Του Στέλιου Συρμόγλου
Το χαρακτηριστικό των εποχών που πέρασαν είναι οι μεταβολές, που στριφογυρίζουν στα ίδια θέματα έτσι, που θα μπορούσε κανείς ξεσκεπάζοντας τα ποικίλα αυτά τοπία να αναγνωρίσει τις ίδιες συνθέσεις και τις ίδιες επιδιώξεις.
Αναζητώντας τις εκδηλώσεις στις εποχές, θα ανασκάψουμε τη σκόνη και θα βρούμε τα σκεπάσματα των εποχών. Η θρησκευτική αντίληψη είναι μόνιμη αξία αναζητούμενη, αλλά και απωθούμενη ταυτόχρονα από τον άνθρωπο. Η επιστήμη της εποχής εμπνέεται από το ένστικτο της δύναμης, που έχει κατακτήσει τον άνθρωπο. Και η η ηθική προσδιορίζεται ως το όνομα της εσωτερικής συμπεριφοράς του ανθρώπου.
Οι κοινωνικές σχέσεις έγιναν με το πέρασμα του χρόνου πιο σύνθετες και περίπλοκες. Τα συστατικά που τις απαρτίζουν άλλαξαν. Και έτσι αλλαγμένες εμφανίζονται και οι κοινωνικές αντιλήψεις. Απορροφήθηκε η ατομικότητα στην οποία απευθυνόταν κατ' εξοχήν η θρησκευτική διδασκαλία και δεν έμεινε χώρος για παραμονή και καλλιέργεια της θρησκείας.
Η θρησκεία απευθυνόταν στην ατομική συνείδηση, ενώ με την απορρόφησή της από την ομαδική συνείδηση, η θρησκευτική θέση έμεινε μετέωρη και αστήρικτη. Η θρησκεία παρέμεινε αδρανής θεατής των μετατροπών και έμεινε ξένη στην καινούργια κατάσταση των ομαδικών συνυπάρξεων.
Ο άνθρωπος, με την έννοια του ατόμου δεν ζει πλέον.
Η τελευταία φωνή έσβησε μαζί με τον Νίτσε. Το άτομο είναι εξάρτημα και ανήμπορο να επηρεάσει οποιοδήποτε καθεστώς, να φέρει σε πέρας τα έργα της σύγχρονης εποχής, να κινήσει ή να μεταβάλει καταστάσεις, όπως συνέβαινε στο παρελθόν, οπότε κάθε έργο έφερε τη σφραγίδα της προσωπικότητάς του. Η ομάδα και η συνεργασία είναι πραγματικότητα, ο κανόνας της ζωής του ανθρώπου. Από εκεί παράγονται η καινούργια φιλοσοφία και οι καινούργιες προοπτικές.
Η θέληση για δύναμη ξαναζωντάνεψε σε μια εποχή που δεν την χρειαζότανε ο άνθρωπος. Το ιδεώδες αυτό του Νίτσε δεν πραγματοποιήθηκε από τον υπεράνθρωπο, βγήκε από τη συνεργασία των ανθρώπων.
Πως, αλήθεια, δεν κατάλαβε αυτή την αλήθεια ο Νίτσε, ότι η δύναμη εκπροσωπείται από το άθροισμα κι όχι από τις χωριστές μονάδες, όσο κι αν πασχίζουμε να τις κάνουμε υπεράνθρωπες;
Στο βάθος, η θέληση για δύναμη είναι μια χρεοκοπημένη ιδέα, που καθυστερημένη επί αιώνες ήρθε πιο έντονα στο προσκήνιο στους αιώνες που διατρέχουμε. Η δημιουργία της δύναμης προυποθέτει τη διάθεση άφθονης ενέργειας. Μπορεί, ωστόσο, μια δράση που έχει σαν βάση τη σπατάλη ενέργειας να οδηγήσει σε αίσιο τέλος;
Αν και έχουμε λίγη πίστη στις συνταγές της λογικής, θα μπορούσε να είχε οδηγήσει τον άνθρωπο σε ευγενέστερες επιδιώξεις. Ζητούμε την αλήθεια, τον αληθινό άνθρωπο και όχι τον υπεράνθρωπο. Τον άνθρωπο της αιωνιότητας και όχι τον άνθρωπο της στιγμής...