Η οικονομία του Βλαντίμιρ Πούτιν συρρικνώνεται επί 18 μήνες, όμως ακόμη δεν έχει σχέδιο για να την επανεκκινήσει.
Έχοντας επικεντρωθεί σχεδόν αποκλειστικά στην εξωτερική πολιτική από τις αρχές του 2014, η ανάγκη επαναφοράς της οικονομίας αναγκάζει τον ρώσο πρόεδρο να αντιμετωπίσει ένα επώδυνο δίλημμα: να υποχωρήσει στις απαιτήσεις των αγορών ή να προστατέψει το σύστημά του με κέντρο το Κρεμλίνο.
«Ο Πούτιν παίρνει τις πολιτικές και γεωπολιτικές αποφάσεις με αυτοπεποίθηση, όμως καθυστερεί τις οικονομικές γιατί αυτές του είναι πιο δύσκολες» είπε ο Γεβγκένι Γιάσιν, πρώην υπουργός Οικονομίας. «Χρειάζονται σοβαρά, αποφασιστικά μέτρα» για να βγει η οικονομία από τη σημερινή της στασιμότητα, είπε. «Όμως έχω την αίσθηση ότι ο πρόεδρος δεν είναι έτοιμος για αυτά.»
Το χειρότερο κομμάτι της συστολής – η μεγαλύτερη στη 16ετή διακυβέρνηση του Πούτιν – φαίνεται να έχει τελειώσει. Όμως ακόμη και οι αξιωματούχοι του Κρεμλίνου παραδέχονται πως δεν υπάρχει καμία ένδειξη στον ορίζοντα για κινητοποίηση ανάκαμψης, εκτός από μια άνοδο στις τιμές του πετρελαίου, κάτι που ελάχιστοι αναλυτές προβλέπουν.
Οι χαμηλές τιμές του αργού πετρελαίου υπονομεύουν βαθιά τα έσοδα του κράτους και οι κυρώσεις από τις ΗΠΑ και την Ευρωπαϊκή Ένωση έχουν περιορίσει την πρόσβασή του σε κεφάλαια, κάνοντας απρόσιτο το είδος της ενίσχυσης που επανέφερε την οικονομία μετά την τελευταία ύφεση το 2009. Η κεντρική τράπεζα λέει πως δεν υπάρχει περιθώριο χαλάρωσης της πίστωσης, με τον πληθωρισμό να ξεπερνά το 7%. Οι επιχειρήσεις και οι καταναλωτές συνεχίζουν να μειώνουν τις δαπάνες.
Τους τελευταίους μήνες, ο Πούτιν έχει συγκαλέσει ένα ζεύγος υψηλού επιπέδου συμβουλευτικά πάνελ, για να βρουν ιδέες για να επιταχύνουν την οικονομία. Λέει πως στοχεύει σε ανάπτυξη 4% ετησίως, πολύ υψηλότερα από το 1,2% που περιμένουν οι οικονομολόγοι για το επόμενο έτος. Αυτό παραμένει πολύ χαμηλότερα από τα ποσοστά που είδαμε στις πρώτες του θητείες, την περίοδο 2000-2008, όταν οι αυξανόμενες τιμές του πετρελαίου υπερπολλαπλασίασαν την ταχύτητα της οικονομίας. Η συνεχής στασιμότητα αποτελεί κίνδυνο και για τις γεωπολιτικές του φιλοδοξίες, καθώς αφήνει μικρότερα περιθώρια δαπανών για τον στρατό.
Έχουν ήδη εμφανιστεί διαφοροποιήσεις ανάμεσα στο μεγάλο εύρος των ειδικών που παρουσιάζουν ιδέες για την αναζωογόνηση της οικονομίας, σύμφωνα με αξιωματούχους που εμπλέκονται στη διαδικασία. Αυτό έρχεται σε αντίθεση με τον τρόπο που διαχειρίστηκε τις συγκρούσεις στην Ουκρανία και τη Συρία, όπου βασίστηκε σε έναν στενό κύκλο συμβούλων.
Ο πιο επιφανής από τους οικονομικούς συμβούλους είναι ο Αλεξέι Κουντρίν, στον οποίο αποδίδονται τα θεμέλια της χρηματοπιστωτικής σταθερότητας ως υπουργός Οικονομικών από το 2000 ως το 2011. Η ανάδειξή του τον Απρίλιο σε κορυφαία θέση σε ένα από τα πάνελ του Κρεμλίνου είχε δημιουργήσει ελπίδες πως η Πούτιν μπορεί να στηρίξει τις εκκλήσεις του Κουντρίν για μείωση του κρατικού ελέγχου στην οικονομία, με στόχο την ενίσχυση της ιδιωτικής επιχειρηματικότητας, και τη μείωση του δημοσιονομικού ελλείμματος για να περιοριστεί ο πληθωρισμός. Το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο στήριξε αυτή τη λύση στην ετήσια αξιολόγηση της οικονομικής πολιτικής της Ρωσίας νωρίτερα αυτόν τον μήνα.
Προς το παρόν, ωστόσο, ο πρόεδρος δείχνει να αναζητεί κάποιο μαγικό ραβδί για να κινήσει την οικονομία, όπως έκανε η άνοδος των τιμών του πετρελαίου στα μέσα της δεκαετίας του 2000, σύμφωνα με ανθρώπους με συμμετοχή στις συζητήσεις. Το είδος των βημάτων που έχει προτείνει ο Κουντρίν απειλούν να αποξενώσουν ισχυρούς ανθρώπους στις κρατικές επιχειρήσεις, περιορίζοντας την επιρροή τους και υπονομεύοντας τη δημόσια στήριξη εάν μειωθούν οι κρατικές δαπάνες. Και τα δύο είναι επικίνδυνα, καθώς ο Πούτιν οδεύει σε εκλογές το 2018.
«Μπορούν να αναπτύξουν ένα ριζοσπαστικό πρόγραμμα που είναι πολιτικά αδύνατον, όμως αυτό που θα μείνει από αυτό είναι ό,τι θα δουλέψει. Τα υπόλοιπα δε θα τα πάρουν» είπε ο Ολέγκ Βιούγκιν, πρώην αξιωματούχος της κεντρικής τράπεζας και του υπουργείου Οικονομικών που επίσης αποτελεί μέλος των συμβουλευτικών πάνελ του Κρεμλίνου. «Ο Κουντρίν έχει λάβει μια εντολή, όμως προς το παρόν δεν αξίζει τίποτα.»
Στον τελευταίο του ρόλο, ο Κουντρίν έχει αναλάβει μόνο να σχεδιάσει το πρόγραμμα για την επόμενη προεδρική θητεία του Πούτιν. Οι προσπάθειές του να διευρύνει την εντολή και στη σημερινή πολιτική έχουν ως τώρα απορριφθεί, σύμφωνα με ανώτερους αξιωματούχους. Πέρυσι, συζητούσε την ανάληψη κορυφαίας θέσης στο Κρεμλίνο ή την κυβέρνηση με τον Πούτιν, όμως δεν μπορούσε να συμφωνήσει σε αρκετά ευρεία δικαιοδοσία.
Το πάνελ του Κουντρίν «έχει να κάνει πρώτα με τη θεωρία», είπε ο Αλεξέι Ρέπικ, επιχειρηματίας και μέλος και των δύο συμβουλευτικών πάνελ.
Ο Πούτιν έχει αναθέσει σε μια ομάδα οικονομολόγων που στηρίζουν αυτό που ονομάζουν «ρωσικού στυλ ποσοτική χαλάρωση» να προετοιμάσει ένα λεπτομερές πρόγραμμα με βάση την πρότασή τους για ένα ετήσιο πρόγραμμα ενίσχυσης 1,5 τρισεκατομμυρίων ρουβλιών. Το κρατικό τους επενδυτικό σχέδιο είναι το ακριβώς το αντίθετο από τις εκκλήσεις του Κουντρίν για περιορισμό των κρατικών δαπανών για να επιτραπεί στον ιδιωτικό τομέα να κινήσει την ανάπτυξη.
Ο Πούτιν είναι πιθανό να επιλέξει επιμέρους ιδέες από τα αντίθετα στρατόπεδα για να ελαχιστοποιήσει τη δημόσια δυσαρέσκεια και να διατηρήσει τις βασικές ελίτ ευχαριστημένες, αντί να υιοθετήσει μια ευρύτερη στρατηγική, σύμφωνα με ανθρώπους με συμμετοχή στη διαδικασία. Το αποτέλεσμα μπορεί να φανεί αντιφατικό. Οι φετινές ιδιωτικοποιήσεις, για παράδειγμα, στόχευαν να μειώσουν τον ρόλο της κυβέρνησης στην οικονομία. Όμως μεγάλες κρατικές εταιρείες και ταμεία έχουν αναδυθεί μεταξύ των πιθανών πλειοδοτών για κάποια από τα περιουσιακά στοιχεία.
Το δεύτερο πάνελ που δημιούργησε ο Πούτιν, μια ειδική επιτροπή για «σχέδια προτεραιότητας» για την ενίσχυση της ανάπτυξης βραχυπρόθεσμα, βασίζεται στην από πάνω προς τα κάτω κατεύθυνση που προτιμά προ πολλού το Κρεμλίνο.
«Προτεραιότητα είναι τα εθνικά σχέδια, για τα οποία πρέπει ακόμη να βρεθούν τα χρήματα» είπε ο Σεργκέι Ντουμπίνιν, πρώην επικεφαλής της κεντρικής τράπεζας που αποτελεί σήμερα μέλος του διοικητικού συμβουλίου της VTB Bank. «Και αυτού του είδους οι προτεραιότητες χρειάζονται χειροκίνητο έλεγχο» προσέθεσε, αναφερόμενος στο είδος της κρατικής διαχείρισης που οι υποστηρικτές της αγοράς όπως ο Κουντρίν λένε πως εμποδίζει την ανάπτυξη.
Έρευνα του Bloomberg έδειξε πως μια πλειοψηφία οικονομολόγων θεωρεί πως το πετρέλαιο θα πρέπει να παραμείνει κάτω από τα 40 δολάρια το βαρέλι για μια μακρά περίοδο για να αναγκάσει το Κρεμλίνο σε πολιτικά επώδυνες αλλαγές.
Όταν ο Πούτιν του ανέθεσε τον συμβουλευτικό του ρόλο την άνοιξη, ο Κουντρίν είπε πως θα πίεζε για μεγάλες μεταρρυθμίσεις. «Ο στόχος μου είναι να δείξω πως δε θα υπάρξει οικονομική ανάπτυξη εάν δε μεταρρυθμίσουμε τους θεσμούς» είπε τον Μάιο. Η αντίδραση του Πούτιν στις προτάσεις ήταν ψυχρή, σύμφωνα με συμμετέχοντες στη συνάντηση στο Κρεμλίνο. Απέρριψε οποιαδήποτε πρόταση να υποχωρήσει για να μειώσει τις εντάσεις με τη Δύση σε μια προσπάθεια να χαλαρώσει την οικονομική πίεση.
«Ο Πούτιν έχει εξαιρετικά πολλές άλλες ανησυχίες» είπε ο Μπορίς Τιτόβ, επικεφαλής επιχειρηματικού lobby που συμμετείχε σε συνεδρίαση του πάνελ του Κουντρίν τον Μάιο. «Ακόμη και σε εκείνη τη συνάντησης, μιλούσε κυρίως για την εξωτερική πολιτική.»
sofokleous10.gr
Έχοντας επικεντρωθεί σχεδόν αποκλειστικά στην εξωτερική πολιτική από τις αρχές του 2014, η ανάγκη επαναφοράς της οικονομίας αναγκάζει τον ρώσο πρόεδρο να αντιμετωπίσει ένα επώδυνο δίλημμα: να υποχωρήσει στις απαιτήσεις των αγορών ή να προστατέψει το σύστημά του με κέντρο το Κρεμλίνο.
«Ο Πούτιν παίρνει τις πολιτικές και γεωπολιτικές αποφάσεις με αυτοπεποίθηση, όμως καθυστερεί τις οικονομικές γιατί αυτές του είναι πιο δύσκολες» είπε ο Γεβγκένι Γιάσιν, πρώην υπουργός Οικονομίας. «Χρειάζονται σοβαρά, αποφασιστικά μέτρα» για να βγει η οικονομία από τη σημερινή της στασιμότητα, είπε. «Όμως έχω την αίσθηση ότι ο πρόεδρος δεν είναι έτοιμος για αυτά.»
Το χειρότερο κομμάτι της συστολής – η μεγαλύτερη στη 16ετή διακυβέρνηση του Πούτιν – φαίνεται να έχει τελειώσει. Όμως ακόμη και οι αξιωματούχοι του Κρεμλίνου παραδέχονται πως δεν υπάρχει καμία ένδειξη στον ορίζοντα για κινητοποίηση ανάκαμψης, εκτός από μια άνοδο στις τιμές του πετρελαίου, κάτι που ελάχιστοι αναλυτές προβλέπουν.
Οι χαμηλές τιμές του αργού πετρελαίου υπονομεύουν βαθιά τα έσοδα του κράτους και οι κυρώσεις από τις ΗΠΑ και την Ευρωπαϊκή Ένωση έχουν περιορίσει την πρόσβασή του σε κεφάλαια, κάνοντας απρόσιτο το είδος της ενίσχυσης που επανέφερε την οικονομία μετά την τελευταία ύφεση το 2009. Η κεντρική τράπεζα λέει πως δεν υπάρχει περιθώριο χαλάρωσης της πίστωσης, με τον πληθωρισμό να ξεπερνά το 7%. Οι επιχειρήσεις και οι καταναλωτές συνεχίζουν να μειώνουν τις δαπάνες.
Τους τελευταίους μήνες, ο Πούτιν έχει συγκαλέσει ένα ζεύγος υψηλού επιπέδου συμβουλευτικά πάνελ, για να βρουν ιδέες για να επιταχύνουν την οικονομία. Λέει πως στοχεύει σε ανάπτυξη 4% ετησίως, πολύ υψηλότερα από το 1,2% που περιμένουν οι οικονομολόγοι για το επόμενο έτος. Αυτό παραμένει πολύ χαμηλότερα από τα ποσοστά που είδαμε στις πρώτες του θητείες, την περίοδο 2000-2008, όταν οι αυξανόμενες τιμές του πετρελαίου υπερπολλαπλασίασαν την ταχύτητα της οικονομίας. Η συνεχής στασιμότητα αποτελεί κίνδυνο και για τις γεωπολιτικές του φιλοδοξίες, καθώς αφήνει μικρότερα περιθώρια δαπανών για τον στρατό.
Έχουν ήδη εμφανιστεί διαφοροποιήσεις ανάμεσα στο μεγάλο εύρος των ειδικών που παρουσιάζουν ιδέες για την αναζωογόνηση της οικονομίας, σύμφωνα με αξιωματούχους που εμπλέκονται στη διαδικασία. Αυτό έρχεται σε αντίθεση με τον τρόπο που διαχειρίστηκε τις συγκρούσεις στην Ουκρανία και τη Συρία, όπου βασίστηκε σε έναν στενό κύκλο συμβούλων.
Ο πιο επιφανής από τους οικονομικούς συμβούλους είναι ο Αλεξέι Κουντρίν, στον οποίο αποδίδονται τα θεμέλια της χρηματοπιστωτικής σταθερότητας ως υπουργός Οικονομικών από το 2000 ως το 2011. Η ανάδειξή του τον Απρίλιο σε κορυφαία θέση σε ένα από τα πάνελ του Κρεμλίνου είχε δημιουργήσει ελπίδες πως η Πούτιν μπορεί να στηρίξει τις εκκλήσεις του Κουντρίν για μείωση του κρατικού ελέγχου στην οικονομία, με στόχο την ενίσχυση της ιδιωτικής επιχειρηματικότητας, και τη μείωση του δημοσιονομικού ελλείμματος για να περιοριστεί ο πληθωρισμός. Το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο στήριξε αυτή τη λύση στην ετήσια αξιολόγηση της οικονομικής πολιτικής της Ρωσίας νωρίτερα αυτόν τον μήνα.
Προς το παρόν, ωστόσο, ο πρόεδρος δείχνει να αναζητεί κάποιο μαγικό ραβδί για να κινήσει την οικονομία, όπως έκανε η άνοδος των τιμών του πετρελαίου στα μέσα της δεκαετίας του 2000, σύμφωνα με ανθρώπους με συμμετοχή στις συζητήσεις. Το είδος των βημάτων που έχει προτείνει ο Κουντρίν απειλούν να αποξενώσουν ισχυρούς ανθρώπους στις κρατικές επιχειρήσεις, περιορίζοντας την επιρροή τους και υπονομεύοντας τη δημόσια στήριξη εάν μειωθούν οι κρατικές δαπάνες. Και τα δύο είναι επικίνδυνα, καθώς ο Πούτιν οδεύει σε εκλογές το 2018.
«Μπορούν να αναπτύξουν ένα ριζοσπαστικό πρόγραμμα που είναι πολιτικά αδύνατον, όμως αυτό που θα μείνει από αυτό είναι ό,τι θα δουλέψει. Τα υπόλοιπα δε θα τα πάρουν» είπε ο Ολέγκ Βιούγκιν, πρώην αξιωματούχος της κεντρικής τράπεζας και του υπουργείου Οικονομικών που επίσης αποτελεί μέλος των συμβουλευτικών πάνελ του Κρεμλίνου. «Ο Κουντρίν έχει λάβει μια εντολή, όμως προς το παρόν δεν αξίζει τίποτα.»
Στον τελευταίο του ρόλο, ο Κουντρίν έχει αναλάβει μόνο να σχεδιάσει το πρόγραμμα για την επόμενη προεδρική θητεία του Πούτιν. Οι προσπάθειές του να διευρύνει την εντολή και στη σημερινή πολιτική έχουν ως τώρα απορριφθεί, σύμφωνα με ανώτερους αξιωματούχους. Πέρυσι, συζητούσε την ανάληψη κορυφαίας θέσης στο Κρεμλίνο ή την κυβέρνηση με τον Πούτιν, όμως δεν μπορούσε να συμφωνήσει σε αρκετά ευρεία δικαιοδοσία.
Το πάνελ του Κουντρίν «έχει να κάνει πρώτα με τη θεωρία», είπε ο Αλεξέι Ρέπικ, επιχειρηματίας και μέλος και των δύο συμβουλευτικών πάνελ.
Ο Πούτιν έχει αναθέσει σε μια ομάδα οικονομολόγων που στηρίζουν αυτό που ονομάζουν «ρωσικού στυλ ποσοτική χαλάρωση» να προετοιμάσει ένα λεπτομερές πρόγραμμα με βάση την πρότασή τους για ένα ετήσιο πρόγραμμα ενίσχυσης 1,5 τρισεκατομμυρίων ρουβλιών. Το κρατικό τους επενδυτικό σχέδιο είναι το ακριβώς το αντίθετο από τις εκκλήσεις του Κουντρίν για περιορισμό των κρατικών δαπανών για να επιτραπεί στον ιδιωτικό τομέα να κινήσει την ανάπτυξη.
Ο Πούτιν είναι πιθανό να επιλέξει επιμέρους ιδέες από τα αντίθετα στρατόπεδα για να ελαχιστοποιήσει τη δημόσια δυσαρέσκεια και να διατηρήσει τις βασικές ελίτ ευχαριστημένες, αντί να υιοθετήσει μια ευρύτερη στρατηγική, σύμφωνα με ανθρώπους με συμμετοχή στη διαδικασία. Το αποτέλεσμα μπορεί να φανεί αντιφατικό. Οι φετινές ιδιωτικοποιήσεις, για παράδειγμα, στόχευαν να μειώσουν τον ρόλο της κυβέρνησης στην οικονομία. Όμως μεγάλες κρατικές εταιρείες και ταμεία έχουν αναδυθεί μεταξύ των πιθανών πλειοδοτών για κάποια από τα περιουσιακά στοιχεία.
Το δεύτερο πάνελ που δημιούργησε ο Πούτιν, μια ειδική επιτροπή για «σχέδια προτεραιότητας» για την ενίσχυση της ανάπτυξης βραχυπρόθεσμα, βασίζεται στην από πάνω προς τα κάτω κατεύθυνση που προτιμά προ πολλού το Κρεμλίνο.
«Προτεραιότητα είναι τα εθνικά σχέδια, για τα οποία πρέπει ακόμη να βρεθούν τα χρήματα» είπε ο Σεργκέι Ντουμπίνιν, πρώην επικεφαλής της κεντρικής τράπεζας που αποτελεί σήμερα μέλος του διοικητικού συμβουλίου της VTB Bank. «Και αυτού του είδους οι προτεραιότητες χρειάζονται χειροκίνητο έλεγχο» προσέθεσε, αναφερόμενος στο είδος της κρατικής διαχείρισης που οι υποστηρικτές της αγοράς όπως ο Κουντρίν λένε πως εμποδίζει την ανάπτυξη.
Έρευνα του Bloomberg έδειξε πως μια πλειοψηφία οικονομολόγων θεωρεί πως το πετρέλαιο θα πρέπει να παραμείνει κάτω από τα 40 δολάρια το βαρέλι για μια μακρά περίοδο για να αναγκάσει το Κρεμλίνο σε πολιτικά επώδυνες αλλαγές.
Όταν ο Πούτιν του ανέθεσε τον συμβουλευτικό του ρόλο την άνοιξη, ο Κουντρίν είπε πως θα πίεζε για μεγάλες μεταρρυθμίσεις. «Ο στόχος μου είναι να δείξω πως δε θα υπάρξει οικονομική ανάπτυξη εάν δε μεταρρυθμίσουμε τους θεσμούς» είπε τον Μάιο. Η αντίδραση του Πούτιν στις προτάσεις ήταν ψυχρή, σύμφωνα με συμμετέχοντες στη συνάντηση στο Κρεμλίνο. Απέρριψε οποιαδήποτε πρόταση να υποχωρήσει για να μειώσει τις εντάσεις με τη Δύση σε μια προσπάθεια να χαλαρώσει την οικονομική πίεση.
«Ο Πούτιν έχει εξαιρετικά πολλές άλλες ανησυχίες» είπε ο Μπορίς Τιτόβ, επικεφαλής επιχειρηματικού lobby που συμμετείχε σε συνεδρίαση του πάνελ του Κουντρίν τον Μάιο. «Ακόμη και σε εκείνη τη συνάντησης, μιλούσε κυρίως για την εξωτερική πολιτική.»
sofokleous10.gr