«Η ΜΕΓΑΛΗ ΣΙΒΗΡΙΑ», Ο ΝΕΟΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΤΟΥ ΝΑΤΟ ΚΑΙ ΤΟ… ΦΤΕΡΟ ΣΤΟΝ ΑΝΕΜΟ
Ποιες εναλλακτικές επιλογές μελετά η Τουρκία, εάν τη… διώξουν από το ΝΑΤΟ και παγώσουν οι ενταξιακές διαδικασίες, και τι προσδοκά από τη Μόσχα στις εμπορικές και ενεργειακές της σχέσεις, καθώς και στο θέμα του Άκιουγιου
· Το αγγλικό μοντέλο του ΄60 και η νέα βόμβα στα συμφέροντα του ΝΑΤΟ
· Γιατί η Μόσχα δεν ενεπλάκη στο κυπριακό φυσικό αέριο
· Τα ενεργειακά παιχνίδια και η στροφή της Μόσχας προς Κίνα, Κορέα, Ιαπωνία
· Η πολιτική του εκκρεμούς, το παιχνίδι του Ερντογάν και η λογική του Πούτιν
Η Ρωσία δεν είναι εχθρική έναντι της Κύπρου χώρα. Όμως, οι φιλίες έχουν όρια και καθορίζονται από συμφέροντα, και δεν μπορούν οι πολιτικές διακρατικές σχέσεις να στηρίζονται σε ψευδαισθήσεις και ευσεβοποθισμούς. Το ίδιο ισχύει και για τις σχέσεις μας με τις ΗΠΑ, την ΕΕ, το Ισραήλ και γενικότερα. Ιδιαίτερη σημασία έχουν οι σχέσεις της Ρωσίας με την Τουρκία, μετά το αποτυχημένο πραξικόπημα της 15ης Ιουλίου. Και ως εκ τούτου σημαντική είναι η συνάντηση που θα έχουν στις 9 Αυγούστου οι Πρόεδροι Βλαντίμιρ Πούτιν και Ταγίπ Ερντογάν.
Ο Τούρκος Πρόεδρος, με αφορμή τις προειδοποιήσεις της Δύσης και δη του ΝΑΤΟ και της ΕΕ, ότι δηλαδή υπάρχει αφενός ενδεχόμενο αποβολής της χώρας του από τη Συμμαχία, εάν εφαρμόσει τη θανατική ποινή, και αφετέρου πάγωμα των ενταξιακών διαδικασιών, επιδιώκει να βρει καταφύγιο στη Μόσχα επί τη βάσει της πολιτικής του εκκρεμούς (μία δηλαδή προς τη Δύση και μια προς την Ανατολή) με άρωμα εκβιασμού.
Φλερτ και ατζέντα
Διπλωματικές πληροφορίες αναφέρουν ότι στην ατζέντα της συνάντησης θα βρεθούν τα εξής μεταξύ άλλων θέματα:
1. Οι στρατηγικές σχέσεις των δυο χωρών. Εάν το ΝΑΤΟ αποβάλει την Τουρκία, αυτή διερευνά ακόμη και αυτήν την ένταξή της στο Collective Security Treaty Organization, δηλαδή να στραφεί προς τη Ρωσία και να αλλάξουν έτσι ριζικά τα ισοζύγια δυνάμεων στην Ευρασία και γενικότερα στη Μέση Ανατολή, στην Ανατολική Μεσόγειο και βεβαίως οι σχέσεις συμφερόντων μεταξύ Ρωσίας - Τουρκίας και Ευρώπης από τη μια, και Ρωσίας - Τουρκίας και ΗΠΑ-ΝΑΤΟ από την άλλη.
Πόσο εύκολη είναι η απαγκίστρωση της Τουρκίας από τις ΗΠΑ χωρίς κόστος είναι το μεγάλο ζητούμενο και ένα νέο ρίσκο που θα αναλάβει ο Ερντογάν, του οποίου μια τέτοια κίνηση θα θεωρηθεί ως εκβιασμός έναντι των προειδοποιήσεων του ΝΑΤΟ και των ΗΠΑ, καθώς και εκείνων της ΕΕ με απρόβλεπτες συνέπειες. Ακόμη και αν κάποιος θεωρήσει δύσκολη ώς απίθανη την αποβολή της Τουρκίας από το ΝΑΤΟ, ο Ερντογάν φλερτάρει αποτρεπτικά και με τη Μόσχα, και η Μόσχα μαζί του για την εξυπηρέτηση των δικών της συμφερόντων, στα οποία εμπίπτει και η πρόκληση κόστους στις ΗΠΑ και στο ΝΑΤΟ.
2. Η συνέχιση της συνεργασίας για τις εμπορικές συναλλαγές.
3. Η ενέργεια και οι οδοί της μέσω Τουρκίας, ο «Turkish Stream» και ο πυρηνικός σταθμός στο Άκιουγιου. Βεβαίως, η Ρωσία και ο Πούτιν δεν είναι είδος αναλώσιμο προς τουρκική ή άλλη χρήση… αλλά δεν έχουν κανένα πρόβλημα να εμβαθύνουν τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν ΝΑΤΟ και ΕΕ με την Τουρκία μετά τις 15 Ιουλίου.
Αλληλεξαρτήσεις και ενεργειακά παιχνίδια
Η κρίση στις σχέσεις της Τουρκίας και της Ρωσίας, η οποία ξέσπασε τον περασμένο Νοέμβριο, ως αποτέλεσμα της κατάρριψης ενός ρωσικού Su-24 από ένα τουρκικό F-16, αφού πέρασε το πρώτο στάδιο της κλιμάκωσης, τώρα διέρχεται το στάδιο της εκτόνωσης και ενδεχομένως της εξομάλυνσης. Διότι υπάρχει μεγάλη διακύβευση συμφερόντων και δεν ωφελεί η περαιτέρω διένεξη. Και επί τούτου υπάρχουν σειρά στοιχείων:
1. Υπάρχουν ήδη εμπορικές συμφωνίες μεταξύ των δυο χωρών από το 2014, που ούτε η Ρωσία ούτε η Τουρκία θέλουν να ενοχλήσουν. Στις 27 Νοεμβρίου του 2014 ο Πρόεδρος Πούτιν είχε δηλώσει σε Τούρκους δημοσιογράφους ότι στόχος των δυο χωρών και ειδικότερα της δικής του είναι όπως τριπλασιαστεί ο όγκος συναλλαγών, ο οποίος το 2013 ανήλθε σε 32,5 δις δολάρια. Στόχος της Μόσχας ήταν τα 100 δις δολάρια για να καλύψει ζημιές από το εμπάργκο που της επιβλήθηκε από την ΕΕ. Η Τουρκία είναι ο πέμπτος εμπορικός εταίρος της Ρωσίας.
2. Την ίδια περίοδο υπεγράφη συμφωνία μεταξύ Ρωσίας-Τουρκίας για μείωση της τιμής του φυσικού αερίου κατά 6% και αύξηση της ετήσιας παροχής φυσικού αερίου από 26,7 δις ευρώ το κυβικό μέτρο σε 30.
3. Η Τουρκία έχει υπογραμμένη συμφωνία με τη Ρωσία για την κατασκευή τεσσάρων πυρηνικών αντιδραστήρων στο Άκιουγιου. Το έργο φτάνει τα 20 δις δολάρια και η Τουρκία αναμένει ότι ο πρώτος αντιδραστήρας θα τεθεί σε εφαρμογή το 2020. Η μονομερής υπαναχώρηση από το συμβόλαιο επιφέρει τέτοιο κόστος στην πλευρά που θα αποτολμήσει κάτι τέτοιο, ώστε να είναι ασύμφορη. Ο πυρηνικός αντιδραστήρας στο Άκιουγιου, που βρίσκεται απέναντι ακριβώς από την Κύπρο, θωρείται από οικολογικές και άλλες οργανώσεις ως πυρηνική βόμβα, καθότι βρίσκεται σε σεισμογενή εκτός των άλλων περιοχή.
Συμφώνως, δε, με τους κανόνες του Διεθνούς Οργανισμού Ατομικής Ενέργειας, προηγουμένως η Τουρκία θα έπρεπε να είχε έρθει σε διαβουλεύσεις και να ενημερώσει σχετικά τα γειτονικά κράτη. Αλλιώς οι ενέργειές της είναι έκνομες. Επισήμως κανείς δεν ενημέρωσε την Κυπριακή Δημοκρατία, η οποία από την πλευρά της δεν έχει καταγγείλει διεθνώς το όλο θέμα ως μορφήν επικίνδυνης απειλής.
4. Η μία από τις κύριες οδούς παροχής φυσικού ερίου προς την Άγκυρα από τη Ρωσία είναι ο Blue Stream με 14,1 δις κυβικά μέτρα φυσικού αερίου ετησίως. Σε αυτή τη συνεργασία προστίθεται και ο «Turkish Stream», που θα διοχετεύει φυσικό αέριο προς την Ευρώπη και συνιστά μιαν από τις εναλλακτικές επιλογές της Ρωσίας. Η άλλη είναι ο «South Stream» και η Τρίτη είναι ο North Stream II, που θα φέρει φυσικό αέριο από τη Ρωσία προς Γερμανία, η οποία θα γίνει γενικός διανομέας προς την Ευρώπη και θα οικοδομηθεί εκ των πραγμάτων μια ενεργειακή συμμαχία με τη Μόσχα, για την οποία οι χώρες της πρώην ανατολικής Ευρώπης ανησυχούν ότι θα προκαλέσει σε βάρος τους γεωπολιτικές μεταβολές.
Αντιδρούν και η Πολωνία και η Ουκρανία, η οποία θα χάνει 2 δις δολάρια ετησίως μετά την παράκαμψη του Κίεβο, καθώς και οι Βαλτικές Χώρες, εντός των οποίων υπάρχει ήδη ιδιαίτερη ανησυχία. Το σενάριο αυτό κερδίζει έδαφος, υπό την έννοια ότι ο λεγόμενος Νότιος Ενεργειακός Διάδρομος Αζερμπαϊτζάν, Ιράν, Ιράκ, Κουρδιστάν, Συρία και Αραβική Χερσόνησος, συν το φυσικό αέριο της Κύπρου και του Ισραήλ, εκ των οποίων η μία επιλογή είναι αγωγοί προς Τουρκία, δεν φαίνεται να συνιστά σύντομο πραγματοποιήσιμο πλάνο λόγω του πολέμου στη Συρία, της παρουσίας της ISIS και της πολυπλοκότητας των συμφερόντων.
Η Ευρασία και η οδός προς Κίνα
Είναι πλέον γνωστό ότι ο πόλεμος στη Συρία ξέσπασε όταν το καθεστώς Άσαντ αρνήθηκε το 2009 να υπογράψει τον αγωγό Κατάρ-Τουρκίας και προτίμησε αυτόν από το Ιράν στο Ιράκ προς τη Συρία, διότι τόσο η Τεχεράνη όσο και η Μόσχα είναι προστάτιδες του καθεστώτος Άσαντ δυνάμεις. Είναι πρόδηλο ότι η εμπλοκή της Ρωσίας στον πόλεμο της Συρίας δεν έχει σχέση μόνο με τη Βάση της Ταρτούς, αλλά και με τις οδούς των πετρελαίων και του φυσικού αερίου μέσω Τουρκίας και της ευρύτερης περιοχής.
Γι' αυτό και γίνεται λόγος ότι: Αφενός η Μόσχα δεν ευνοεί τον αγωγό από το Ισραήλ προς της Τουρκία διότι μειώνει την τουρκική εξάρτηση προς τη Ρωσία, που φθάνει το 57,4%. Αφετέρου, δεν έχει εμπλακεί στους διαγωνισμούς για την εκμετάλλευση του κυπριακού φυσικού αερίου, διότι είναι πολύ μεγαλύτερα τα συμφέροντά της με την Άγκυρα και δεν θέλει ένα έρθει σε αντιπαράθεση μαζί της για το φυσικό αέριο της Κύπρου. Κατά ανάλογο τρόπο θα μπορούσε να ισχυριστεί κάποιος ότι η Μόσχα θα ήταν και αντίθετη με τον αγωγό από Κύπρο προς Τουρκία μετά τη λύση.
Βεβαίως, η ρωσική στάση θα καθοριστεί επί τη βάσει των ποσοτήτων και των γεωπολιτικών της συμφερόντων στον χώρο της Ευρασίας και ευρύτερα σε συνάρτηση με την πολιτική της με την Τουρκία. Η Ρωσία δεν έχει πρόθεση να χάσει τον έλεγχο επί της Ευρασίας, αλλά και δεν θέλει να παγιδευτεί σε αυτήν, όπως συμβαίνει σήμερα με τις αγορές της Ευρώπης.
Γι' αυτόν ακριβώς τον λόγο υπέγραψε με την Κίνα το κολοσσιαίο ενεργειακό έργο με την επωνυμία: «Η Μεγάλη Σιβηρία». Το έργο θα ξεκινά από τη Σιβηρία για να καλύψει τις ανάγκες των ανατολικών βιομηχανικών περιοχών της Κίνας για τριάντα χρόνια. Θα στοιχίσει 77 δις δολάρια, εκ των οποίων τα 55 δις θα διατεθούν από τη Μόσχα. Η τιμή πώλησης είναι ιδιαίτερα συμφέρουσα για την Κίνα, αφού πληροφορίες αναφέρουν ότι κυμαίνεται από 350 ώς 380 δολάρια ανά χίλια κυβικά.
Απώτερος σκοπός της Ρωσίας είναι να καλύψει και την Κορέα και την Ιαπωνία, ενώ αφενός παρακάμπτει την Τουρκία, αφετέρου έχει ως προς την Ευρώπη εναλλακτικές επιλογές. Το σημαντικότερο δε, είναι οι αλληλεξαρτήσεις και εξαρτήσεις, τις οποίες δημιουργεί και η ισχύς την οποία αποκτά διεθνώς μια χώρα, που εκτός των άλλων συνιστά υπερδύναμη.
Διαπλοκή συμφερόντων και επανάληψη ιστορίας
Είναι πρόδηλο ότι η Ρωσία έχει μεγάλα συμφέροντα με την Τουρκία, που της βάζουν χαλινάρι ως προς την εμπλοκή της στα θέματα της εκμετάλλευσης του φυσικού αερίου στην Κύπρο, αφήνοντας έτσι χώρο στους σχεδιασμούς των ΗΠΑ μέχρι, βεβαίως, που δεν προκαλείται δυσανάλογο κόστος. Όσο, δε, για εμάς, τη μια θα πάρουμε αγωγό στην Αίγυπτο, την άλλη θα περιμένουμε τη λύση για αγωγό στην Τουρκία και την άλλη θα συνεργαστούμε με το Ισραήλ χωρίς να αποκλείουμε το τερματικό. Δεν υπάρχει ούτε στρατηγική ούτε στόχοι.
Ούτε πρόθεση για συμμαχίες σταθερές, όπως θα μπορούσε να συμβεί με το Ισραήλ. Και δεν αποκλείεται η ευκαιρία της στρατηγικής συμμαχίας να χαθεί. Πάντως, οι Αμερικανοί όχι μόνο έχουν βάλει το Ισραήλ στο παιχνίδι του ΝΑΤΟ, αφού μια από τις πρόνοιες για την επαναπροσέγγιση Τελ Αβίβ-Άγκυρας ήταν και η άρση του βέτο της Τουρκίας για διπλωματική αντιπροσώπευση του Ισραήλ στο ΝΑΤΟ, παρότι δεν είναι μέλος, αλλά τώρα οι ΗΠΑ προωθούν και την περαιτέρω εξομάλυνση των σχέσεων Αιγύπτου-Τουρκίας, υπό το πρόσχημα του πολέμου κατά της τρομοκρατίας.
Οι σχέσεις Αιγύπτου-Τουρκίας είχαν διασαλευτεί λόγω της στήριξης του καθεστώτος Ερντογάν προς τη Μουσουλμανική Αδελφότητα και την πρόθεσή του να κλέψει τον ηγετικό ρόλο που η Αίγυπτος θέλει να διαδραματίζει στον Μουσουλμανικό και Αραβικό Κόσμο. Με τις τελευταίες εξελίξεις στην Τουρκία, μια τέτοια πολιτική μάλλον μπαίνει στο ράφι μέχρι νεωτέρας.
Η Κύπρος δεν είναι εκτός των εξελίξεων και η ομοσπονδιακή λύση του Κυπριακού είναι ενταγμένη στη λογική της εξυπηρέτησης των τουρκικών ενεργειακών συμφερόντων και της πάγιας πολιτικής της Άγκυρας να καταστεί περιφερειακή δύναμη, χωρίς όμως να λαμβάνονται επαρκώς υπ' όψιν οι σοβαρές επιπτώσεις ενός τέτοιου σύνθετου πολιτειακού ομοσπονδιακού μορφώματος, που εφαρμόστηκε κατά αναλογία χωρίς επιτυχία και στο Ιράκ και τη Βοσνία. Τα ενεργειακά συμφέροντα δεν είναι μόνο στοιχεία συμμαχιών αλλά και συγκρούσεων.
Η Τουρκία δεν έχει εγκαταλείψει την επεκτατική νεο-οθωμανική της πολιτική, η οποία στρέφεται και εναντίον του Ισραήλ. Γι' αυτό, αν υποθέσουμε ότι η λύση έχει ως στόχο να δέσει τα ενεργειακά συμφέροντα Κύπρου, Τουρκίας, Ισραήλ, ακόμη και Αιγύπτου, αφενός δεν σημαίνει ότι εμείς θα έχουμε όφελος ή ότι δεν θα είμαστε τουρκικό προτεκτοράτο, λόγω της υπεροχής της ισχύος της Άγκυρας. Ταυτοχρόνως, εάν η Τουρκία δεν εγκαταλείψει την αυτοκρατορική της πολιτική, κανείς δεν εγγυάται ότι δεν θα έρθει μελλοντικά σε ρήξη με το Ισραήλ, που θα πλήξει τα συμφέροντα και των ΗΠΑ και του ΝΑΤΟ.
Είναι κάτι ανάλογο με τη δεκαετία ΄60 και ΄70. Οι Βρετανοί είχαν πείσει και τις ΗΠΑ ότι η ανεξαρτησία θα ήταν καλύτερη λύση από την Ένωση στην Κύπρο για τα ευρύτερα συμφέροντα του ΝΑΤΟ και ευνόησαν την Τουρκία, λόγω βεβαίως και δικών μας λαθών. Αποτέλεσμα, όμως, ήταν να δημιουργηθεί μια ωρολογιακή βόμβα στη νοτιοανατολική πτέρυγα του ΝΑΤΟ, αντί να υπάρχει συνοχή, με τη Μόσχα να έχει την ευκαιρία επέμβασης για τα δικά της συμφέροντα. Για παράδειγμα, όσο ήταν στο τραπέζι το σχέδιο Άτσεσον, η Μόσχα υποστήριζε την κυπριακή κυβέρνηση, διότι με την όποια μορφή Ένωσης η Κύπρος θα γινόταν ΝΑΤΟ.
Όταν τέλειωσε η ιστορία του Άτσεσον τον Φεβρουάριο του 1965, έθεσε διά δηλώσεων Γκρομίκο λύση διζωνικής δικοινοτικής ομοσπονδίας, την οποία, τότε, σύμπασα η ελλαδική και κυπριακή ηγεσία αφόριζαν ως χειρότερη της διχοτόμησης. Ακόμη και το ΑΚΕΛ. Με τη μόνη διαφορά ότι το Ισραήλ δεν είναι Ελλάδα… Εάν η Άγκυρα τού κλείσει την έξοδο μέσω Κύπρου και αν δεν αλλάξει στρατηγικούς στόχους, η περιοχή θα μπει σε περιπέτειες.
Όσο δε, για τη δική μας πολιτική ηγεσία, η μεν αντιπολίτευση διακατέχεται από αντι-αμερικανικά και αντιΝΑΤΟϊκά σύνδρομα άλλων εποχών, ενώ η Κυβέρνηση ακολουθεί μια μονόδρομη και χωρίς σχέδιο Β -προσκολλημένη στη «βοήθεια» των ΗΠΑ- προσέγγιση, με τους Αμερικανούς να μας εκλαμβάνουν ως δεδομένους. Πρόκειται για πολιτικές χωρίς ορθολογισμό, στρατηγική και σχεδιασμό. Φτερό στον άνεμο…