Η Άγκυρα πραγματοποιεί χερσαίες επιχειρήσεις στο έδαφος της Συρίας, μπαίνοντας σε ένα παιχνίδι που δεν θα τελειώσει γρήγορα (φωτ.: alalam.ir/)
ΤΟΥ ΠΑΝΤΕΛΗ ΣΑΒΒΙΔΗ
Ένας από τους Κούρδους ηγέτες στη Συρία καλωσόρισε την Τουρκία στον συριακό βάλτο, αμέσως μόλις έγινε γνωστή η στρατιωτική επιχείρηση της Άγκυρας για κατάληψη της πόλης Τζαραμπλούς (αρχαίος Ευρωπός) από τουρκικές δυνάμεις, υποστηριζόμενες από τις ΗΠΑ.
Ίσως η πιο σώφρων κίνηση του Ερντογάν, μέχρι στιγμής, να ήταν η άρνηση εμπλοκής στο συριακό χάος. Η νευρικότητα όμως που κατέλαβε την Άγκυρα από τις επιθέσεις που δέχεται στο έδαφός, της και κυρίως από το φόβο απώλειας εδαφών, την οδήγησαν στην παρανοϊκή ενέργεια να εμπλακεί η ίδια –και όχι δι’ αντιπροσώπων (proxy war)– σε έναν πόλεμο του οποίου το τέλος δεν διακρίνεται.
Ίσως να μέτρησε στη σκέψη του Ερντογάν αυτό που τις προηγούμενες ημέρες γράφαμε, ότι θα αναζητήσει μια διέξοδο για να διοχετεύσει το ενδιαφέρον του στρατού και να την επικαλεστεί ως κρίσιμη εθνική στιγμή για ενότητα. Αλλά τα ρήγματα στην τουρκική κοινωνία δεν καλύπτονται.
Τούρκοι στρατιώτες, τουρκμάνοι και Σύροι αντάρτες επιχειρούν μαζί στο συριακό έδαφος (φωτ.: ΕΡΑ/ Osman Sadik)
Ούτε καν με το ξεγύμνωμα των ΗΠΑ, που για να διαχειριστούν μια Τουρκία σε νευρικό κλονισμό, προσπαθούν να καταπραΰνουν τα νεύρα της με τις υπερφίαλες κολακείες ενός αντιπροέδρου, του Τζο Μπάιντεν, που δεν λαμβάνει υπόψη ότι η χώρα του υπήρξε, κάποτε, υπερδύναμη.
Τώρα δεν είναι; Συζητήσιμο. Με τους παλιούς όρους, όχι. Σε μια διαλυμένη διεθνή κοινότητα, ναι. Παραμένουν.
Το ζήτημα όμως με την προεδρία Ομπάμα είναι ότι έχει ολοκληρωθεί, και την αμερικανική πολιτική στη Μέση Ανατολή θα την καθορίσει ο επόμενος ή η επόμενη πρόεδρος.
Το τελευταίο διάστημα υπήρξε μια έντονη δραστηριότητα των μυστικών υπηρεσιών της Τουρκίας στην περιοχή. Το πιθανότερο είναι ότι διαπίστωσαν πως οι δυνάμεις του Ισλαμικού Κράτους, μετά την κατάληψη και της Ιεράπολης (Μένπετζ) από τις «Δημοκρατικές Δυνάμεις της Συρίας», ενός συνασπισμού Αράβων και Κούρδων στον οποίο οι Κούρδοι κυριαρχούν κατά κράτος, οι τρομοκράτες του ISIS δεν θα μπορούσαν να αντισταθούν και ο τουρκικός στρατός θα έκανε περίπατο. Όπως και έγινε. Οι Τούρκοι στρατιώτες με τις συριακές δυνάμεις που είναι πιστές στην Άγκυρα, έφθασαν στο κέντρο της πόλης χωρίς καμιά αντίσταση από τον ISIS, υπό την αμερικανική αεροπορική προστασία.
Στιγμιότυπο από εκπαίδευση Σύρων ανταρτών. Κάποιοι λέγεται ότι εκπαιδεύτηκαν στην Τουρκία (φωτ.: EPA/ Sedat Suna)
Και εκεί που είχαμε δηλώσεις, τις προηγούμενες ημέρες, για σύγκλιση Τουρκίας-Ρωσίας και για σχέδια στρατηγικής συνεργασίας Τουρκίας, Ρωσίας, Ιράν και Συρίας, βλέπουμε την Τουρκία να συνεργάζεται με τις ΗΠΑ για την κατάληψη της Τζαραμπλούς, τη Ρωσία να αποχωρεί από την αεροπορική βάση του Χαμαντάν στο Ιράν, η οποία, υποτίθεται της είχε παραχωρηθεί για επιθέσεις στη Συρία κατά του ISIS, και τη Συρία να μιλά για «κατάφωρη παραβίαση» της κυριαρχίας της από την Τουρκία. Η στήλη είχε επισημάνει ότι στρατηγική συνεργασία Τουρκίας-Ρωσίας-Ιράν δεν μπορεί να υπάρξει. Τα συμφέροντα στον μεσανατολικό βάλτο είναι πολλά και αντικρουόμενα, και οι συμμαχίες θα είναι συγκυριακές.
Το θέμα, τώρα, είναι, τι πέτυχε η Τουρκία καταλαμβάνοντας την Τζαραμπλούς και ποια προοπτική θα έχει αυτή η επιτυχία.
Η Τζαραμπλούς είναι η πόλη, μετά τον Ευφράτη προς τα δυτικά, στην οποία έχουν σταματήσει οι κουρδικές δυνάμεις στην προσπάθειά τους να ενώσουν τα καντόνια τους στη βόρεια-βορειοανατολική Συρία. Τους λείπουν περί τα 90 χιλιόμετρα. Η Τουρκία δήλωσε πως δεν θα επιτρέψει την ενοποίηση των καντονιών αυτών και θεώρησε κόκκινη γραμμή το πέρασμα του Ευφράτη από τις κουρδικές δυνάμεις. Οι Κούρδοι πέρασαν τον Ευφράτη χωρίς η Τουρκία να κάνει τίποτε. Τώρα, για να ανακόψει τη δυναμική των Κούρδων, καταλαμβάνει μια στρατηγικής σημασίας πόλη και ζητά από τους Αμερικανούς υποστήριξη την οποία η Ουάσινγκτον παρέχει, διαβεβαιώνοντας την Άγκυρα πως θα σταματήσει την υποστήριξη των Κούρδων αν προχωρήσουν δυτικά, στην ενοποίηση των καντονιών τους.
Συμβολικό μήνυμα θέλουν να στείλουν ΗΠΑ-Τουρκία με την επίσκεψη του Αμερικανού αντιπροέδρου Τζο Μπάιντεν στην Άγκυρα (φωτ.: EPA/Γρ. Τύπου Τούρκου Προέδρου)
Η στρατιωτική επιχείρηση, μάλιστα, της τουρκικής εισβολής στη Συρία, γίνεται την ημέρα που ο Αμερικανός αντιπρόεδρος επισκέπτεται την Άγκυρα, προφανώς σε συνεννόηση των δύο χωρών για να σταλεί και ένα συμβολικό μήνυμα.
Μια αμερικανική διαβεβαίωση υποστήριξης της Τουρκίας αναμενόταν, μετά μάλιστα και την απόπειρα πραξικοπήματος, αλλά οι τόσο γλοιώδεις δηλώσεις του Μπάιντεν στην Άγκυρα ήταν εκτός κάθε προβλέψεως και δεν τιμούν καθόλου μια δύναμη που θέλει να κυριαρχεί παγκοσμίως. Με γλοιώδη συμπεριφορά προς την Άγκυρα ξεκίνησε η κυβέρνηση Ομπάμα, με γλοιώδη απέρχεται.
Πίσω όμως από αυτήν τη συμπεριφορά κρύβεται μια πολιτική που δεν είναι καθόλου φιλική προς την Τουρκία.
Καταρχάς, τίθεται το ερώτημα αν η Τουρκία θα παραμείνει με τις δυνάμεις της στην Τζαραμπλούς, αν θα συμμετάσχει σε άλλες επιχειρήσεις κατά του Ισλαμικού Κράτους ή και των Κούρδων, ή αν θα αποχωρήσει με τις δάφνες μιας πρόσκαιρης νίκης με σημαδεμένα, και πάλι, χαρτιά.
Οι τουρκικές δυνάμεις στην περιοχή θα είναι λίγες, σχετικά, για να μπορέσουν να αντιμετωπίσουν έναν μάχιμο κουρδικό στρατό, που γνωρίζει την περιοχή και είναι αποφασισμένος να δημιουργήσει τις προϋποθέσεις ενός κρατικού μορφώματος. Η Τουρκία πολεμά στο εσωτερικό της Τουρκίας εναντίον του PKK, έχοντας τεράστια στρατιωτική υπεροπλία, ελέγχοντας τις δομές της χώρας και γνωρίζοντας άριστα την περιοχή. Και στην τριακονταετή αυτή μάχη της δεν κατάφερε να καταστείλει το κουρδικό αυτονομιστικό κίνημα. Θα το πετύχει σε μια ξένη χώρα, όπου πολλές από τις παραμέτρους επιτυχίας της είναι άγνωστες ή αρνητικές;
Τανκς του τουρκικού στρατού παρατάσσονται στα σύνορα με τη Συρία (φωτ.: alalam.ir)
Αν οι τουρκικές δυνάμεις επεκταθούν στον συριακό πόλεμο πέραν της Τζαραμπλούς, η Τουρκία εισέρχεται βαθιά στο συριακό τέλμα. Κάτι περισσότερο θα γνώριζε ο Κούρδος ηγέτης που την καλωσόρισε.
Αν μείνει στην Τζαραμπλούς δύσκολα θα μπορέσει, μεσοπρόθεσμα, να διατηρήσει τον έλεγχο μιας πόλης την οποία έχει καταλάβει σε ξένο έδαφος. Μιας πόλης, μάλιστα, την οποία διεκδικούν οι Κούρδοι, οι οποίοι θεωρούν την περιοχή ως ανήκουσα στη δική τους αυτόνομη επικράτεια και την οποία μπορούν να πολιορκήσουν εύκολα.
Αν αφήσουν, σε μια μορφή proxy war (πολέμου δι’ αντιπροσώπων), τις συριακές δυνάμεις που τους ακολούθησαν, να ελέγχουν την πόλη, είναι δύσκολο να πιστέψει κανείς πως ο έλεγχος αυτός είναι εφικτός.
Επιπλέον, και αυτό είναι θείο δώρο για τη Δύση, δύσκολα η Τουρκία θα μπορεί, πλέον, να επικαλεστεί ότι δεν μπορεί να ελέγξει τις προσφυγικές ροές σε μια περιοχή που αποτελεί δίοδο γι’ αυτές τις διελεύσεις και την οποία ελέγχει.
Η Συρία δεν είναι δυνατόν να παραμείνει ενωμένη, και κάθε δήλωση προς την αντίθετη κατεύθυνση γίνεται προς αποπροσανατολισμό. Η ανάδυση κουρδικής οντότητας από την τελική εξέλιξη της συριακής κρίσης είναι επίσης αδύνατον να αποφευχθεί. Οι Κούρδοι δεν πρόκειται να σταματήσουν έναν αιματηρό μακροχρόνιο αγώνα για την απόκτηση δικού τους κράτους. Και η ύπαρξη του κράτους αυτού συμφέρει στους γεωπολιτικούς σχεδιασμούς και των ΗΠΑ και του Ισραήλ. Το κακό για την Τουρκία είναι πως όλοι γνωρίζουν ότι για να είναι βιώσιμο ένα τέτοιο κουρδικό κράτος πρέπει να έχει διέξοδο προς τη θάλασσα. Οπότε, σε μεσοπρόθεσμο-μακροπρόθεσμο επίπεδο, η Τουρκία δεν κινδυνεύει μόνο από το κουρδικό αυτονομιστικό κίνημα στα εδάφη της, αλλά και από τις πιέσεις για την Αλεξανδρέττα που θα δέχεται από της συριακής κουρδικής πλευράς.
Ο τουρκικός εφιάλτης έχει ξυπνήσει και θα παραμείνει για χρόνια ζωντανός. Αυτό το γνωρίζει καλά ο Ερντογάν αλλά και οι άλλοι παίκτες της περιοχής. Γι’ αυτό και η τουρκική ανεξέλεγκτη νευρικότητα. Ας μη διαβάζουμε τις εξελίξεις μόνο από τα μεγάλα γράμματα.