Την ημέρα που ξεκινούσε τις εργασίες της στην Βαρσοβία η Σύνοδος Κορυφής του ΝΑΤΟ, στις 8 Ιουλίου του 2016, η οποία ασχολήθηκε μεταξύ άλλων και με την αναχαίτιση της «ρωσικής απειλής», πολλοί αναλυτές επεσήμαιναν τη συμβολική σημασία που είχε η διεξαγωγή της Συνόδου στην πρωτεύουσα της Πολωνίας, καθώς ήταν κάποτε η έδρα του πάλαι ποτέ «Συμφώνου της Βαρσοβίας». Μάλιστα, ο Πρόεδρος της Πολωνίας Αντρζέι Ντούντα, ανοίγοντας τις εργασίες της Συνόδου, είπε φανερά συγκινημένος ότι κανένας πριν τριάντα χρόνια δεν μπορούσε να φανταστεί ότι θα συνέβαινε κάτι τέτοιο.
Ήταν όντως ένας συμβολισμός η επιλογή της Βαρσοβίας ως τόπος διεξαγωγής της Συνόδου Κορυφής. Αν όμως το ΝΑΤΟ επέλεξε την Βαρσοβία για να επισημάνει τις de facto αλλαγές που συντελέστηκαν όλη αυτή την περίοδο, η Βαρσοβία επέλεξε την ίδια μέρα, να υιοθετήσει μια απόφαση καταδικαστική για την Ουκρανία, που αφορούσε ένα αποτρόπαιο ιστορικό γεγονός. Πράγματι, στις 8 Ιουλίου η πολωνική Γερουσία αποφάσισε ότι η σφαγή δεκάδων χιλιάδων Πολωνών στην περιοχή Βολίν, στις 11 Ιουλίου του 1943, από Ουκρανούς εθνικιστές υπό την καθοδήγηση του Ουκρανού εθνικιστή Στεπάν Μπαντέρα, ήταν γενοκτονία. Η επιλογή της ημέρας αυτής από την πολωνική Γερουσία είχε σαφώς τον δικό της συμβολισμό. Ήθελε να δείξει, κατά κύριο λόγο στην ηγεσία του ΝΑΤΟ, πως δεν μπορεί να συμβιβαστεί με την ιδέα ότι ο άνθρωπος που ευθύνεται για τον σφαγιασμό χιλιάδων Πολωνών στην περιφέρεια του Βολίν στη δυτική Ουκρανία, έχει ανακηρυχθεί από τη σημερινή ουκρανική ηγεσία ως εθνικός ήρωας της Ουκρανίας (ο Στεπάν Μπαντέρα θεωρείται, στην Ουκρανία, αγωνιστής για την ανεξαρτησία της, ο οποίος πολέμησε κατά των Σοβιετικών, των Γερμανών και των Πολωνών). Κατά δεύτερο λόγο, η πολωνική Γερουσία θεώρησε προφανώς ότι μια τέτοια Σύνοδος είναι το κατάλληλο γεγονός για να αναδειχθεί ένα άλυτο ιστορικό πρόβλημα στις σχέσεις των δύο χωρών, και να αποκατασταθεί η ιστορική αλήθεια. Η προβολή του, ωστόσο, κατά αυτόν τον τρόπο αναδείκνυε την αυξανόμενη ένταση στις σχέσεις των δύο χωρών, με αφορμή ένα ιστορικό γεγονός που έχει καταγραφεί στην ιστορική μνήμη των Πολωνών, όπως είχε καταγραφεί η τραγωδία του Κατίν, την περίοδο του Στάλιν.
Η απόφαση αυτή της πολωνικής Γερουσίας προκάλεσε τη δυσφορία του Κιέβου, η δημοτική αρχή του οποίου την ίδια μέρα αποφάσισε να μετονομάσει τη λεωφόρο Λένιν σε λεωφόρο Στεπάν Μπαντέρα. Βέβαια, ο Ουκρανός Πρόεδρος Πέτρο Παρασένκο, θέλοντας προφανώς να αμβλύνει την ένταση που υποβόσκει εδώ και χρόνια μεταξύ των δύο χωρών για το θέμα αυτό, πριν αρχίσει η Σύνοδος ΝΑΤΟ – Ουκρανίας που πραγματοποιήθηκε στο πλαίσιο της Συνόδου Κορυφής της Συμμαχίας, πήγε να καταθέσει στεφάνι στο μνημείο που έχει ανεγερθεί στη μνήμη των χιλιάδων σφαγιασθέντων Πολωνών πολιτών από τους Ουκρανούς εθνικιστές. Θέλησε, κατ’ αυτόν τον τρόπο, να δείξει ότι είναι διατεθειμένος να γυρίσει σελίδα, αν και με την προοπτική αυτή προφανώς και δεν συμφωνούν όλοι στο Κίεβο.
Ωστόσο, ο Πέτρο Παρασένκο, παρά τη συμβολική αυτή πράξη μεταμέλειας που έκανε όντας στην Βαρσοβία, φαίνεται πως δεν κατάφερε να μετριάσει την αυξανόμενη ένταση μεταξύ των δύο χωρών. Στις 22 Ιουλίου, η πολωνική Βουλή, με ομόφωνη απόφασή της, χαρακτήρισε γενοκτονία τη σφαγή στο Βολίν, ανακηρύσσοντας την 11η Ιουλίου ημέρα μνήμης της γενοκτονίας των Πολωνών από τους Ουκρανούς εθνικιστές. Το γεγονός αυτό ανάγκασε για δεύτερη φορά τον Ουκρανό Πρόεδρο να απευθύνει έκκληση στην Βαρσοβία να προχωρήσουν οι δύο χώρες σε βήματα για αμοιβαία συγχώρεση και ειρήνευση – επικαλούμενος τούτη τη φορά τον Πολωνό Πάπα Ιωάννη Παύλο τον Β’.
Σε ανάρτηση μάλιστα στο χρονολόγιό του στο Facebook, ο κ. Παρασένκο εξέφρασε, πριν μερικές μέρες, τη λύπη του για την απόφαση της πολωνικής Βουλής, λέγοντας ότι πολλοί θέλουν να εκμεταλλευτούν το θέμα, πολιτικά. Τόνισε, μάλιστα, την πεποίθησή του ότι και οι δύο χώρες πρέπει να ακολουθήσουν την εντολή του Πάπα Ιωάννη Παύλου του Β’, ο οποίος προέτρεπε να συγχωρούμε και να ζητούμε συγγνώμη, καθώς, όπως έγραφε ο ίδιος, «μόνο μαζί μπορούμε να οδηγηθούμε στη Χριστιανική ειρήνευση και ενότητα, και μόνο μαζί οι λαοί της Πολωνίας και της Ουκρανίας μπορούν να διαλευκάνουν όλα τα γεγονότα που αμαυρώνουν τις σελίδες της κοινής μας ιστορίας».
Αλλά και η ουκρανική Βουλή, με ανακοίνωσή της, εξέφρασε τη δυσαρέσκεια της για την απόφαση της πολωνικής Βουλής. Μάλιστα, η Επιτροπή Εξωτερικών Υποθέσεων της ουκρανικής Βουλής, με επίσημη ανακοίνωσή της, αναφέρει ότι «η ψήφιση από τη Γερουσία και τη Βουλή της Πολωνίας αποφάσεων που στρέφονται κατά της Ουκρανίας διαγράφει όλα τα πολιτικά και διπλωματικά επιτεύγματα και τις προσπάθειες που έγιναν μεταξύ των δύο λαών και οι οποίες προσβλέπουν στην αμοιβαία συγχώρεση και ειρήνευση αλλά και στο να τιμήσουν τη μνήμη των Ουκρανών και Πολωνών που σκοτώθηκαν άδικα».
Το Κίεβο, παρά τη διαλλακτικότητα που φαίνεται να επιδεικνύει στο συγκεκριμένο θέμα, κάνοντας επικλήσεις για αμοιβαία συγχώρεση και ειρήνευση και υποστηρίζοντας ότι με το ζήτημα πρέπει να ασχοληθούν οι ιστορικοί, δεν δείχνει διατεθειμένο να αλλάξει την εκτίμηση του για τον ρόλο, γενικά, που θεωρεί ότι διαδραμάτισε σε διάφορες περιόδους ο Στεπάν Μπαντέρα στην Ουκρανία.
Είναι επίσης αμφίβολο αν οι εντολές του Πάπα Ιωάννη Παύλου του Β’, τις οποίες επικαλείται, θα εισακουστούν και θα επιφέρουν την ειρήνευση. Ούτε και ο φόβος των δύο χωρών μπροστά στη λεγόμενη «ρωσική απειλή» φαίνεται να συμβάλλει στο να δοθεί τέλος σε μια ιστορική διαμάχη. Ακόμα και κάποιες μεσολαβητικές προσπάθειες εκ μέρους της Ευρωπαϊκής Ένωσης και του ΝΑΤΟ είναι αμφίβολο αν θα μπορέσουν να μεταβάλλουν τον τρόπο με τον οποίο οι δύο χώρες ερμηνεύουν ένα ιστορικό γεγονός. Το μόνο βέβαιο είναι ότι δημιουργείται μία νέα εστία έντασης στην ανατολική πτέρυγα του ΝΑΤΟ.
* Ο Μιχάλης Μένικος είναι αρθρογράφος, και αναλυτής της ρωσικής πολιτικής. Είναι απόφοιτος του Κρατικού Πανεπιστημίου Λομονόσοφ της Μόσχας, όπου διετέλεσε ανταποκριτής επί σειρά ετών για πολλά ελληνικά μέσα ενημέρωσης (Καθημερινή, ΔΟΛ, Πρώτη κ.ά.).
ΠΗΓΗ:ΑΠΕ