Τα καυτά σημεία της αντιπαράθεσης και οι στρατηγικές επιδιώξεις των δύο πλευρών
Όσο οι μέρες περνούν από το αποτυχημένο πραξικόπημα στην Τουρκία, τόσο το «σύστημα Ερντογάν» εδραιώνει την κυριαρχία του στο εσωτερικό της χώρας «ρυμουλκώντας» την αντιπολίτευση στην ατζέντα του Τούρκου προέδρου.
Η επίδειξη ενός αρραγούς εσωτερικού μετώπου υπό την αδιαμφισβήτητη ηγεσία του, προκειμένου να αντιμετωπιστούν οι Δυτικοί, που αμφισβητούν την πορεία της Τουρκίας προς τη δόξα και το μεγαλείο της, είναι ο δεύτερος στόχος του Ερντογάν μετά το πραξικόπημα. Ο πρώτος ήταν η εκκαθάριση του κράτους απ’ όσους αμφισβητούσαν το «σύστημα» εξουσίας του και τις επιλογές του.
Το εσωτερικό μέτωπο που επιχειρεί να στήσει ο Ερντογάν οικοδομείται από τις πρώτες στιγμές μετά το πραξικόπημα με την καταγγελία του εξωτερικού εχθρού: δηλώσεις του ίδιου του Ερντογάν και αξιωματούχων της κυβέρνησης καθώς και τα ελεγχόμενα από το «σύστημά» του ΜΜΕ διαμόρφωσαν την πεποίθηση στην κοινή γνώμη ότι πίσω από το πραξικόπημα είναι οι Αμερικανοί και άλλοι Δυτικοί. Με αυτόν τον τρόπο ο Ερντογάν συσπείρωσε ευρύτερες δυνάμεις στο εσωτερικό.
Ταυτόχρονα όμως μεγάλωσε το χάσμα ανάμεσα στο σύστημα εξουσίας του και τη Δύση. Ήδη το στοίχημα για την κάλυψη αυτού του χάσματος είναι τεράστιο και η αναζήτηση ενός συμβιβασμού, που θα επαναφέρει τις σχέσεις της Τουρκίας με τη Δύση (ΗΠΑ) σε ένα λειτουργικό επίπεδο, μοιάζει προς το παρόν αδύνατο εγχείρημα.
Προσχήματα και ουσία
Τόσο ο Ερντογάν όσο και η Δύση όλο αυτό το διάστημα, από το 2013 που κλιμακώθηκε η αντιπαράθεσή τους μέχρι και σήμερα, μετά το αποτυχημένο πραξικόπημα και όσα ακολούθησαν, φροντίζουν να κρύβουν την ουσία των διαφορών τους, οι οποίες είναι βαθιές και στρατηγικού χαρακτήρα.
Όλο αυτό το διάστημα – μέχρι και σήμερα – η Δύση φέρνει στην επιφάνεια τον αντιδημοκρατικό χαρακτήρα της εξουσίας του Ερντογάν, την παραβίαση ατομικών δικαιωμάτων και ελευθεριών, τον «πόλεμό» του κατά των μέσων κοινωνικής δικτύωσης και άλλα παρεμφερή και επουσιώδη, τα οποία ωστόσο είναι άκρως αποτελεσματικά για την υπονόμευση του κύρους της εξουσίας του Ερντογάν στη δυτική κοινή γνώμη.
Με αυτόν τον τρόπο η Δύση έχει ήδη δημιουργήσει το περιθώριο ανοχής της κοινής γνώμης για σκληρή αντιμετώπιση ενός σκληρού και αντιδημοκρατικού καθεστώτος. Δεν είναι, προφανώς, ο ιδεαλισμός που κινητοποιεί τις ευαισθησίες των δυτικών (αμερικανικών κατά κύριο λόγο) κυβερνήσεων. Έχουν άλλωστε συνεργαστεί και συνεργάζονται χωρίς ίχνος τύψης οι δυτικές κυβερνήσεις με καθάρματα προκειμένου να προωθήσουν τα συμφέροντά τους.
Το ενδιαφέρον στην προκειμένη περίπτωση είναι πως και το σύστημα Ερντογάν δεν φέρνει στην επιφάνεια την ουσία της αντιπαράθεσης με τη Δύση (ΗΠΑ), φροντίζει ωστόσο να τη συντηρεί...
Δεν είναι τυχαία, προφανώς, η τοποθέτηση του Ερντογάν υπέρ της επαναφοράς της θανατικής ποινής στην ομιλία του την περασμένη Κυριακή στο σόου που οργάνωσε στην Κωνσταντινούπολη κινητοποιώντας τουλάχιστον ένα εκατομμύριο ανθρώπους.
Αν και το θέμα αυτό αποτελεί «κόκκινο πανί» για την Ευρώπη και σχεδόν όλοι οι Ευρωπαίοι πολιτικοί έχουν στείλει το μήνυμα ότι τυχόν επαναφορά της θανατικής ποινής θα σημάνει και το κλείσιμο της πόρτας της Ευρώπης στην Τουρκία, παρ’ όλα αυτά ο Ερντογάν ήταν ξεκάθαρος.
«Εάν ο λαός το θέλει, τα πολιτικά κόμματα θα ακολουθήσουν τη βούλησή του» ανέφερε χαρακτηριστικά την ώρα που οι συγκεντρωμένοι φώναζαν «θανατική ποινή».
Κάτι που επίσης αξίζει να σημειωθεί σε σχέση με τη δημιουργία του εσωτερικού «αρραγούς μετώπου» – το οποίο προφανώς δεν έχει να κάνει με την επαναφορά της θανατικής ποινής ή όχι – ήταν οι πολιτικές παρουσίες στη συγκέντρωση της περασμένης Κυριακής στην Κωνσταντινούπολη.
Στην ομιλία του ο πρόεδρος του CHP (Λαϊκό Ρεπουμπλικανικό Κόμμα) Κεμάλ Κιλιντσντάρογλου είπε πως το αποτυχημένο πραξικόπημα στην Τουρκία άνοιξε μία «νέα πόρτα για συμβιβασμό» στην πολιτική προσθέτοντας ότι η πολιτική πρέπει να μείνει μακριά από τα τζαμιά, τις δικαστικές αίθουσες και τα στρατόπεδα.
«Υπάρχει μία νέα Τουρκία μετά τη 15η Ιουλίου», είπε ο Κιλιντσντάρογλου ενώπιον των εκατοντάδων χιλιάδων ανθρώπων που συμμετείχαν στην κεντρική συγκέντρωση «για τη δημοκρατία και τους μάρτυρες».
Από την πλευρά του κατά την ομιλία του ο ηγέτης το Εθνικιστικού Κόμματος (MHP) Ντεβλέτ Μπαχτσελί είπε: «Είμαι ευτυχής γιατί βλέπω την άνοδο της Τουρκίας, η 15η Ιουλίου αποτελεί ορόσημο για την Τουρκία».
Με αυτόν τον τρόπο ο Ερντογάν απέστειλε το μήνυμά του στη Δύση: Η Τουρκία δεν θα δεχτεί διευθετήσεις που είναι αντίθετες με τα συμφέροντά της στην περιοχή.
Το γεωπολιτικό παιχνίδι
Το μείζον πρόβλημα που αντιμετωπίζει η Τουρκία αυτήν την περίοδο έχει να κάνει με τις αμερικανικές πολιτικές επενδύσεις στο κουρδικό στοιχείο. Ο εφιάλτης της Τουρκίας είναι η δημιουργία κουρδικού κράτους. Μετά την κατάρρευση του Ιράκ υπάρχει ήδη ένα κουρδικό - αμερικανικό προτεκτοράτο και οι εξελίξεις στη Συρία οδηγούν στη δημιουργία μιας ακόμη κουρδικής οντότητας ακριβώς στα σύνορα με την Τουρκία.
Δεν θα πρέπει να περάσει απαρατήρητο ότι όλο αυτό το διάστημα εντός της Τουρκίας στην κουρδική νοτιοανατολική περιοχή της χώρας γίνονται εκτεταμένες πολεμικές επιχειρήσεις των τουρκικών δυνάμεων κατά του κουρδικού πληθυσμού.
Η αποτροπή δημιουργίας κουρδικού κράτους, λοιπόν, είναι στοίχημα ύπαρξης, όχι μόνο για το «σύστημα» εξουσίας του Ερντογάν, αλλά για την ίδια την Τουρκία. Αυτό το μείζον εθνικό ζήτημα για την Τουρκία προφανώς μπορεί να συσπειρώσει τις πολιτικές δυνάμεις και την κοινωνία της χώρας ακόμα και υπό την ηγεσία του Ερντογάν...
Όλο αυτό το διάστημα – από το 2013 μέχρι και τώρα – η τουρκική κυβέρνηση προσπάθησε να υπονομεύσει τους αμερικανικούς σχεδιασμούς στη Συρία, προσφέροντας υποστήριξη στο ISIS. Αυτή η σύγκρουση συμφερόντων εξηγεί επαρκώς τη δυτική (αμερικανική και ευρωπαϊκή) αντίδραση στον τρόπο με τον οποίο ο Ερντογάν αξιοποιεί το αποτυχημένο πραξικόπημα για να καθαρίσει πολιτικούς λογαριασμούς και να ελέγξει απόλυτα τους κρατικούς μηχανισμούς.
Ο Ερντογάν, όσο θα μπορεί να επιμένει στη δική του ατζέντα εξωτερικής πολιτικής, τόσο θα εμφανίζεται από τη Δύση όπως πραγματικά είναι: στυγνός δικτάτορας. Κι αυτός, από την πλευρά του, θα επιχειρεί να συσπειρώνει τον τουρκικό λαό για την αντιμετώπιση του κινδύνου διαμελισμού της χώρας...
Η κόντρα άρχισε
Η αντιπαράθεση Τουρκίας - Δύσης μετά το αποτυχημένο πραξικόπημα δεν μπορεί πια να συγκαλυφθεί. Και οι δύο πλευρές διαθέτουν όπλα, τα οποία βλέπουμε να επιδεικνύουν και να χρησιμοποιούν.
Οι Δυτικοί (Αμερικανοί) μπορούν να υποθάλψουν και να ενισχύσουν το κουρδικό (αποσχιστικό) κίνημα εντός της Τουρκίας, το οποίο ήδη αποτελεί τεράστιο πρόβλημα για τον Ερντογάν. Από την πλευρά της η κυβέρνηση Ερντογάν μπορεί να απειλήσει τη Δύση με τη δημιουργία νέων προσφυγικών ροών προς την Ευρώπη.
Για την ώρα τουλάχιστον και οι δύο πλευρές δεν έχουν αποφασίσει να σπάσουν το τεντωμένο σχοινί που συγκρατεί τις σχέσεις τους επιχειρώντας κινήσεις που μπορούν να εκληφθούν ως «κήρυξη πολέμου».
Οι Δυτικοί (ΗΠΑ) γνωρίζουν ότι η ανοιχτή εκ μέρους τους ενίσχυση των Κούρδων εντός της Τουρκίας θα ενισχύσει τη δυναμική συσπείρωσης γύρω από τον Ερντογάν.
Ο Ερντογάν από την πλευρά του γνωρίζει ότι, αν προχωρήσει στην απελευθέρωση των προσφυγικών ροών προς την Ευρώπη, θα ενισχύσει εις βάρος του το δυτικό μπλοκ.
Μάχη με τον χρόνο
Αναζητώντας τα πρώτα συμπεράσματα των ραγδαίων εξελίξεων στην Τουρκία, οι οποίες επηρεάζουν την ισορροπία σε ολόκληρη την περιοχή, μπορεί κάποιος να υποστηρίξει ότι:
1 Η προσπάθεια απόλυτης πρόσδεσης της Τουρκίας στη δυτική / αμερικανική ατζέντα απέτυχε προς το παρόν. Ο Ερντογάν (και το καθεστώς του) όχι απλώς επιβίωσαν, αλλά απέδειξαν τις βαθιές ρίζες που πρόλαβαν να δημιουργήσουν (από το 2004) στην κοινωνία και τις δομές (στρατός) του κράτους.
2 Ο στρατός ως σύστημα εξουσίας αποδείχτηκε, τελικά, πιστός στο καθεστώς απομονώνοντας τους πραξικοπηματίες.
3 Το κόμμα του Ερντογάν (ΑΚΡ) εξακολουθεί να ηγεμονεύει στην πολιτική σκηνή και να ασκεί ισχυρότατη επιρροή (και γοητεία) σε μεγάλο τμήμα (50% τουλάχιστον) της τουρκικής κοινωνίας.
Για όποιον λόγο κι αν διαφωνεί (πολιτικά, πολιτιστικά, αισθητικά) κάποιος με τον Ερντογάν και τη διακυβέρνησή του, θα πρέπει να παραδεχτεί ότι έχει πετύχει:
1 Την ανόρθωση της οικονομίας της χώρας.
2 Το ξεδόντιασμα των παρα-μηχανισμών (όπως ο στρατός) που είχαν τον τελευταίο λόγο για τις πολιτικές επιλογές στη χώρα.
3 Τη σύλληψη και προώθηση μιας στρατηγικής για την εξωτερική πολιτική της Τουρκίας με γνώμονα τα ιδιαίτερα συμφέροντα και τις φιλοδοξίες της.
Αυτό το τελευταίο, η αποσύνδεση της Τουρκίας από την ομάδα χωρών - προτεκτοράτων της Δύσης και των ΗΠΑ, αποτελεί το σημείο τριβής του καθεστώτος με τη Δύση. Η ατζέντα της τουρκικής εξωτερικής πολιτικής δεν συμπίπτει με την ατζέντα της Δύσης και η πετυχημένη επιμονή του Ερντογάν να μην είναι αυτός, οι κυβερνήσεις και η χώρα του δυτικές μαριονέτες τον καθιστούν «κόκκινο πανί» και στόχο...
Το στοίχημα, λοιπόν, που έχει να κερδίσει το καθεστώς Ερντογάν είναι απλό και ταυτόχρονα τεράστιο:
Είναι δυνατόν ο Ερντογάν να γεφυρώσει το χάσμα που έχει δημιουργήσει η ηγεσία και κοσμοθεωρία του εντός της χώρας;
Μπορεί να συσπειρώσει την τουρκική κοινωνία απέναντι σε υπαρκτά ή και ανύπαρκτα σχέδια διαμελισμού της Τουρκίας που εξυφαίνονται στη Δύση;
Από την άλλη πλευρά, η Δύση (ΗΠΑ) μπορεί να ρυμουλκήσει την Τουρκία στις στρατηγικές της επιλογές; Θα συνεχίσει να υποθάλπει τις διαιρέσεις εντός της Τουρκίας, μέχρι πότε και μέχρι ποιο βαθμό;
ΤΟ ΠΟΝΤΙΚΙ