Του Κωνσταντίνου Μαριόλη
Είναι ο μήνας που θα κρίνει σε μεγάλο βαθμό την πολιτική και οικονομική σταθερότητα και κατά συνέπεια την κατεύθυνση που θα ακολουθήσει η χώρα τα επόμενα χρόνια. Όχι τόσο λόγω των εξελίξεων που αναμένεται να λάβουν χώρα, όσο εξαιτίας των επιπτώσεων που θα έχει σε όλα τα επίπεδα το συσσωρευμένο βάρος της κρίσης στις πλάτες των νοικοκυριών και των επιχειρήσεων.
Εργασιακά, νέοι φόροι, μειώσεις συντάξεων, έναρξη των συζητήσεων για το χρέος, εκπλήρωση προαπαιτούμενων για τη δεύτερη αξιολόγηση, αλλαγές διοικήσεων στις τράπεζες και αποφάσεις για τα «κόκκινα» δάνεια, συνθέτουν ένα εκρηκτικό μείγμα εξελίξεων σε όλους τους τομείς.
Η πολιτική ηγεσία θα πρέπει να αποφασίσει αν θα εφαρμόσει τις μεταρρυθμίσεις που έχει συμφωνήσει με τους δανειστές και αν θα προχωρήσει σε κινήσεις πραγματικής προσέλκυσης επενδύσεων που τόσο χρειάζεται η οικονομία για να επανέλθει σε ανάπτυξη. Άλλωστε, το δεύτερο εξάμηνο του έτους έχει χαρακτηριστεί το πιο κρίσιμο για την επιστροφή στην ανάπτυξη και ενδεχόμενες καθυστερήσεις στην αξιολόγηση θα απειλήσουν με πλήρη εκτροχιασμό την οικονομία, όταν η Κομισιόν προβλέπει ότι το 2016 θα κλείσει με νέα ύφεση 0,3%.
Η Κομισιόν θα αναθεωρήσει τις προβλέψεις της τον ερχόμενο Νοέμβριο, με τις εξελίξεις του Σεπτεμβρίου να βρίσκονται στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος, καθώς τα μέτρα που θα ληφθούν θα κρίνουν την αξιολόγηση του Οκτωβρίου. Από την πλευρά του, ο πρώην υπουργός Οικονομικών κ. Γκίκας Χαρδούβελης, σε πρόσφατη συνέντευξή του στο Liberal, εκτίμησε ότι η ύφεση θα ξεπεράσει το 1% το 2016 και η ανάπτυξη θα είναι σχεδόν μηδενική το 2017, υπό το φόβο να ενεργοποιηθεί ο κόφτης ή η κυβέρνηση να επιβάλει νέου φόρους για να τον αποφύγει.
Φόροι, μειώσεις και εργασιακά
Οι κίνδυνοι... του Σεπτεμβρίου πολλοί. Μετά από μία εξαετία γεμάτη σκληρά μέτρα, καταστροφικές καθυστερήσεις, τέσσερις εκλογικές αναμετρήσεις και κατακόρυφη πτώση του διαθέσιμου εισοδήματος και της αγοραστικής δύναμης, η ελληνική οικονομία και η κοινωνία καλούνται να αντέξουν μία ακόμη φορολογική επιδρομή και νέα μείωση εισοδημάτων.
Η πρώτη δόση του ΕΝΦΙΑ τρομάζει ήδη, καθώς θα πρέπει να εξοφληθεί τον Σεπτέμβριο μαζί με τη δεύτερη δόση του φόρου εισοδήματος, ενώ δεν θα πρέπει να ξεχνάμε και τις οφειλές παλαιότερων ετών σε 100 δόσεις που εξυπηρετούν σχεδόν 2 εκατ. φορολογούμενοι. Και όλα αυτά μετά τον παραδοσιακά... δαπανηρό Αύγουστο των διακοπών κατά τον οποίο πέραν των άλλων υποχρεώσεων έχει καταβληθεί και η δεύτερη δόση του ΦΠΑ για τα «μπλοκάκια».
Αυτά σε επίπεδο πληρωμών, γιατί σε ότι αφορά τις περικοπές τα πράγματα είναι ακόμη πιο δραματικά. Μέσα στο Σεπτέμβριο περίπου 700.000 συνταξιούχοι θα δουν το εισόδημά τους να υποχωρεί. Αλλαγές θα σημειωθούν στις επικουρικές ενώ συνεχίζονται οι αναδρομικές παρακρατήσεις στα μερίσματα για 290 χιλ. συνταξιούχους του δημοσίου. Ο συνδυασμός φόρων και περικοπών ενισχύει τις εκτιμήσεις που κάνουν για εκτίναξη των ληξιπρόθεσμων οφειλών προς το δημόσιο πάνω από τα 95 δισ. ευρώ στο τέλος του έτους.
Παράλληλα, μέσα στον Σεπτέμβριο θα ανοίξει η πολύ κρίσιμη για την δεύτερη αξιολόγηση συζήτηση για τα εργασιακά. Το συγκεκριμένο ζήτημα έχει σαφώς και πολιτική χροιά, καθώς στην κυβέρνηση γνωρίζουν πολύ καλά ότι οι απαιτήσεις για αλλαγές στις συλλογικές συμβάσεις, η θεσμοθέτηση ομαδικών απολύσεων και η αλλαγή του συνδικαλιστικού νόμου αναμένεται να προκαλέσουν τριγμούς.
Και αν θέλουμε να πιστέψουμε ότι αυτά θα είναι τα τελευταία βαριά μέτρα – κάτι που έχουμε ακούσει πολλές φορές στην εποχή των μνημονίων – μάλλον θα πρέπει να το ξανασκεφτούμε. Γιατί όσο υπάρχει ο δημοσιονομικός «κόφτης» και τα έσοδα του κράτους δεν είναι τα αναμενόμενα, τόσο θα αυξάνεται η πιθανότητα επιβολής νέων περικοπών δαπανών ή νέων φόρων, αν και κάτι τέτοιο δεν αναμένεται να συμβεί μέσα στο 2016.
Χρέος και τράπεζες
Στις 29 Αυγούστου ο ESM αναμένεται να παρουσιάσει στο Euroworking Group τις προτάσεις για τα βραχυπρόθεσμα μέτρα ελάφρυνσης του χρέους, τα οποία θα κληθεί να εγκρίνει το Eurogroup στις 9 Σεπτεμβρίου. Ο δρόμος, ωστόσο, για μία «βιώσιμη» συμφωνία μεταξύ Ευρωπαίων και ΔΝΤ είναι μακρύς καθώς εκκρεμούν οι εκθέσεις για τη βιωσιμότητα του χρέους από την ΕΚΤ – η οποία θα κρίνει και την ένταξη της Ελλάδας στο QE - και το ΔΝΤ.
Οι τράπεζες παρακολουθούν με αγωνία τις εξελίξεις ενώ βρίσκονται αντιμέτωπες με ένα πρόβλημα που μέχρι στιγμής δείχνει άλυτο – αυτό των «κόκκινων» δανείων – την ώρα που Πειραιώς και Εθνική αλλάζουν διοικήσεις και όλες αναζητούν τρόπους να χρηματοδοτήσουν εκ νέου την πραγματική οικονομία. Οι ίδιες δηλώνουν επαρκώς κεφαλαιοποιημένες, όμως το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο και ορισμένοι αναλυτές επενδυτικών οίκων βλέπουν με... διαφορετικό μάτι την κατάσταση των ελληνικών τραπεζών και κάνουν λόγο για νέα ανακεφαλαιοποίηση.
Είτε πρόκειται για παιχνίδι εντυπώσεων με φόντο τις διαπραγματεύσεις για το χρέος και το παζάρι για τα «κόκκινα» δάνεια, είτε για πραγματικές ανησυχίες, ο κλάδος δεν επιστρέφει στην ομαλότητα όσο δεν μειώνονται τα μη εξυπηρετούμενα ανοίγματα (NPEs). Ο στόχος μείωσης κατά 40 δισ. ευρώ σε τρία χρόνια μοιάζει στην παρούσα φάση ουτοπικός και η νέα μείωση των εισοδημάτων από τον Σεπτέμβριο μόνο αρνητικό αντίκτυπο μπορεί να έχει. Τον Σεπτέμβριο, επίσης, θα συμφωνηθούν με την Τράπεζα της Ελλάδος οι οριστικοί στόχοι που θα καθορίσουν τον οδικό χάρτη μείωσης των NPEs.
Οι μέχρι σήμερα συμφωνίες των τραπεζών για πλατφόρμες διαχείρισης «κόκκινων» δανείων αφορούν μόνο ένα μικρό κομμάτι των επισφαλειών. Μέσα στον Σεπτέμβριο αναμένεται να δημιουργηθεί ένα νέο και πιο ευέλικτο νομικό πλαίσιο που θα επιτρέψει στις τράπεζες να προχωρήσουν πιο γρήγορα σε αναδιαρθρώσεις – κυρίως – επιχειρηματικών δανείων. Το πλαίσιο αυτό εκτιμάται ότι θα φέρει και νέα επενδυτικά σχήματα τα οποία έχουν, σύμφωνα με πληροφορίες, ήδη καταθέσει στην ΤτΕ αιτήσεις για χορήγηση άδειας διαχείρισης απαιτήσεων.
Μέσα στο Σεπτέμβριο, τέλος, οι τράπεζες θα έχουν διαδοχικές συναντήσεις με διεθνείς επενδυτές σε road shows που πραγματοποιούνται κάθε χρόνο στο Λονδίνο και δίνουν το στίγμα των επόμενων μηνών.
Αυτός ο Σεπτέμβριος θα είναι από όλες τις απόψεις ο κρισιμότερος της επταετίας για να μην παραδοθεί η χώρα στη δίνη της αβεβαιότητας. Πολιτικοί, οικονομικοί παράγοντες και τραπεζίτες καλούνται να αντιμετωπίσουν με σύνεση την κατάσταση και να αφήσουν πίσω τα χρόνια της ύφεσης, χωρίς να ξεχνούν ότι λειτουργούν σε ένα διεθνές περιβάλλον... μόνιμων αναταράξεων με απρόβλεπτες επιπτώσεις.