Δύο μήνες μετά την ψήφο του βρετανικού λαού υπέρ του Brexit, που κλόνισε εκ θεμελίων το ευρωπαϊκό οικοδόμημα, ο Ιταλός πρωθυπουργός Ματέο Ρέντσι υποδέχεται την Άνγκελα Μέρκελ και τον Φρανσουά Ολάντ, σε μια τριμερή συνάντηση όπου θα συζητηθούν πρώτες σκέψεις για την ανασυγκρότηση (διάβαζε: διάσωση) της Ε.Ε. Η συνάντηση πραγματοποιείται στη νήσο Βεντοτένε, τόπο εξορίας αντιφασιστών επί καθεστώτος Μουσολίνι, όπου ο φυλακισμένος Αλτιέρο Σπινέλι συνέγραψε ένα είδος μανιφέστου, το οποίο εκ των υστέρων θεωρήθηκε ληξιαρχική πράξη γέννησης της “ευρωπαϊκής ιδέας”. Κατ' αυτόν τον τρόπο, οι τρεις ηγέτες επιδιώκουν να περάσουν το μήνυμα ότι, παρά τον επώδυνο ακρωτηριασμό της, λόγω του δρομολογημένου Brexit, η Ε.Ε. έχει μέλλον, διασκεδάζοντας τους διάχυτους φόβους για ένα “φαινόμενο ντόμινο” που θα μπορούσε να την οδηγήσει σε χαοτικό κατακερματισμό.
Τίποτα δεν δείχνει ότι η συνάντηση του Βεντοτένε θα αποδειχθεί κάτι περισσότερο από επικοινωνιακό πυροτέχνημα. Αποδυναμωμένος πολιτικά, ύστερα από την πρόσφατη, βαρειά ήττα της Κεντροαριστεράς στις δημοτικές εκλογές της Ιταλίας και αντιμέτωπος με σοβαρότατα οικονομικά προβλήματα, στην τελική ευθεία για το κρίσιμο δημοψήφισμα του Οκτωβρίου περί συνταγματικής αναθεώρησης, ο Ματέο Ρέντσι εκλιπαρεί το Βερολίνο για κάποια χαλάρωση της λιτότητας και για θεσμοθέτηση υπουργού Οικονομικών της ευρωζώνης- προτάσεις που ο ίδιος πιστεύει ότι ηχούν ευχάριστα στα αυτιά των ψηφοφόρων του. Ωστόσο η Άνγκελα Μέρκελ, η οποία επίσης αντιμετωπίζει σημαντικές εκλογικές αναμετρήσεις σε γερμανικά κρατίδια τον Σεπτέμβριο, με το ξενοφοβικό κόμμα AfD να προσβλέπει σε σοβαρή άνοδο, δεν θέλει ούτε να ακούει προτάσεις που θα μεταφράζονταν σε μεγαλύτερα βάρη για τους Γερμανούς φορολογούμενους.
Με αυτά τα δεδομένα, πέραν των εκθέσεων αόριστων ιδεών και μάταιων πόθων περί “ανασυγκρότησης της Ε.Ε.”, η σημερινή συνάντηση αναμένεται να έχει ένα μόνο πρακτικό αποτέλεσμα: την ενίσχυση των αστυνομικών και στρατιωτικών μέτρων για την αναχαίτιση των προσφυγικών ροών στη Μεσόγειο, οι οποίες αυξάνονται εκ νέου μετά το αποτυχημένο στρατιωτικό πραξικόπημα στην Τουρκία και την εντατικοποίηση των εχθροπραξιών στη Λιβύη. Κάτι που ανταποκρίνεται απολύτως στην πολιτική της Άνγκελα Μέρκελ, που θέλει τις μεσογειακές χώρες της Ε.Ε. (και την Τουρκία) να λειτουργούν ως χωροφύλακες της Ε.Ε. και δεσμοφύλακες των προσφύγων, εμποδίζοντά τους να φτάσουν στον ευρωπαϊκό Βορρά και επωμιζόμενες αυτές το κύριο βάρος του προσφυγικού, έναντι γλίσχρων ανταλλαγμάτων.
Σε πείσμα όλων αυτών, το επιτελείο του Αλέξη Τσίπρα επιμένει στις ονειροφαντασίες του ότι “κάτι αλλάζει, για το καλύτερο, στην Ευρώπη” επενδύοντας στην ιδέα του περίφημου “μεσογειακού μετώπου”, το οποίο θα μπορούσε, υποτίθεται, να γείρει την πλάστιγγα των ενδοευρωπαϊκών συσχετισμών σε προοδευτική κατεύθυνση. Το κυβερνητικό αυτό αφήγημα θα προσπαθήσει να στηρίξει ο Έλληνας πρωθυπουργός με τη συνάντηση ηγετών των μεσογειακών κρατών- μελών της Ε.Ε. που θα πραγματοποιηθεί στην Αθήνα, στις 9 Σεπτεμβρίου. Χρειάζονται τεράστιες δόσεις πολιτικής αφέλειας για να πιστέψει κανείς ότι οι κ.κ. Ολάντ, Ρέντσι, Τσίπρας και... Ραχόι θα “αναμορφώσουν”, σε προοδευτική κατεύθυνση, μια Ε.Ε. που πνέει τα λοίσθια, ενάντια στις επιλογές του Βερολίνου. Πολύ φοβόμαστε ότι, όπως και στη συνάντηση του Βεντοτένε, το μόνο πρακτικό αποτέλεσμα της συνόδου των Αθηνών θα είναι η ενίσχυση των αστυνομικών και στρατιωτικών μέτρων εναντίον των μεταναστών και των προσφύγων, ενδεχομένως δε και μέτρα περαιτέρω εμπλοκής της Ελλάδας στους ΝΑΤΟϊκούς τυχοδιωκτισμούς στην ευρύτερη περιοχή.
Στο μεταξύ, οι Ευρωπαίοι ηγέτες εμφανίζονται σε πλήρη σύγχυση αναφορικά με τη διαχείριση των δύο πελώριων προβλημάτων που απειλούν να “ξηλώσουν το πουλόβερ” της ευρωπαϊκής ενοποίησης: το Brexit και την οικονομική δυσπραγία. Δύο μήνες μετά το βρετανικό δημοψήφισμα, ο Αρμαγεδδώνας που προέβλεπαν για τη Βρετανία τα περισσότερα κέντρα του ευρωσυστήματος δεν έρχεται, αντίθετα η κατάσταση ομαλοποιήθηκε μετά από τις πρώτες, αναπόφευκτες αλλά εν τέλει περιορισμένες αναταράξεις. Οι ευρωπαϊκές ελίτ βλέπουν ότι ο παράγοντας φόβος, το αποφασιστικό όπλο τους για την πειθάρχηση των ευρωπαϊκών λαών, υποχωρεί και ότι οι εναλλακτικές λύσεις ρήξης με το ευρωσύστημα και αποδέσμευσης από το ευρώ αποκτούν εκ των πραγμάτων μεγαλύτερη νομιμοποίηση.
Παράλληλα, στα πιο έγκυρα, συστημικά έντυπα και από τις δύο πλευρές του Ατλαντικού πυκνώνουν οι φωνές ανησυχίας για τα αποσταθεροποιητικά φαινόμενα που συσσωρεύονται στην παγκόσμια οικονομία, ιδίως στην ευρωζώνη. Η πολιτική της “ποσοτικής χαλάρωσης” και των μηδενικών ή και αρνητικών πραγματικών επιτοκίων των κεντρικών τραπεζών, ενώ δεν έχει ουσιαστικά αποτελέσματα ως προς την αναζωογόνηση της πραγμαιτικής οικονομίας και τη μείωση της ανεργίας, δημιουργεί καινούργιες φούσκες στα χρηματιστήρια και εκθέτει τις μεγάλες τράπεζες, που παραμένουν ευάλωτες, σε σοβαρότατους κινδύνους. Η παραγωγικότητα, ο πιο θεμελιώδης δείκτης μακροπρόθεσμου οικονομικού δυναμισμού, βρίσκεται σε στασιμότητα ή και πέφτει στις μεγάλες οικονομίες της Δύσης, επαναφέροντας τους φόβους υποτροπής της κρίσης του 2008. Σ' αυτό το φόντο, η “υπαρκτή Ε.Ε.” και ο πιο αδύναμος κρίκος της, η μνημονιακή Ελλάδα του Αλέξη Τσίπρα, πρέπει να προετοιμάζονται για έναν περιπετειώδη χειμώνα.
Α.Θ.