζημιογόνος.
Βασική αιτία της κατάστασης αυτής είναι η υπερβολική επιβάρυνση της κάθε είδους οικονομικής δραστηριότητας από την λειτουργία του κράτους, μέσω της υψηλής φορολόγηση και η αύξηση κάθε είδους εισφορών και τελών, αλλά και εξ αιτίας των εμποδίων της γραφειοκρατίας . Τις επιβαρύνσεις αυτές στην οικονομική δραστηριότητα επέβαλε το κράτος, για να καλύψει τα δημοσιονομικά ελλείμματα και τα ελλείμματα του δημόσιου συστήματος κοινωνικής ασφάλισης. Το κόστος λειτουργίας του κράτους είναι πολύ υψηλό, τόσο σε σχέση με τις αντίστοιχες δραστηριότητες του ιδιωτικού τομέα (πχ παιδεία, υγεία), όσο και σε σχέση με τις αντίστοιχες υπηρεσίες άλλων χωρών.
Επιπλέον, επιβάρυνση της λειτουργίας των επιχειρήσεων και των επαγγελματιών λόγω της γραφειοκρατίας, της φορολογίας, του ασφαλιστικού συστήματος, καθιστά τα προϊόντα ή τις υπηρεσίες ακριβότερα, με συνέπεια την μείωση της ανταγωνιστικότητας σε σχέση με τους ανταγωνιστές τους ειδικά του εξωτερικού, που τελικά οδηγεί στην μείωση των πωλήσεων . Ανεξάρτητα αν το προϊόν ή υπηρεσία ανήκει στα διεθνώς εμπορεύσιμα, είτε πρόκειται για εμπορεύματα (πχ αγροτικά), είτε για υπηρεσίες (πχ τουρισμός), επιβαρύνονται με το λειτουργικό κόστος του κράτους, και τελικά με όλες αυτές τις επιβαρύνσεις καθίστανται μη ανταγωνιστικά.
Έτσι συνεχίζεται ο φαύλος κύκλος, μείωση κερδών, αύξησης κόστους, μείωση πωλήσεων και νέα μείωση κερδών, μέχρι που κάποια στιγμή τα κέρδη μετατρέπονται σε ζημίες, που αν δεν αντιστραφούν σύντομα με μαθηματική ακρίβεια οδηγούν στον περιορισμό της οικονομικής δραστηριότητας και στην απώλεια θέσεων εργασίας.
Το ότι στο σημερινό οικονομικό περιβάλλον της χώρας μας μια επιχείρηση ή ένας επαγγελματίας με δυσκολία θα μπορέσει να πάρει πίσω το κεφάλαιό του ή με δυσκολία θα καλύψει τα λειτουργικά του έξοδα, έχει οδηγήσει στο κλείσιμο πολλών επιχειρήσεων ή στην καλύτερη περίπτωση στον περιορισμό της δραστηριότητάς τους. Κοινός παρανομαστής όλων αυτών είναι η μείωση των θέσεων απασχόλησης.
Πέραν όμως των άμεσων οικονομικών συνεπειών που προκαλεί η ανεργία, εξίσου σημαντικές είναι και οι κοινωνικές συνέπειες. Η ανεργία και ειδικότερα η μακροχρόνια οδηγεί μεγάλο μέρος του πληθυσμού στο περιθώριο της κοινωνίας. Δεν είναι άλλωστε τυχαίο αυτό που έλεγαν οι πρόγονοι μας “αργία μήτηρ πάσης κακίας”.
Αντίθετα με την απασχόληση και την συμμετοχή στην παραγωγική διαδικασία, που είναι ταυτόχρονα οικονομική και κοινωνική δραστηριότητα, επιτελείται και ένας άλλος πολύ σημαντικός σκοπός. Ο κάθε εργαζόμενος συνεισφέρει δημιουργικά στην παραγωγή πλούτου, αλλά ταυτόχρονα μέσω της αμοιβής του λαμβάνει και το μερίδιο που του αναλογεί, συμμετέχει δηλαδή στην διανομή του παραγόμενου πλούτου. Αυτός είναι και ο πιο αποτελεσματικός και δίκαιος τρόπος διανομής του πλούτου μέσω της απασχόλησης.
Η ανεργία δεν αντιμετωπίζεται με επιδόματα ανεργίας, χρειάζονται νέες θέσεις απασχόλησης, προϋπόθεση όμως είναι η δημιουργία των κατάλληλων συνθηκών κερδοφόρου επιχειρηματικής και επαγγελματικής δραστηριότητας, μέσω της μείωσης της γραφειοκρατίας και του κόστους λειτουργίας του κράτους, που επιβαρύνει κάθε οικονομική δραστηριότητα και μειώνει την ανταγωνιστικότητα της εθνικής οικονομίας στο σύνολό της.
*Ο κ. Θεόδωρος Τόνας είναι δικηγόρος