Της Δήμητρας Ρετσινά Φωτεινίδου
Φιλολόγου – Μ.Α. Πολιτικής Φιλοσοφίας Α.Π.Θ.
Λοχαγοί: Τσιώνος Σωτήρης, Σταυριανάκος Σωτήρης, Σταμπουλής Βασίλης … ΠΑΡΩΝ
Ανθυπασπιστές: Κέντρας Κωνσταντίνος, Παπαλάμπρου Βασίλης … ΠΑΡΩΝ
Αρχιλοχίες: Κόκκας Κωνσταντίνος, Μπινάκης Α. … ΠΑΡΩΝ
Δεκανείς: Γρίβας Χρίστος, Αθανασόπουλος Δ. …ΠΑΡΩΝ
Στρατιώτες: Σιμίτας Δημήτρης, Πιπεριάν Περσέχ, Ανεμάς Δ. Κρατημένος Αναστάσιος, Λύγγος Θωμάς … ΠΑΡΩΝ
Πολίτης-Βοηθός ΕΛΔΥΚ: Καλλιόπη Αβραάμ ΠΑΡΟΥΣΑ
Και δεκάδες άλλα παλληκάρια ΗΡΩΕΣ της Ελληνικής Δύναμης Κύπρου (ΕΛΔΥΚ), που έπεσαν μαχόμενα στην Κύπρο στον πόλεμο του Ιουλίου – Αυγούστου 1974, είναι παρόντα στις καρδιές μας. Αυτοί οι πάνω από 100 νεκροί ήρωες –οι περισσότεροι έπεσαν στο πεδίο της Μάχης της ΕΛΔΥΚ κατά τις 14-16 Αυγούστου- συγκαταλέγονται στους εκατοντάδες νεκρούς και αγνοουμένους (1.619 τον αριθμό) Ελλαδίτες και Ελληνοκύπριους, στρατιωτικούς και άμαχο πληθυσμό.
Τον Αύγουστο του 1974 διανύουμε στην Κύπρο τη δεύτερη και πιο σκληρή φάση του Αττίλα. Στην Ελλάδα οι πολιτικοί έχουν αναλάβει εκ νέου την εξουσία και ο Κ. Καραμανλής έχει ορκιστεί ήδη από την 24η Ιουλίου Πρωθυπουργός. Καταλαβαίνουμε ότι οι ευθύνες της νέας κυβέρνησης υπό τον Καραμανλή (Γ. Μαύρος, Ευ. Αβέρωφ-Τοσίτσας, Σ. Γκίκας, Ξεν. Ζολώτας, Αθ. Κανελλόπουλος, Δ. Παπασπύρου, Δ. Τσάτσου) είναι πολλές. Ο ΥΠΕΘΑ Αβέρωφ- Τοσίτσας άφησε την Αμμόχωστο να χαθεί, χωρίς να αντιληφθεί τη σημασία της για τον Κυπριακό Ελληνισμό.
Το καθεστώς της Μεταπολίτευσης δε βοήθησε στρατιωτικά την Ελλάδα. Αξέχαστη είναι η φράση του Κ. Καραμανλή: «η Κύπρος κείται μακράν» δίνοντας ουσιαστικά το πράσινο φως στους Τούρκους να προετοιμαστούν με την ησυχία τους για τον δεύτερο και πιο φαρμακερό γύρο επιχειρήσεων, τον Αττίλα 2! Οι Αρχηγοί των Ενόπλων Δυνάμεων, ανάμεσα στους οποίους ήταν ακόμη(!) οι άνθρωποι του Ιωαννιδικού-χουντικού καθεστώτος Π. Αραπάκης και Παπανικολάου, είχαν αναφέρει στον Καραμανλή ότι η στελέχωση μιας μεραρχίας απαιτεί μια βδομάδα(!) Αλλά και πάλι, αν ήθελαν, υπήρχε χρόνος για να προετοιμαστεί αυτή η μεραρχία καθώς βρισκόμασταν ακόμη στις 3 Αυγούστου…
Ο Αττίλας 2 αφαίρεσε ζωές, ξεσπίτωσε κόσμο και κατέκτησε πέραν κάθε νόμου διεθνούς δικαίου το 38% της Μεγαλονήσου, δημιουργώντας το Ψευδοκράτος της Βορείου Κύπρου που ευτυχώς ως σήμερα κανένα κράτος –πλην της Τουρκίας βεβαίως- δεν έχει αναγνωρίσει ως νόμιμο. Ακόμη και την περίοδο της υποτιθέμενης εκεχειρίας, από τις 22 Ιουλίου 1974 και εξής, οι Τούρκοι προήλαυναν ανενόχλητοι κατακτώντας τη Λάπηθο και τον Καραβά (εν τω μεταξύ στην Ελλάδα είχε αποκατασταθεί το δημοκρατικό πολίτευμα) χωρίς οργανωμένη αντίσταση από την ελληνοκυπριακή πλευρά. Οι Αρχηγοί σε Αθήνα και Λευκωσία διέταζαν τους αξιωματικούς και φαντάρους τους «όπλα δεσμευμένα» και άφηναν να αποδεκατιστούν οι λιγοστοί της Εθνικής Φρουράς Κύπρου που υπερασπίζονταν την επαρχία Κυρήνειας. Τότε (6 Αυγούστου) έπεσε νεκρός και ο πολύ γενναίος Κρητικός Σταύρος Μπιτζάκης!
Για την ιστορία να αναφέρω ότι μετά το πραξικόπημα κατά του Μακαρίου αντικαταστάθηκε ο αρχηγός της Εθνικής Φρουράς Κύπρου Ταξίαρχος Μιχ. Γεωργίτσης (αυτός που είχε δώσει τη διαταγή αυτοκτονίας στους ΕΛΔΥΚάριους να επιτεθούν στον τουρκοκυπριακό θύλακα στην τοποθεσία Κιόνελι της Λευκωσίας, αντί να τους στείλει στην ακτή απόβασης της τουρκικής νηοπομπής στο Πεντεμίλι…). Νέος αρχηγός διορίστηκε ο Υποστράτηγος Ευθ. Καραγιάννης, ο οποίος επίσης είναι υπεύθυνος για πράξεις και παραλείψεις και κυρίως για την απώλεια της Αμμοχώστου! Μάλιστα ο ίδιος είχε αναφέρει σε δημόσια δήλωσή του ότι το θρυλικό Βαρώσι μπορούσε να κρατηθεί σε ελληνικά χέρια με μια καλύτερη στρατηγική από την ελληνοκυπριακή πλευρά, με δεδομένο μάλιστα ότι οι τουρκικοί στόχοι τη νύχτα ήταν πολλοί στα μέσα Αυγούστου…
Στις 14 -16 Αυγούστου διεξήχθη στην Λευκωσία η Μάχη της Λευκωσίας με γραμμή άμυνας Άγιο Παύλο- Λήδρα Παλάς. Επικεφαλής όλων των δυνάμεων αμύνης (336 Τ.Ε Αμμοχώστου, 1ο λόχος 211Τ.Π.) διορίστηκε ο άξιος Ελλαδίτης Ταγματάρχης ΠΖ Δ. Αλευρομάγειρος, ο οποίος κράτησε γερά διατηρώντας τα όρια της Πράσινης Γραμμής πριν την εισβολή… Καθοριστικό ρόλο στο αποτέλεσμα είχε η ταυτόχρονη λυσσαλέα και άνιση Μάχη της ΕΛΔΥΚ που έγινε μετά από επίθεση 6.900 Τούρκων πάνοπλων πεζοναυτών εναντίον 318 Ελλήνων ανδρών – αναλογία 1:22. Η Μάχη αυτή διδάσκεται σήμερα στις Στρατιωτικές Ακαδημίες της Βρετανίας και των Η.Π.Α.
Διοικητής de facto της ΕΛΔΥΚ και Στρατοπεδάρχης ήταν ο Συνταγματάρχης τότε και Ταξίαρχος σήμερα (γιατί όχι Στρατηγός;;) Παναγιώτης Σταυρουλόπουλος. Όλοι οι άνδρες της ΕΛΔΥΚ τον ονομάζουν Πατέρα τους γιατί δεν τους εγκατέλειψε ούτε στιγμή! Τους εμψύχωνε διαρκώς για την εποποιία να πολεμήσουν για το Στρατόπεδό τους (άσχετα αν τελικά ηττήθηκαν –Πύρρειος νίκη για τους Τούρκους λόγω πολλών απωλειών). Επίσης ήταν αυτός που έσωσε τους τελευταίους που «φύλαγαν Θερμοπύλες» διατάζοντας απαγκίστρωση ώστε να σωθούν τα παλληκάρια του, αφού οι Τούρκοι είχαν σπάσει με τα άρματά τους τις γραμμές αμύνης…
Ο Παναγιώτης Σταυρουλόπουλος εκτελούσε χρέη Διοικητού μολονότι ο ίδιος ήταν de jure Υποδιοικητής. Είχε αναλάβει καθήκοντα μόλις την 10η Αυγούστου αντικαθιστώντας τον φίλο του Αν/χη Κ. Παπαγιάννη. Και ενώ υπήρχαν πληροφορίες ότι επίκειται επίθεση από πολυάριθμη τουρκική δύναμη κατά της ΕΛΔΥΚ, ο Διοικητής της Σχης Νικολαϊδης πρόλαβε και έφυγε στα μετόπισθεν πριν καν την έναρξη της Μάχης! Πήρε μαζί του και τους τρεις λόχους τυφεκιοφόρων της ΕΛΔΥΚ και τη Διμοιρία Αναγνωρίσεως (κομάντο) και κατευθύνθηκε πέρα από τον τύμβο της Μακεδονίτισσας, στη Δευτερά, περίπου 14 χλμ μακριά από το Στρατόπεδο!
Ο ίδιος ο Π. Σταυρουλόπουλος, στη συνέντευξη που παραχώρησε στον ερευνητή και συγγραφέα Κ. Δημητριάδη, με πικρία αναρωτιέται γιατί πήραν τους άνδρες και τον άφησαν μόνο με 318 παλληκάρια (τρείς λόχους) χωρίς αντιαρματικά, χωρίς τεθωρακισμένα, χωρίς γιατρούς, χωρίς ενισχύσεις ακόμη και τις κρίσιμες ώρες όταν σκοτώνονταν σαν τα τρελά πουλιά τις μέρες της Παναγιάς (15Αύγουστος), χωρίς πυροβολικό(!) τις κρίσιμες πρωινές ώρες της Μάχης 16ης Αυγούστου –Μητέρας των Μαχών!
Κι όμως! Οι γενναίοι 300 ως άλλοι Σπαρτιάτες κράτησαν Θερμοπύλες και θυσιάσθηκαν. Πάνω από 100 άτομα της ΕΛΔΥΚ σκοτώθηκαν… Όσο για τις Τουρκικές απώλειες, αυτές ξεπερνούν τους 900 νεκρούς… Και να σκεφθεί κανείς ότι ο Π. Σταυρουλόπουλος είχε έρθει στην Κύπρο με το αρματαγωγό ΛΕΣΒΟΣ (που είχε ΚΥΒΕΡΝΗΤΗ τον Πλωτάρχη Ελευθέριο Χανδρινό που με δική του πρωτοβουλία έσωσε την Πάφο!) ως συνοδός σειράς αντικατάστασης παλαιών ΕΛΔΥΚάριων με νέους… Τους πρόλαβε ο πόλεμος και οι παλαιοί αξιωματικοί και οπλίτες δεν θέλησαν να επαναπατριστούν. Προτίμησαν να μείνουν ώστε να υπερασπιστούν τα καινούρια παιδιά που ήρθαν στην Κύπρο υπό πολύ δύσκολες συνθήκες –τα «στραβάδια» όπως τα έλεγαν χαριτολογώντας, που δεν ήξεραν πού πάνε τα τέσσερα…
Επί τρεις – τέσσερις μέρες στα μέσα του Αυγούστου 1974 ο ηλιόλουστος ουρανός της Λευκωσίας έγινε μαύρος από τις βόμβες ναπάλμ που έριχνε η τουρκική αεροπορία. Σε μια ανηλεή μάχη εκ του συστάδην στην οποία πήραν μέρος ως μάχιμοι, κι ας μην ήταν, ειδικότητες όπως μάγειρας, μουσικός, διαβιβαστής, ταχυδρομικός, με ατελείωτο τριήμερο σφυροκόπημα από τον εχθρό με πυρά πυροβολικού, όλμους, βόμβες και με πλήρη απουσία Διοικητικής Μέριμνας οι άνδρες της ΕΛΔΥΚ πολέμησαν με ανδρεία -δεν λύγισαν! Περίμεναν διαταγές μόνο από τον «Πατέρα τους» και όταν εκείνος διέταξε απαγκίστρωση (16 Αυγούστου και ώρα 13.30) γιατί τα τουρκικά άρματα έμπαιναν στο Στρατόπεδο δεν έφυγαν ως ο «σώζων εαυτόν σωθήτω» αλλά πολλοί άξιοι κάλυψαν τους συντρόφους τους κατά την υποχώρηση εν γνώσει τους ότι αυτό ήταν καθαρή αυτοκτονία! Κέντρας, Παπαλάμπρου, Σταυριανάκος, Σταμπουλής, Κρατημένος, Λύγγος, Σιμίτας… και πολλοί άλλοι που με περίσσιο φιλότιμο ύψωσαν τη σημαία της ηθικής στον πόλεμο.
Αιωνία η μνήμη αυτών που κράτησαν Θερμοπύλες και αξίζουν τον σεβασμό μας. Κύπρος 1974 – ΔΕΝ ΞΕΧΝΩ!