Το φάντασμα της διεθνούς αταξίας πλανάται πάνω από τις ΗΠΑ, την Ευρώπη την Ασία. Αν τη δεκαετία του ’90 και 2000 μιλούσαμε για την προσπάθεια επιβολής «νέας τάξης πραγμάτων» είτε μέσω της νεοφιλελεύθερης παγκοσμιοποίησης είτε μέσω των αμερικανικών κανονιοφόρων, σήμερα είναι ορατή περισσότερο από ποτέ η αποσύνθεση του παλαιού κόσμου…
Χαρακτηριστικό της προηγούμενης εξαετίας ήταν η προσπάθεια διαχείρισης της μεγαλύτερης καπιταλιστικής κρίσης από την εποχή του ’30 με ενέσεις πολλών τρισ. δολαρίων ή ευρώ, μηδενικά επιτόκια και εξοντωτική λιτότητα. Η περίοδος που διανύουμε μυρίζει ολοένα και περισσότερο μπαρούτι…, με τα μέτωπα να πολλαπλασιάζονται σε οικονομικό και γεωπολιτικό επίπεδο.
Ας αρχίσουμε από τις ΗΠΑ όπου οι προκριματικές εκλογές για την ανάδειξη των προεδρικών υποψηφίων, ανέδειξαν την εντεινόμενη κοινωνική πόλωση και τις βαθιές φυλετικές και άλλες προκαταλήψεις, που εξακολουθούν να κυριαρχούν στην μεγαλύτερη μητρόπολη του καπιταλισμού και πρωτεύουσα του λεγόμενου «ελεύθερου κόσμου».
Το ενδεχόμενο να εκλεγεί πρόεδρος των ΗΠΑ ο Ντόναλντ Τραμπ, ο μεγιστάνας της αμερικανικής αγοράς ακινήτων, ο οποίος προβάλει τον εαυτόν του ως άνθρωπο που τα βάζει με το κατεστημένο, έχει θορυβήσει τη διεθνή κοινή γνώμη, παρόλο που η εναλλακτική, η επικράτηση δηλαδή της κλασικής εκπροσώπου του αμερικανικού κατεστημένου, της Χίλαρι Κλίντον, κάθε άλλο παρά εμπνέει την «άλλη Αμερική».
Το κίνημα για την υποψηφιότητα του Μπέρνι Σάντερς, έχει αφήσει ήδη σημαντική παρακαταθήκη και μένει να φανεί το επόμενο χρονικό διάστημα το πώς η κινητικότητα αυτή θα μπορούσε να δημιουργήσει νέες δυναμικές για την αποτροπή των χειρότερων που φαίνεται να έρχονται.
Πρώτα η Αμερική
Στο πρόσφατο συνέδριο των Ρεπουμπλικάνων ο Τραμπ, αποδεχόμενος το χρίσμα για την προεδρία του κόμματος, έδωσε ένα πιο ξεκάθαρο στίγμα των προθέσεων της πολιτικής που προτίθεται να ακολουθήσει.
Κεντρικό του σύνθημα «Πρώτα η Αμερική». Σύνθημα που παραπέμπει στον Καρλ Λίνμπεργκ, τον Αμερικανό πιλότο ήρωα της δεκαετίας του ’30, θαυμαστή του Χίτλερ, οπαδό του αμερικανικού απομονωτισμού και ιδρυτή του κινήματος «Πρώτα η Αμερική» το οποίο τάσσονταν κατά της συμμετοχής των ΗΠΑ στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, χρησιμοποιώντας εκτός των άλλων και αντισημιτική ρητορική.
Ακόμη και αν η επιλογή του συνθήματος έγινε «ακούσια», δύσκολα να αποφύγει κανείς τους συνειρμούς με την πόλωση της εποχής του ’30, όταν ο αμερικανικός φιλελευθερισμός βρισκόταν αντιμέτωπος με το ενδεχόμενο φασιστικής εκτροπής ανάλογης με αυτήν που σάρωνε την Ευρώπη.
Στην ομιλία του κατά την αποδοχή του χρίσματος ο Τραμπ μίλησε για μια Αμερική υπό πολιορκία από τους παράνομους μετανάστες, απειλούμενη από τους τζιχαντιστές, την έλλειψη επαρκών υποδομών και τη φυλετική βία.
Μια από τις γνωστές του προτάσεις είναι να κτίσει ένα πελώριο τείχος που θα εμποδίζει την εισροή παράτυπων μεταναστών από το Μεξικό, δήλωση που έχει προκαλέσει την οργή των ισπανόφωνων Αμερικανών. Έχει επίσης μιλήσει για απαγόρευση εισόδου στους μουσουλμάνους, δήλωση που εξόργισε ακόμη και το κομματικό κατεστημένο του Ρεπουμπλικανικού Κόμματος, το οποίο αντιλαμβάνεται το παιχνίδι με τη φωτιά του Τραμπ, χωρίς ωστόσο να μπορέσει να ανακόψει την πορεία του για την προεδρία, προωθώντας τους δικούς του «κλασικούς» συντηρητικούς υποψηφίους, οι οποίοι «πάτωσαν» στις προκριματικές.
Χρησιμοποιώντας ένα «αριστερόστροφο» λεξιλόγιο, ο Ρεπουμπλικάνος υποψήφιος υποστηρίζει ότι θα συνάψει διμερείς εμπορικές συμφωνίες αντί των πολυμερών συμφωνιών, αμφισβητώντας την Διατλαντική Συμφωνία Ελευθέρου Εμπορίου(TTIP) και υπόσχεται επαναδιαπραγμάτευση της NAFTA: της συμφωνίας ελευθέρου εμπορίου μεταξύ ΗΠΑ, Καναδά και Μεξικού, η οποία ευθύνεται για την απώλεια χιλιάδων θέσεων εργασίας στις ΗΠΑ, λόγω της μετεγκατάστασης αμερικανικών πολυεθνικών στο Μεξικό, το οποίο προσφέρει πολλά περισσότερα φθηνά εργατικά χέρια.
Οι προκλήσεις Τραμπ γίνονται όλο και μεγαλύτερες όσο πλησιάζουν οι προεδρικές εκλογές του Νοεμβρίου, με τον υποψήφιο των Ρεπουμπλικάνων, να φτάνει να προτρέπει έμμεσα τους οπαδούς της οπλοκατοχής να δολοφονήσουν την Χίλαρι Κλίντον
Φυσικά το αντίπαλον δέος, η Χίλαρι Κλίντον, είναι «σαρξ εκ της σαρκός» του αμερικανικού κατεστημένου, μπλεγμένη μεταξύ άλλων στο σκάνδαλο ηλεκτρονικής αλληλογραφίας όταν ήταν υπουργός Εξωτερικών αλλά και στα μαγειρέματα για την υπονόμευση της υποψηφιότητας Σάντερς στο Δημοκρατικό Κόμμα, παρόλο που ο τελευταίος μπροστά στον κίνδυνο Τραμπ κάλεσε τους υποστηρικτές του να την στηρίξουν.
Οι εκλογές του Νοεμβρίου λοιπόν είναι το μεγάλο τεστ ντράϊβ, για το αν ο Τραμπ θα καταφέρει τελικά να γίνει πρόεδρος των ΗΠΑ, συσπειρώνοντας τη διεθνή ακροδεξιά που στο πρόσωπό του έχει βρει το νέο μέντορά της.
Brexit και Πυρηνικά
Αλλά αν στην Αμερική κυριαρχεί η ανησυχία για επικράτηση του «μουσολινικού» φαινομένου Ντόναλντ Τραμπ, στη Βρετανία έχουμε την εμφάνιση μιας «ρέπλικα» της Μάργκαρετ Θάτσερ, της Τερέζα Μέι, της νέας πρωθυπουργού και αρχηγού του Συντηρητικού Κόμματος, που διαδέχτηκε τον Ντέιβιντ Κάμερον, μετά την πολιτική κρίση που προκάλεσε στο κυβερνών κόμμα η απόφαση των Βρετανών υπέρ του Brexit.
Μια από τις πρώτες δηλώσεις της νέας Βρετανίδας πρωθυπουργού ήταν η κυνική της παραδοχή, ότι «ναι» θα χρησιμοποιούσε πυρηνικά όπλα, απαντώντας σε ερώτηση βουλευτή του Εθνικού Κόμματος Σκωτίας, «αν είναι έτοιμη να δώσει εξουσιοδότηση για επίθεση με πυρηνικά τα οποία θα σκότωναν εκατοντάδες χιλιάδες άνδρες, γυναίκες και παιδιά».
Η έξοδος της Βρετανίας από την ΕΕ την φέρνει ακόμη πιο κοντά στον παραδοσιακό της ατλαντικό προστάτη. Πρόσφατα το νέο υπουργείο Διεθνούς Εμπορίου που σύστησε η Μέι, ανακοίνωσε ότι θα ανοίξει τρία νέα γραφεία στις ΗΠΑ, για την προώθηση των βρετανικών οικονομικών και εμπορικών συμφερόντων. Είδηση ενδεικτική των νέων προσανατολισμών της βρετανικής κυβέρνησης.
Η αποδέσμευση άλλωστε από την ΕΕ δεν υποστηρίχτηκε μόνο από την ξενοφοβική και ρατσιστική ακροδεξιά του Νάιτζελ Φάρατζ, αλλά και από τμήμα της πολιτικής και οικονομικής ελίτ, που ορέγεται «περασμένα μεγαλεία» και ενίσχυση του ρόλου της Βρετανίας στα διεθνή και ευρωπαϊκά ζητήματα- η Βρετανία παραμένει ένα από τα ισχυρότερα στρατιωτικά μέλη του ΝΑΤΟ-απαλλαγμένης από την υποχρέωση συμβιβασμών με την ΕΕ και την ανερχόμενη εντός της γερμανική επιρροή.
Η ενεργοποίηση του Άρθρου 50 της Συνθήκης της Λισαβώνας που προβλέπει τα της εξόδου μιας χώρας από την ΕΕ, θα είναι μια χρονοβόρα διαδικασία. Οι διαπραγματεύσεις για την έξοδο της Βρετανίας προβλέπονται ιδιαιτέρως δύσκολες, καθώς το Λονδίνο θέλει και την πίτα ολόκληρη και τον σκύλο χορτάτο: τη διατήρηση δηλαδή των προνομίων της ενιαίας αγοράς χωρίς την τήρηση ωστόσο της ελεύθερης διακίνησης προσώπων, μιας και η παρουσία μεταναστών από τις χώρες μέλη της ΕΕ, που ανήκαν άλλοτε στο ανατολικό μπλοκ, ήταν υποτίθεται το βασικό ζήτημα που κυριάρχησε στο δημοψήφισμα για το Brexit.
Οι Ευρωπαίοι εταίροι και ιδίως οι Γάλλοι δεν κρύβουν την επιδίωξη να εκμεταλλευτούν την «απομόνωση» του λονδρέζικου Σίτι, προκειμένου να καταστήσουν το Παρίσι νέο ανερχόμενο χρηματοπιστωτικό κέντρο. Με άλλα λόγια θα ενισχυθεί ο γαλλοβρετανικός ανταγωνισμός, πολύ δε περισσότερο αν τελικά η Λεπέν καταφέρει να κερδίσει τις προεδρικές εκλογές.
Οι διαπραγματεύσεις για το Brexit θα κρατήσουν τουλάχιστον μέχρι το 2019 . Το Λονδίνο μάλιστα επιδιώκει οι διαπραγματεύσεις να ξεκινήσουν μετά τις προεδρικές εκλογές στη Γαλλία τον Απρίλιο-Μάιο του 2017 και τις περιφερειακές εκλογές στη Γερμανία το φθινόπωρο του χρόνου. Οι διαπραγματεύσεις περί Brexit απειλούν να παραλύσουν τις διαδικασίες περαιτέρω ολοκλήρωσης της ΕΕ, ενώ παράλληλα, ανάλογα με την πορεία των εξελίξεων, θα αποτελούν μόνιμη πηγή χρηματοπιστωτικής αστάθειας.
Αν η κρίση στην Ελλάδα ανέδειξε την «ελαττωματική αρχιτεκτονική» του ευρώ, το Brexit σηματοδοτεί μία βαθιά «υπαρξιακή» κρίση της ίδιας της ΕΕ, η οποία βρίσκεται πλέον αντιμέτωπη με τάσεις αποσύνθεσης και ανοικτών πλέον εθνικών ανταγωνισμών.
Η ίδια η Βρετανία την ώρα που θα αναζητά τη θέση της στην μετά Brexit εποχή, θα βρίσκεται αντιμέτωπη με τον κίνδυνο αποσύνθεσης του Ηνωμένου Βασιλείου. Η Σκωτία επιζητά την ανεξαρτητοποίησή της και την ένταξή της ως ανεξάρτητο κράτος στην ΕΕ, ενώ η Βόρειος Ιρλανδία κινδυνεύει να επιστρέψει σε εποχές «Ματωμένης Κυριακής».
Φυσικά η Βρετανία δεν είναι η μόνη πηγή ανησυχίας στην Ευρώπη. Στην Αυστρία το αποτέλεσμα των προεδρικών εκλογών του Ιουλίου, στις οποίες επικράτησε με διαφορά μόλις 30.000 ψήφων ο υποψήφιος των Πρασίνων Αλεξάντερ Βαν ντερ Μπέλεν, έναντι του ακροδεξιού Νόρμπερτ Χόφερ, είναι πολύ εύκολο να ανατραπεί στις επαναληπτικές εκλογές του Οκτωβρίου. Ούτως ή άλλως η αλγεινή εντύπωση από το γεγονός ότι οι μισοί Αυστριακοί ψήφισαν κληρονόμο των ναζί παραμένει.
Όχι λιγότερο σημαντικό είναι και το δημοψήφισμα για το μεταναστευτικό που έχει προκηρύξει για το Νοέμβριο, ο πρωταγωνιστής της πολιτικής των «κλειστών συνόρων» στην Ευρώπη, ο κεντροδεξιός πρωθυπουργός της Ουγγαρίας Βίκτορ Όρμπαν. Η απόρριψη της συμφωνίας για τη μετεγκατάσταση των προσφύγων θα είναι ένα ακόμη ηχηρό ράπισμα προς τις Βρυξέλλες, δυστυχώς με ακροδεξιό πρόσημο.
Ο ιαπωνικός μιλιταρισμός επιστρέφει
Αυτά στην Ευρώπη. Γιατί ιδιαιτέρως ανησυχητικές εξελίξεις έχουμε και στην Ασία, περιοχή έντονου σινο-ιαπωνικού ανταγωνισμού, με αυξανόμενες ενδείξεις στρατιωτικοποίησης με ανάμειξη του Πεκίνου, του Τόκιο, της Ουάσιγκτον και της Μόσχας. Πρόσφατα ο Ιάπωνας πρωθυπουργός Σίνζο Άμπε τοποθέτησε στο υπουργείο Άμυνας την 57χρονη Τομόμι Ινάντα, μία ακροδεξιά πολιτικό μέλος του κυβερνώντος Φιλελεύθερου Κόμματος, γνωστή αναθεωρήτρια της ιστορίας του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου.
Η Ινάντα ερωτηθείσα πρόσφατα αν η ιαπωνική επέμβαση στις ασιατικές χώρες κατά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο ήταν εισβολή απάντησε: «Εξαρτάται από ποια σκοπιά το βλέπεις». Η νέα υπουργός Άμυνας της Ιαπωνίας έχει αμφισβητήσει τα εγκλήματα πολέμου της Ιαπωνίας, όπως την αναγκαστική εκπόρνευση χιλιάδων γυναικών από την Κίνα και την Κορέα για την ικανοποίηση των σεξουαλικών αναγκών του ιαπωνικού στρατού, επισκέπτεται συχνά το Μνημείο Πεσόντων Γιασουκούνι στο Τόκιο, σύμβολο του ιαπωνικού μιλιταρισμού και έχει φωτογραφηθεί με τον αρχηγό των Ιαπώνων νεοναζί Καζουνάρι Γιαμάντα.
Το κυριότερο είναι ότι τάσσεται υπέρ της αναθεώρησης του ιαπωνικού συντάγματος και της κατάργησης του άρθρου που απαγορεύει τη συμμετοχή της Ιαπωνίας σε στρατιωτικές επιχειρήσεις στο εξωτερικό, σε μία περίοδο αυξανόμενης έντασης στις σχέσεις Τόκιο-Πεκίνου λόγω της αμφισβητούμενης κυριαρχίας στο νησιωτικό σύμπλεγμα Σενκάκου/ Ντιαόγιου αλλά και της αυξανόμενης κινεζικής στρατιωτικής παρουσίας στη θάλασσα της Νότιας Κίνας.
Πρόσφατα Κίνα και Ρωσία, ανακοίνωσαν τη διεξαγωγή κοινών ναυτικών γυμνασίων «ρουτίνας» το Σεπτέμβριο στη Θάλασσα της Νότιας Κίνας, μία ακόμη είδηση που αντικατοπτρίζει την αυξανόμενη στρατιωτικοποίηση στην περιοχή με όξυνση των περιφερειακών ανταγωνισμών.
Το αμερικανικό ινστιτούτο RAND εξυφαίνει σενάρια περί ενδεχόμενου αμερικανικού πολέμου με την Κίνα, ενώ η επανάκαμψη του ιαπωνικού μιλιταρισμού μέσω της αύξησης των στρατιωτικών δαπανών και της συζήτησης περί συμμετοχής της Ιαπωνίας σε στρατιωτικές επιχειρήσεις στο εξωτερικό, συμπίπτει με ανάλογη συζήτηση που έχει αρχίσει εδώ και καιρό και στην Γερμανία, με εισηγήσεις για κατάργηση του «ταμπού» του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, το οποίο θα επιτρέψει στο Βερολίνο να έχει πλέον μεγαλύτερη στρατιωτική ανάμειξη στις διεθνείς υποθέσεις…
Μόλις άλλωστε πριν μερικές ημέρες δημοσιεύτηκε η είδηση, ότι η γερμανική κυβέρνηση κάλεσε τους πολίτες να εξασφαλίσουν προμήθειες δέκα ημερών για την αντιμετώπιση «ενδεχόμενης απειλής κατά της ύπαρξής μας», χωρίς περαιτέρω διευκρινήσεις για το ποια είναι η τόσο μεγάλη απειλή.
Lehman Brothers στο…τετράγωνο
Τα σενάρια πολέμου και γεωπολιτικών ανακατατάξεων, συνοδεύονται από την απειλή μιας νέας «Lehman Brothers» στο… τετράγωνο, με την κρίση να κτυπά αυτή τη φορά τις ιταλικές τράπεζες και τη ναυαρχίδα του γερμανικού-ευρωπαϊκού τραπεζικού συστήματος, την Deutsche Bank.
Οι ιταλικές τράπεζες αντιμετώπιζαν ήδη από το 2011 προβλήματα, με την ΕΕ να εξυφαίνει «λύση Παπαδήμου» ανατρέποντας, αν και αντιπαθή, την εκλεγμένη κυβέρνηση Μπερλουσκόνι, προς όφελος μιας κυβέρνησης τεχνοκρατών υπό τον πρώην Ευρωπαίο επίτροπο Μάριο Μόντι.
Τα τοξικά δάνεια των ιταλικών τραπεζών ανέρχονται σε 360 δισ. ευρώ, στο ένα πέμπτο του ιταλικού ΑΕΠ. Από αυτά τα 200 δισ. ευρώ θεωρούνται δάνεια τα οποία έχουν για πάντα χαθεί. Η μετοχή της τράπεζας Monte dei Paschi, της αρχαιότερης ιταλικής τράπεζας-ιδρύθηκε το 1473 στη Σιένα- έχει υποχωρήσει περισσότερο από 80% από τις αρχές του έτους και η τιμή της είναι λίγο πάνω από τα 0,23 ευρώ.
Το 33% των δανείων της θεωρούνται «επισφαλή» και ανέρχονται σε 47 δισ. ευρώ. Το θέμα διάσωσης της Monte dei Paschi αλλά και άλλων τραπεζών που βρίσκονται σε παρόμοια δεινή θέση έχει τεθεί επί τάπητος. Με βάση τις νέες οδηγίες της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για τη διάσωση της Monte dei Paschi, θα πρέπει να εξεταστεί η λύση του «bail in», της διάσωσης δηλαδή της τράπεζας με λεφτά των ομολογιούχων και των καταθετών(κούρεμα), οι οποίοι στην πλειονότητά τους είναι μικροκαταθέτες.
Μια τέτοιου είδους κίνηση θα ήταν οριστικά το πολιτικό τέλος του κεντροαριστερού πρωθυπουργού Μάριο Ρέντσι, ο οποίος ήδη στις πρόσφατες δημοτικές εκλογές υπέστη σοβαρή πολιτική ήττα, με το Κίνημα των Πέντε Αστέρων που ίδρυσε ο δημοφιλής κωμικός Πέπε Γκρίλο και το οποίο τάσσεται υπέρ της εξόδου από το ευρώ, να έχει πετύχει σημαντικές επιτυχίες σε μεγάλους ιταλικούς δήμους.
Το ιταλικό δημόσιο χρέος έχει από το 2011 αυξηθεί από 1,8 τρισ. ευρώ σε 2,2 τρισ. ευρώ στο 133% του ΑΕΠ, με την ιταλική οικονομία να έχει συρρικνωθεί κατά 8% από το 2008 που ξέσπασε η διεθνής χρηματοπιστωτική κρίση με την κατάρρευση της Lehman Brothers.
Και βέβαια μην ξεχνάμε την Deutsche Bank, τη μεγαλύτερη τράπεζα της Γερμανίας, την οποία το ΔΝΤ χαρακτήρισε τον Ιούνιο ως τον μεγαλύτερο συστημικό κίνδυνο διεθνώς. H Deutsche Bank, που εκτός των άλλων έχει εμπλακεί στο σκάνδαλο χειραγώγησης του διατραπεζικού επιτοκίου του Λονδίνου(Libor), ανακοίνωσε πέρυσι ζημιές 6,8 δισ ευρώ για πρώτη φορά από το 2008, ενώ φέτος η μετοχή της έχει υποχωρήσει σχεδόν 47% στα 12 ευρώ.
Οι ως άνω πολιτικές και οικονομικές εξελίξεις μπορεί να εγγυώνται μία συναρπαστική δημοσιογραφικά περίοδο, καθόλου ωστόσο συναρπαστική για τους λαούς που θα υποστούν τις επιπτώσεις της επιδεινούμενης ποικιλοτρόπως καπιταλιστικής κρίσης. Εκτός και αν αφυπνιστεί το διεθνές εργατικό κίνημα, η αριστερά, οι αντιπολεμικές και φιλειρηνικές οργανώσεις του κόσμου, προκειμένου να αποτρέψουν τα μαύρα σενάρια.
Πηγές:
http://www.ft.com/cms/s/0/7146f3b6-4e6c-11e6-88c5-db83e98a590a.html
http://www.reuters.com/article/us-usa-election-idUSKCN10114A
http://www.historiansagainsttrump.org/2016/07/an-open-letter-to-american-people.html
http://www.independent.co.uk/news/uk/politics/theresa-may-trident-debate-nuclear-bomb-yes-live-latest-news-a7143386.html
https://www.wsws.org/en/articles/2016/07/05/pers-j05.html
http://uk.reuters.com/article/uk-japan-defense-minister-idUKKCN10F13A
http://www.rand.org/blog/2016/08/qa-an-unthinkable-war-between-the-us-and-china.html
http://www.reuters.com/article/us-southchinasea-china-drills-idUSKCN1080O8
http://www.dw.com/en/report-germany-to-require-citizens-to-stockpile-supplies-in-case-of-catastrophe/a-19491176
http://www.economist.com/news/leaders/21701756-italys-teetering-banks-will-be-europes-next-crisis-italian-job
https://www.wsws.org/en/articles/2016/07/14/ital-j14.html
http://www.wsj.com/articles/deutsche-bank-poses-greatest-risk-to-global-financial-system-imf-says-1467239405