Η Παναγία των Παρισίων και η Παναγία των Ελλήνων

του Πέτρου Μηλιαράκη*

Ας αρχίσουμε τούτο κείμενο, τούτες τις ημέρες «κάπως διαφορετικά»:

Οι Γάλλοι στα 1.163 μ.Χ. εννιά χρόνια μετά το σχίσμα των εκκλησιών όχι επί Πάπα Λέοντος του Θ’, επί του οποίου έλαβε χώρα το σχίσμα (1054) αλλά επί Πάπα Αλέξανδρου του Γ’ και επί Βασιλιά Λουδοβίκου του Ζ, έριξαν το θεμέλιο λίθο στις όχθες του Ποταμού Σηκουάνα στο Παρίσι προς Τιμήν της Παναγίας. Το Ναό αυτό τον ονόμασαν Notre Dame de Paris, δηλαδη: η Κυρία μας των Παρισίων. (Ορθότερα ως καθεδρικός Ναός πρέπει να αναφέρεται ως Cathédrale Notre-Dame de Paris.) Ήταν ένα τοπονύμιο στο Όνομα της Παναγίας των Παρισίων, όπως συνήθως μεταφράζεται εν Ελλάδι.

Με αφορμή στην ονοματοδοσία αυτή γίνεται αναφορά σε αυτό που είναι πλέον κοινός τόπος στην Χριστιανική Πίστη ασχέτως δογμάτων και σχίσματος. Η Παναγία είναι Εκείνη που ανήκει σε πολλούς-στον καθένα από εμάς, και ταυτοχρόνως σε όλους μας. Ανήκει δε σε διάφορους τόπους και της απονέμονται ή αναγνωρίζονται διάφορες ιδιότητες!

Το τοπωνύμιο της Παναγίας των Παρισίων, «ως τη δική τους Κυρία», δεν αφορά κατ’ «αποκλειστικότητα» όσους κατοικούν στο Παρίσι. Στην Κρήτη, για παράδειγμα, όπου ο Κύρης είναι ο Κύριος και η Κερά είναι η Κυρία, έχουμε (Ηράκλειο) την εντυπωσιακή ιστορία της Παναγίας της Κεράς- της δικής μας Κυρίας δηλαδή. Άλλες εκκλησίες επίσης στον Ορθόδοξο Ελληνικό χώρο έχουν διάφορα τοπωνύμια, όπως η Παναγία η Κερασιώτισσα (στη Λίμνη Πλαστήρα), η Παναγιά της Βλαχέρνας (Αρκαδία). Υπάρχουν δε και άλλες πασίγνωστες εν Ελλάδι αναφορές όπως: η Παναγία η Έλωνα, η Παναγία Σουμελά, η Παναγία η Ιεροσολυμιώτισσα, η Εκατονταπυλιανή κλπ. 

 

Ιδού λοιπόν την ιδιαίτερη σχέση που οι πιστοί της Χριστιανικής Πίστης, κυρίως δε οι Ορθόδοξοι, απονέμουν και αναγνωρίζουν στη Μητέρα του Χριστού. «Κάθε τόπος και η Παναγία του»! 

 

Τούτο ασφαλώς δεν αφορά ότι η έννοια της Παναγίας «διασπάται», αλλά αποδεικνύει πως διεκδικείται η μητέρα του Χριστού από τον κάθε πιστό και από κάθε τόπο, ασχέτως δογμάτων.

Όμως, η γλυκύτητα με την οποία τιμάται η Παναγία, η Μητέρα του Χριστού από την Ορθοδοξία και ειδικότερα από τους Έλληνες Ορθοδόξους Χριστιανούς είναι μοναδική!

Σύμφωνα με την παράδοση και την ιδιαίτερη (πράγματι) σχέση της Παναγίας με τον Ορθόδοξο Ελληνισμό, η Παναγία είναι η Μητέρα του Θεανθρώπου, η Παρθένος, η Αγνή και Καλή με μοναδικές, αλλά και εξαιρετικές ιδιότητες. Σύμφωνα με την «εσώτερη σχέση» των πιστών Ορθοδόξων Ελλήνων Χριστιανών, η Παναγία αποκαλείται: «Παραμυθία», «Φοβερά Προστασία», «Γοργοϋπήκοος», «Ελεούσα», «Γλυκοφυλούσα», «Άμωμη», «Άμεμπτη», «Αμόλυντος», «Ρόδον το Αμάραντον», «Γερόντισσα», «Γιάτρισσα», «Γρηγορούσα», «Διασώζουσα», «Εγγυήτρια», «Οδηγήτρια», «Ελαιοβρύτισσα», «Ελευθερώτρια», «Επακούουσα», «Ευαγγελίστρια», «Μεγαλόχαρη», «Φανερωμένη» «Πάντων Χαρά», «Πλατυτέρα των Ουρανών», «Κεχαριτωμένη», «Άξιον Εστί» κ.ά.

Αυτά είναι μερικά μόνο από τα χιλιάδες προσωνύμια τα οποία η ανθρώπινη έμπνευση, ανάγκη, ευσέβεια, αλλά και πιστή καρδιά των Ορθοδόξων Ελλήνων Χριστιανών αποδίδουν στην Παναγία. Μάλιστα πολλοί Άγιοι Πατέρες, μεταξύ αυτών και οι σύγχρονοι μας Άγιοι, όπως ο Πορφύριος ο Καυσοκαλυβίτης και ο Παϊσιος ο Αγιορείτης, μέσα από το «Άκτιστο Φως» προσευχήθηκαν στην Παναγία. 

 

• ο Δεκαπενταύγουστος των Ελλήνων
  
  

Είναι πλέον κοινή παράδοση ο «Δεκαπενταύγουστος των Ελλήνων». Ο κόσμος πλημμυρίζει κυρίως τις παραλίες, αλλά προσφεύγει και σε ορεινές περιοχές. Απολαμβάνει δε κατά κανόνα τις θερινές του διακοπές, την περίοδο αυτή. Την ημέρα ειδικώς της Παναγίας (15 Αυγούστου) πανηγυρίζει σε χιλιάδες ανά την Επικράτεια Εκκλησίες που ιδρύθηκαν χάριν της Παναγίας. Βιώνει μεταξύ θερινής ραστώνης και προβληματισμών, γευματίζει συνήθως με τη νηστεία των δεκαπέντε ημερών και γενικώς διάγει μια διαφορετική περίοδο από ό,τι τις υπόλοιπες ημέρες του χρόνου. Ακόμη και ο Νομοθέτης φρόντισε να ρυθμίσει δικονομικές προθεσμίες, εξ αιτίας του Αυγούστου (γενικώς).

Επίκεντρο, όμως, του Δεκαπενταύγουστου είναι η εορτή της Κοιμήσεως της Θεοτόκου στις 15 Αυγούστου που είναι και επίσημη αργία για το Κράτος. 

 

Η εορτή της 15^ης Αυγούστου έχει ιστορικό βάθος, με αντανάκλαση ακόμη και στη σύγχρονη εποχή που αφορά στη σύγχρονη Πολιτεία. Καθιερώθηκε δε πρώτη φορά στο τέλος περίπου του 5^ου αιώνα από τον Αυτοκράτορα Μαυρίκιο. Έκτοτε αποτελεί παράδοση την οποία τιμά σταθερά ο Έλληνας Ορθόδοξος Χριστιανός και το σύγχρονο κράτος της απελευθερωμένης από τον τουρκικό ζυγό, Ελλάδας

Επίσης η 15^η Αυγούστου είναι ημέρα όλων των Ελλήνων και μάλιστα ανεξαρτήτως θρησκευτικών πεποιθήσεων. Σε πολλά δε νησιά του Αιγαίου (Τήνος, Πάρος, Πάτμος) στολίζεται και περιφέρεται επιτάφιος προς τιμήν της Παναγίας. Σε πόλεις και χωριά ανά την Επικράτεια, σε εκκλησίες αφιερωμένες στην Κοίμηση της Θεοτόκου διοργανώνονται παραδοσιακά πανηγύρια. Και τούτο γιατί, κατά την παράδοση, η Κοίμηση της Θεοτόκου δεν είναι ένα «πένθιμο γεγονός» για το λαό, επειδή η Παναγία «μετέστη προς την ζωή».

• η Κοίμηση της Θεοτόκου
  
  

Η τιμή γενικότερα στην Παναγία έχει τις απαρχές και τις καταβολές της στην Αποστολική περίοδο της ιστορίας της Εκκλησίας. Στο πνεύμα αυτό ο Ευαγγελιστής Λουκάς, διασώζει το: «Ιδού γαρ από του νυν μακαριούσι με πάσαι αι γενεαί» (Λουκάς 1:48). Αυτός ο μακαρισμός αποτελεί συγχρόνως και μία μαρτυρία της Τιμής στο πρόσωπο της Θεοτόκου, ήδη από την Αποστολική εποχή και έκτοτε διαχρονικώς: από τον νυν, από τώρα, μακαριούσι με πάσαι αι γενεαί…

Η τιμή στην Θεοτόκο γενικότερα δεν οφείλεται σε μία απλή ευσέβεια και ευλάβεια προς το πρόσωπο της Μητέρας του Χριστού, αλλά έχει βαθύτερη θεολογική θεμελίωση. Ωστόσο:

Μεταξύ της Ορθόδοξης και της Καθολικής Εκκλησίας υπάρχει δογματική διαφορά σχετικώς και με την Κοίμηση της Θεοτόκου. Η Καθολική Εκκλησία πιστεύει στο δόγμα της ενσώματης ανάληψης (Assumptio Beatae Mariae Virginis), που οριστικοποιήθηκε με την αποστολική εγκύκλιο του Πάπα Πίου IB' «Munificentissimus Deus» (1 Νοεμβρίου 1950). 

 

Αντιθέτως, η Ορθόδοξη Εκκλησία ομολογεί την μετάσταση της Θεοτόκου. Οι προτεστάντες δε, δεν έχουν «ιδιαίτερη σχέση με τις πεποιθήσεις» των λοιπών δογμάτων και κυρίως με τους Ορθοδόξους και ως προς τη Μητέρα του Χριστού. 

 

Σύμφωνα με την παράδοση η Κοίμηση της Θεοτόκου συνέβη στην οικία του Ευαγγελιστή Ιωάννη. Οι Απόστολοι συναθροισθέντες από τα πέρατα της Γης Την μετέφεραν στον κήπο της Γεθσημανής, όπου και την ενταφίασαν. Έκτοτε η Παναγία δεν «βιώνει» μόνο στο Παρίσι και στις χιλιάδες εκκλησίες ανά τον κόσμο. Η Παναγία ειδικότερα για τους Ορθόδοξους Έλληνες Χριστιανούς είναι παντού, σε όλους μας και στον καθένα από εμάς.Την επικαλείται δε ο κάθε πιστός ως μεσίτρια. Αυτή είναι η γλυκυτάτη Παναγία των Ελλήνων που εορτάζουμε τούτες τις ημέρες. Καλή Παναγιά, όπως συνηθίζουμε να ευχόμαστε ο ένας στον άλλο.

---------------------------------------------

 * Ο Πέτρος Μηλιαράκης δικηγορεί στα Ανώτατα Ακυρωτικά Δικαστήρια της Χώρας και στα Ευρωπαϊκά Δικαστήρια του Στρασβούργου και του Λουξεμβούργου (ECHR και GC - EU).