Ο
Πρόεδρος της Τουρκίας Ρετζέπ Ταγίπ
Ερντογάν εισήγαγε προσφάτως μια νέα
θεωρία «περί
συνόρων».
Ότι δηλαδή «η απέναντι επικράτεια
-επειδή
είναι απέναντι-
ανήκει σ’ αυτόν που την αντικρίζει»…
Συνεπώς όλα τα υφιστάμενα σύνορα θα
πρέπει να ανήκουν στην «απέναντι
πλευρά»…
όπως
την αντικρίζει η κάθε πλευρά...
Κάπως έτσι θεωρεί ο Τούρκος Πρόεδρος
τα νησιά του Αιγαίου. Με την ίδια όμως
λογική και από τα νησιά του Αιγαίου προς
την πλευρά της ηπειρωτικής Τουρκίας
αντιλαλεί ο ίδιος ήχος… Και ιδίως προς
τη Σμύρνη!
Ο
ανεπίτρεπτος λόγος του Προέδρου Ερντογάν
αποτελεί πρόκληση αντιλόγου και όχι
αντεπιχειρήματος. Και τούτο γιατί μόνο
στο επιχείρημα μπορεί να υπάρξει
αντεπιχείρημα. Και ο λόγος του Προέδρου
Ερντογάν στερείται επιχειρημάτων. Η
πλάνη του δε, για ό,τι ισχυρίσθηκε για
το Αιγαίο, προδήλως αιτία έχει εσφαλμένες
ιστορικές και νομικές προϋποθέσεις.
Ως εκ τούτου παρέλκει το αντεπιχείρημα
σε ό,τι είναι ανεπίδεκτο ιστορικής
αλήθειας και νομικής εκτίμησης. Εάν δε
υποτεθεί ότι ο Τούρκος Πρόεδρος επιθυμεί
να ακυρώσει τις εθνικές επιλογές του
Κεμάλ
Ατατούρκ
και την ίδρυση του κοσμικού
κράτους
(ο
γράφων αυτή την άποψη έχει)
απευθυνόμενος
στο εσωτερικό της χώρας του, τότε είναι
προδήλως βέβαιον ότι επέλεξε πεπλανημένως
ατυχές πεδίο εσωτερικής αντιπαράθεσης
καθόσον η επιλογή του αυτή μπορεί να
προκαλέσει σοβαρές και ανεπιθύμητες
παρενέργειες...
- η πλάνη και το «παίγνιο»
Η
πλάνη του Τούρκου Προέδρου να προκαλέσει
στο εσωτερικό της χώρας του αντιπαράθεση
με βάση τη Συνθήκη της Λωζάννης, που δεν
είναι διμερής Συνθήκη, αλλά διεθνής
Συνθήκη και μάλιστα Συνθήκη Ειρήνης,
που καθορίζει σύνορα επικρατειών και
επιλύει οριστικώς κρίσιμα ιστορικά
ζητήματα δεν παράγει νόμιμη πολιτική
και εκδηλώνει ασέβεια στο σύγχρονο
νομικό και πολιτικό πολιτισμό.
Βεβαίως
ο Τούρκος Πρόεδρος δεν προέβη σε
καταγγελία της Συνθήκης της Λωζάννης.
Απλώς επέλεξε την πεπατημένη, έτσι όπως
συνηθίζει η τουρκική Διπλωματία. Επέλεξε
δηλαδή κατ’ αρχήν και κατ’ αρχάς μια
τοποθέτηση με μισόλογα, με σκοτεινές
αναφορές ή άλλως με «γκρίζες ζώνες»,
και με νομικισμούς, έτσι ώστε (δήθεν) να
δημιουργηθούν «νησίδες», προκειμένου,
επ’ αυτών να υπάρξουν υποτιθέμενα
«ερείσματα» προβολής αξιώσεων…
Το
«παίγνιο»
όμως αυτό, υποτίθεται «διπλωματικό»,
κρατά επί μακρόν, και έχει ήδη μεταβολισθεί.
Καλό δε θα είναι να επισημειωθεί στους
εγκεφάλους που παράγουν τέτοιες
πολιτικές, ότι η τακτική αυτή είναι
γνωστή, ότι έχουν γνώση οι «φύλακες»
και πως μια αυτοκρατορία όταν διαλύεται,
όπως η Οθωμανική, δεν επανασυστήνεται…
Φυσικά
οι δηλώσεις του Τούρκου Προέδρου δεν
έμειναν ασχολίαστες-αναπάντητες στο
ανώτατο επίπεδο της Ελληνικής Δημοκρατίας.
Ο Πρόεδρος
της Δημοκρατίας Προκόπης Παυλόπουλος
ήταν σαφής: για τις τιμωρητικές συνέπειες
εκείνων που αποφασίζουν να παραβιάσουν
τα διεθνή νόμιμα, ενώ ο Πρωθυπουργός
Αλέξις Τσίπρας
συγκάλεσε
το ΚΥΣΕΑ
και προειδοποίησε για το επικίνδυνο
τέτοιων δηλώσεων. Αλλά και η Αντιπολίτευση
(αναφέρομαι
στο δημοκρατικό τόξο),
αν και μπορούσε να προβεί σε πιο
επικοικοδομητικές δηλώσεις στο πλαίσιο
ομόφωνης αντιμετώπισης παρόμοιων
προκλήσεων, βέβαιον
είναι ότι αποδοκίμασε ευθέως τις σχετικές
δηλώσεις Ερντογάν,
και όποιον προσχώρησε στο «πνεύμα
Ερντογάν».
- η Συνθήκη των Σεβρών
Άξια
επισημείωσης όμως, είναι τα εξής σπουδαία:
Της Συνθήκης της Λωζάννης προηγήθηκε
η Συνθήκη των Σεβρών. Η ιστορία διδάσκει
ότι με τη Συνθήκη των Σεβρών (1920) κατ’
ουσίαν συνομολογήθηκε ειρήνη ανάμεσα
στην Οθωμανική Αυτοκρατορία και στις
Συμμαχικές Δυνάμεις του Α΄Παγκοσμίου
Πολέμου. Την Οθωμανική Αυτοκρατορία
εκπροσωπούσε ο Σουλτάνος Μεχμέτ ο ΣΤ’
ο οποίος προσπαθούσε να διασώσει το
θρόνο του. Απέτυχε όμως γιατί απέναντί
του ήταν το Ανεξάρτητο Κίνημα των
Νεότουρκων
με επικεφαλής τον Κεμάλ
Ατατούρκ,
ο οποίος εναντιώθηκε στις υποχωρήσεις
του Μεχμέτ του ΣΤ’ και στα όσα συνεπαγόταν
η Συνθήκη των Σεβρών.
Υπ’
όψιν ότι με τη Συνθήκη των Σεβρών
παραχωρούνταν στην Ελλάδα τα νησιά
Ίμβρος και Τένεδος, η Ανατολική Θράκη
και (υπό
σοβαρές προϋποθέσεις)
ακόμη και η Κωνσταντινούπολη, ενώ η
Σμύρνη θα έμενε μεν υπό την Οθωνική
επικυριαρχία του Σουλτάνου, με Διοικητή
όμως Έλληνα Αρμοστή εντολοδόχο των
Συμμάχων. Θα μπορούσε όμως και η Σμύρνη
να προσαρτηθεί στην Ελλάδα μετά από 5
έτη με δημοψήφισμα. Ήταν μια επιτυχία
του Ελευθέριου
Βενιζέλου και
της Ελληνικής
Αντιπροσωπείας.
Παραλλήλως ενσωματώνονταν στην Ελλάδα
η Βόρειος Ήπειρος, με το μυστικό σύμφωνο
«Βενιζέλου-Τιττόνι».
Με τη Συνθήκη αυτή η Ιταλία συμφωνούσε
στο να παραδοθούν στην Ελλάδα τα
Δωδεκάνησα πλην της Ρόδου και του
Καστελόριζου. Όταν, όμως,
η Βρετανία θα παραχωρούσε την Κύπρο
στην Ελλάδα (μετά
από Δημοψήφισμα),
τότε θα περιέρχονταν η Ρόδος και το
Καστελόριζο στην Ελλάδα. Επίσης τα Στενά
των Δαρδανελίων και του Μαρμαρά
αποστρατηκοποιούνταν. Ωστόσο, η Συνθήκη
αυτή δεν κυρώθηκε από τις εσωτερικές
έννομες τάξεις και τελικώς δεν ίσχυσε.
- η Συνθήκη της Λωζάννης
Η
Συνθήκη της Λωζάννης συνομολογήθηκε
(όπως
προεκτέθηκε)
αφενός ως Διεθνής Συνθήκη και αφετέρου
ως Συνθήκη Ειρήνης και καθόρισε οριστικώς
και αμετακλήτως τα σύνορα μεταξύ Ελλάδας
και Τουρκίας. Κάτι δε που διαφεύγει του
Προέδρου Ερντογάν: κατ’ ουσίαν με τη
Συνθήκη της Λωζάννης ιδρύθηκε το σύγχρονο
Τουρκικό κράτος με την κατάργηση της
Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Η κρατική δε
οντότητα της Τουρκίας αφορά κοσμικό
κράτος, το οποίο μόνο με ριζικές
συνταγματικές ανατροπές μπορεί να
μετατρέψει σε Χαλιφάτο
ο όποιος επίδοξος θιασώτης της κατεύθυνσης
αυτής.
Ενταύθα
εκ προοιμίου επισημειώνεται ότι επουδενί
υφίσταται «νομικό
κενό»
σε οποιαδήποτε Συνθήκη που ρυθμίζει το
νομικό καθεστώς του Αιγαίου, είτε
αφορά στη Συνθήκη Ειρήνης του Λονδίνου
του 1913, είτε
αφορά στη Συνθήκη Ειρήνης των Αθηνών
του 1913, είτε
αφορά στη Συνθήκη Ειρήνης της Λωζάννης
του 1923, είτε
αφορά στη Συνθήκη Ειρήνης των Παρισίων
του 1947. Ιδιαιτέρως δε ουδένα νομικό κενό
καταλείπεται για το νομικό καθεστώς
του Αιγαίου με βάση τις Αρχές,
πρόνοιες
και δεσμεύσεις
του Διεθνούς
Δικαίου
της Θάλασσας,
όπως αυτό θεσπίστηκε με τη Σύμβαση του
Montego
Bay της Ιαμαϊκής του 1982.
Σε κάθε
περίπτωση δε, με βάση τα δεδομένα που
αφορούν στις παραδοχές του Διεθνούς
Δικαίου της Θάλασσας η Ελλάδα είναι
Μικτό
Αρχιπελαγικό Κράτος.
Επίσης:
α)
Με βάση το άρθρο
12 της Συνθήκης Ειρήνης της Λωζάννης
του έτους 1923
επικυρώνεται η Κυριαρχία
της Ελλάδας
στα νησιά της «Ανατολικής
Μεσογείου»
εκτός από την Ίμβρο, την Τένεδο και τις
Λαγούσες και θεσπίζεται ειδικός κανόνας
βάσει του οποίου μόνο τα
νησιά που ευρίσκονται σε μικρότερη
απόσταση των τριών (3) ναυτικών μιλίων
από την Ασιατική Ακτή,
παραμένουν
υπό τουρκική κυριαρχία.
Τούτος
ο αυστηρός κανόνας δικαίου αποτελεί
αντιστροφή στο τουρκικό «νομικό
επιχείρημα»,
περί δήθεν «κενών
δικαίου».
Ενώ:
β)
Με βάση το άρθρο
16 της Συνθήκης Ειρήνης της Λωζάννης,
η Τουρκία δηλώνει ευθέως ότι παραιτείται
από
κάθε τίτλο και οποιοδήποτε δικαίωμα
εφ’ όλων των νήσων, εκτός
εκείνων
που η
κυριαρχία τους έχει αναγνωρισθεί με τη
συγκεκριμένη Συνθήκη της Λωζάννης.
Δηλαδή
προδήλως
βέβαιον
είναι ότι με απόλυτη σαφήνεια καθορίζονται
τα δικαιώματα της Τουρκίας στο Αιγαίο,
χωρίς
να δημιουργούνται αμφισβητήσεις ή κενά
στα όρια της κυριαρχίας της.
Το παρόν
περίγραμμα δεν αφήνει περιθώριο ευρύτερης
ανάλυσης. Ωστόσο κρίσιμο είναι να
επισημειωθεί ως
κατακλείδα
η θέση του σοφού Καθηγητή
του Δημοσίου Διεθνούς Δικαίου Σ.Σεφεριάδη
από το ιστορικό σύγγραμμά του «Μαθήματα
Δημοσίου Διεθνούς Δικαίου» (1920), όπου
(σελ. 89), προφητικά
έγγραφε:
«Η
Τουρκία μέχρι του 1856 εν τε τη πράξει και
τη θεωρία ουδαμώς εθεωρείτο Κράτος
ευρωπαϊκώς πεπολιτισμένον. Συνεπώς
ουδαμώς εθεωρείτο ανήκουσα εις την
ομάδα των πολιτειών ας οι του διεθνούς
δικαίου κανόνες αφεώρων. Από της εποχής
εκείνης, λόγω ιδίως της μετ’ αυτής
συμμαχίαςˑ δύο εκ των τα μάλιστα
πεπολιτισμένων ευρωπαϊκών Επικρατειών
–αίτινες ούτως ανέλαβον απέναντι εαυτών
την υποχρέωσιν, ηθικώς τουλάχιστον, να
δικαιολογήσωσι την συμμαχίαν ταύτην-δια
της συνθήκης των Παρισίων ανεγνωρίσθη
τη Τουρκία το δικαίωμα του συμμετέχειν,
ως μέλος της ευρωπαϊκής συναυλίας, των
του διεθνούς δικαίου αγαθών. Αναγνώρισις
απολύτως πλατωνική. Αναγνώρισις ην αφ’
ενός ουδέποτε η διεθνής πρακτική
απεδέξατο και την οποίαν αφ’ ετέρου
ουδέποτε κατώρθωσεν η Τουρκία δια της
καταστάσεως του πολιτισμού της να
δικαιολογήση».
Η παραπάνω θέση
του σπουδαίου Σ.Σεφεριάδη εγείρει τον
προβληματισμό: ποιά
είναι ακόμη και σήμερα η Τουρκία;
---------------------------------------------
*
Ο
Πέτρος
Μηλιαράκης
δικηγορεί
στα Ανώτατα
Ακυρωτικά Δικαστήρια της Χώρας
και στα Ευρωπαϊκά
Δικαστήρια του
Στρασβούργου
και του Λουξεμβούργου
(ECHR
και GC
- EU).