Φιλολόγου – Μ.Α. Πολιτικής Φιλοσοφίας Α.Π.Θ.
Γιατί ο πρόεδρος της πολυφυλετικής Τουρκίας απαγόρευσε εφέτος τον Δεκαπενταύγουστο την Πατριαρχική Θεία Λειτουργία και τον εορτασμό της Κοιμήσεως της Θεοτόκου στην Παναγία Σουμελά Τραπεζούντας; Γιατί δεν είναι προσβάσιμο το μοναστήρι – σύμβολο της Οικουμενικής Χριστιανικής Ορθοδοξίας στον Πόντο; Γιατί μετατρέπει ο Ερντογάν την Αγία Σοφία Τραπεζούντας και άλλες βυζαντινές εκκλησίες σε τζαμιά – το ίδιο θέλει να κάνει και με την Αγία Σοφία Κωνσταντινούπολης- ενώ είναι μνημεία παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς της Ορθοδοξίας και παραπέμπουν στο ένδοξο Βυζάντιο;
Η απάντηση είναι ότι η Τουρκία φοβάται ακόμη και μετά από έναν αιώνα που εκδιώχθηκε βίαια ο Ποντιακός Ελληνισμός, τους κρυπτοχριστιανούς του Πόντου, τους αλεβίτες, που αποτελούν μια μετριοπαθή ομάδα πολλών εκατομμυρίων μουσουλμάνων με προσλαμβάνουσες από την Χριστιανική Ορθοδοξία και την απήχηση που είχε σε εκατομμύρια πιστούς από Ελλάδα και Ρωσία η τέλεση της Θείας Λειτουργίας τον Δεκαπενταύγουστο τα τελευταία πέντε χρόνια (2011-2015) Είναι χαρακτηριστικό ότι πουλήθηκαν 8 εκατομμύρια βιβλία Αγίας Γραφής στην Τουρκία!
Και όλα αυτά απέναντι σε μια Ελλάδα που ετοιμάζεται να κτίσει τζαμί στην Αθήνα και έχει ανοίξει διάπλατα τα σύνορα στο τουρκικό …διαμετακομιστικό εμπόριο ψυχών από ισλαμικές χώρες, με τις οποίες δεν έχουμε πολιτιστικούς ή θρησκευτικούς δεσμούς. Την απογοήτευσή του για το μέτρο αυτό του Τ. Ερντογάν εξέφρασε και ο Πρόεδρος της Διεθνούς Ομοσπονδίας Ποντίων κ. Γ. Παρχαρίδης.
Η Εκκλησία της Τραπεζούντας υπήρξε η Ακρόπολις της Ορθοδοξίας και του Ελληνισμού από τα ιστορικά χρόνια της ίδρυσής της και κυρίως επί των χρόνων της Αυτοκρατορίας Τραπεζούντας των Μεγάλων Κομνηνών (1204 – 1461). Όταν την Κωνσταντινούπολη κατέλαβαν οι Λατίνοι και Φράγκοι Σταυροφόροι (1204) στον Πόντο ήκμασε ο ελληνορθόδοξος πολιτισμός. Ο ιστορικός Λαόνικος Χαλκοκονδύλης (15ος αι.) αναφέρει για την Τραπεζούντα ότι «ήτο ηγεμονία Ελλήνων και ες τα ήθη» και ο ιστορικός Joinville ονομάζει την Τραπεζουσία χώρα La Profonde Grece : Απομακρυσμένη Ελλάδα!
Η Τραπεζούντα ανήκε στην επαρχία του Πολεμωνιακού Πόντου, μία εκ των πολιτικών και εκκλησιαστικών επαρχιών της Ποντικής Διοίκησης. Ήδη από τον 2ο αι. π.Χ. οι Ελληνικές πόλεις της Ποντικής παραλίας (ora Pontica) αποτελούσαν το ομοσπονδιακό και θρησκευτικό Κοινό των εν Πόντω Ελλήνων. Με τον σταδιακό εκχριστιανισμό της περιοχής ονομάστηκε Κοινό των κατά Πόντον Εκκλησιών. Ο απόστολος Αντρέας ο Πρωτόκλητος κήρυξε το Ευαγγέλιο στην εμπορικότατη Τραπεζούντα και ο αυτοκράτορας Ιουστινιανός ολοκλήρωσε τον χριστιανικό εκπολιτισμό της περιοχής και στερέωσε την Εκκλησία Τραπεζούντος και Λαζικής.
Οι ιδρυτές της Αυτοκρατορίας Τραπεζούντας αδελφοί Αλέξιος Α’ και Δαβίδ Μεγάλοι Κομνηνοί και οι απόγονοι της δυναστείας ανήγειραν περικαλλείς ναούς και μονές (σχεδόν 3.000)! Η κόρη του Αλεξίου Β’ (1297-1330) Άννα Κομνηνή, η λεγόμενη Αναχουτλού, είχε περιβληθεί τη μοναχική στολή… Την απέβαλε το 1341 όταν έγινε αυτοκράτειρα Τραπεζούντας.
Την ωραιότητα των ναών εξυμνούν ο Μιχ. Πανάρετος, ο Αντ. Λιβαδηνός, ο Ι. Ευγενικός, ο Βησσαρίων (στο «Εγκώμιον Τραπεζούντος»), ο Millet και ο Fallmerayer. Η Παναγία Χρυσοκέφαλος ήταν σπουδαίος ναός και καθολικό μονής. Ο ναός του πολιούχου Αγίου Ευγενίου, που ήταν επίσης καθολικό μονής, μετατράπηκε σε τζαμί από τον σουλτάνο Μωάμεθ Β’ Πορθητή (1461)…
Δυτικά των τειχών της Τραπεζούντας βρίσκεται ο ναός (και η μονή) Αγίας Σοφίας, ο οποίος στις μέρες μας επί Ερντογάν έχει μετατραπεί σε τζαμί ενώ ανήκει στα προστατευμένα μνημεία βυζαντινής πολιτιστικής κληρονομιάς! Σε επιγραφή υπάρχει ανάγλυφο το έμβλημα των Κομνηνών -ο Μονοκέφαλος Αετός. (Ο Δικέφαλος Αετός είναι το έμβλημα των Βυζαντινών αυτοκρατόρων). Κτίτωρ της μονής ήταν ο «στρατηγικώτατος» Μανουήλ Α’ Κομνηνός… Όλος ο ναός ήταν διακοσμημένος με τοιχογραφίες με την ιδιάζουσα στην ελληνική τέχνη ευγένεια και χάρη.
Στην κατάφυτη με ροδόδεντρα, σφένδαμο, λεπτοκαρυές, πύξο και ποντική αζαλέα Κοιλάδα της Παρθένου Μαρίας του ποταμού Πυξίτη στο όρος Μελά (ύψος 1.200μ.) είναι κτισμένη η μονή Παναγία Σουμελά. Ιδρύθηκε το 386 από τους Αθηναίους μοναχούς Βαρνάβα και Σωφρόνιο, οι οποίοι έφεραν ποντοπορούντες τη θαυματουργή εικόνα της Παναγίας Οδηγήτριας που «ιστόρησε» ο Ευαγγελιστής Λουκάς.
Πολλά ήταν τα προνόμια που επιφύλαξαν στην Παναγία Σουμελά οι Βυζαντινοί με χρυσόβουλλα και πατριαρχικά σιγίλλια. Αλλά και οι μουσουλμάνοι σουλτάνοι εξέδωσαν κατά καιρούς φιρμάνια με τα οποία προίκισαν τη μονή (Σελίμ Α’ ο επικαλούμενος Γιαβούζ).
Με τη μεγάλη έξοδο των Ποντίων από την Τραπεζούντα το 1923 σώθηκαν μόνο η Εικόνα Παναγίας Οδηγήτριας, ο Σταυρός του Μανουήλ Γ’ Κομνηνού και το Ευαγγέλιο του Οσίου Χριστοφόρου. Τα είχαν κρύψει οι μοναχοί και το 1930 μετά από άδεια του κεμαλικού καθεστώτος πήγε ελληνική αποστολή και τα πήρε. Τώρα βρίσκονται στην νέα Παναγία Σουμελά του Βερμίου (χωριό Καστανιά) ν. Ημαθίας. Αντίγραφο της Εικόνας έγινε για τους ομογενείς της Αυστραλίας, οι οποίοι στην Μελβούρνη (35.000 Πόντιοι) γιορτάζουν με κατάνυξη την Κοίμηση της Θεομήτορος.