Στην Ελλάδα δεν υπήρξε ποτέ κοινή συνείδηση της απόλυτης, της πρωταρχικής αναγκαιότητας.Και η αναγκαιότητα αυτή έχει να κάνει με την πολιτική παιδεία, την πολιτική αγωγή, την αισθητική στην πολιτική στο γενικότερο πλαίσιο της παιδείας, που ήταν και εξακολουθεί να είναι ο...μέγας υπανάπτυκτος στη χώρα τούτη του πολιτικού βούρκου και της "γουρουνοποίησης" των πολιτικών.
Και αντί οι ηγετικές τάξεις να αντιδράσουν στη λαική ραστώνη που υποδέχεται ανεξέλεγκτα τον αφορισμό του Πτωχοπρόδρομου, την έκαναν οι ίδιες κτήμα τους και πίστη τους και συνετέλεσαν στον εκμαυλισμό της, με την προσήλωσή τους σε άγονες διαφωνίες και με το άγχος του παρογοντισμού που τις διέκρινε.
Και η αδυναμία να συλληφθεί ο Ελληνισμός ως μια ενότητα που δεν έχει μόνο παρελθόν και παρόν, αλλά και μέλλον, διόγκωνε κάθε φορά το πρόσχημα της οικονομικής μας φτώχειας και εμπόδιζε κατά κανόνα, με ελάχιστες εξαιρέσεις, κάθε μακρόπνοη προσπάθεια.
Ηγετικές τάξεις με αυτές τις αντιλήψεις και που δεν αντιδρούν, δεν αξίζουν αυτόν τον χαρακτηρισμό. Και γι' αυτό δεν είναι υπερβολικό να ειπωθεί ότι, ενώ υπήρξαν και υπάρχουν αξιόλογα πρόσωπα στο περιθώριο ή στις παρυφές της πολιτικής, δεν είχαμε ποτέ ηγετικές τάξεις. Και έτσι η Ελλάδα δεν έχει στέρεες δημοκρατικές δομές και αξιόπιστους θεσμούς.
Οπως, φευ! Απέχει μακράν να γίνει ένα σύγχρονα οργανωμένο κράτος.
Φταίει και ο λαός. Αν και γεννιέται ανεπτυγμένος, γίνεται υπανάπτυκτος. Γεννιέται μ' όλες τις ανησυχίες που συνοδεύουν τον πραγματικό άνθρωπο και υπό την πίεση της εθνικής μας ατμόσφαιρας και των εθνικών μας παραισθήσεων, παραιτείται από κάθε προσπάθεια. Φιλεί τον υπήκοον μιμείσθαι τους άρχουσι...
Ο λαός ωστόσο είναι αμετάκλητα καλεσμένος σε μια ιστορική αποστολή και για να ανταποκριθεί οφείλει να ενσαρκώνει ορισμένες αξίες, οι οποίες και συνιστούν την αιχμή του ιστορικού δόρατος. Οπωσδήποτε υπεισέρχονται αδυναμίες, πάθη, εθνικοί μεσσιανισμοί, που καταχειμάζουν την παραπαίουσα ιστορική συνείδηση του λαού.
Κι όμως, η ιστορική τραγωδία των λαών αποτελεί πρώτη και έσχατη διακινδύνευση της προσωπικής και κοινωνικής συνείδησης. Η μεγάλη ηγετική προσωπικότητα εμπνέεται από το λαό, για να τον φωτίσει με τη σειρά της.
Οδηγηθήκαμε σε αδιέξοδα.Και θρηνούμε επάνω στα ερείπια της κοινωνίας και κάποιοι εκφωνούμε επιτάφιους λόγους γεμάτους συναίσθημα και ολοφυρμούς, αλλά θα ήταν ειλικρινέστερο και θετικότερο να αναζητήσουμε με λογισμό τα βαθύτερα αίτια της βαριάς και ενδημικής αρρώστιας, που χρόνια μαστίζει την πολιτική και την ίδια την κοινωνία.
Εχουμε διαμορφώσει την Ελλάδα του πρόσκαιρου και επικράτησε η ατομικότητα. Μόνο που η ατομικότητα δεν μπορεί να συλληφθεί ιστορικά, χωρίς το κοινωνικό σύνολο που θα εκφραστεί ως λαική συνείδηση. Και αποδεχόμαστε τις επιπόλαιες και εμβαλωματικές λύσεις σε τρέχοντα προβλήματα της κοινωνίας. Και βιώνουμε στην πράξη τον πλέον ακραίο και στυγνό πολιτικό φορμαλισμό, τον πολιτικό αυταρχισμό, τον πολιτικό αμοραλισμό.
Και "περνάει" η διχοστασία στην κοινωνία και ο νεότευκτος όρος του "κοινωνικού αυτοματισμού". Και εγκαθιδρύθηκε η ημιμάθεια και έμεινε αγεώργητο το έδαφος της κοινωνικής συνείδησης και "άπραγο"το κοινωνικό ένστικτο.
Ετσι γινόμαστε θύματα της δύναμης της υποβολής. Και "στρατολογούνται" οι συνειδήσεις, για την υπαγωγή τους σε μια πολιτική πρακτική που δεν εννοεί να σταματήσει στο στάδιο της λογικής, εκεί όπου η πειθώ αντιπαλεύει την κρίση.
Συμπέρασμα: Αν νομίζουμε ότι ανεχόμενοι την πολιτική κοροιδία ή αναπαράγοντας την σε ευρήματα "εξυπναδίστικα" ως μωρόπιστοι ή εκ πεποιθήσεως "βολεψίες", τότε ο καθείς εξ' ημών μπορεί να κοιμάται ήσυχος, όπως ο χοίρος μέσα στο βούρκο. Και να ονειρευόμαστε ότι ο βούρκος θα γίνει μια μέρα νεφέλη φωτεινή και ο χοίρος χερουβείμ!..