Αναλυτής ΚΕΔΙΣΑ
Οι εξαγγελίες που πραγματοποιήθηκαν το βράδυ της 29ης Δεκεμβρίου 2016 από την απερχόμενη κυβέρνηση Obama για νέο κύμα κυρώσεων εις βάρος της Ρωσίας, λόγω της υποτιθεμένης ανάμειξής της τελευταίας στις Αμερικανικές προεδρικές εκλογές, φαίνεται πως αποτελούν μια ακόμα προσπάθεια κλιμάκωσης της διπλωματικής κρίσης μεταξύ των δύο χωρών. Αυτή τη φορά η Ρωσία κατηγορείται για κυβερνοεπιθέσεις στην Εθνική Επιτροπή του Δημοκρατικού Κόμματος (DNC), στην προεκλογική εκστρατεία της Δημοκρατικής υποψήφιας Hillary Clinton, αλλά και σε άλλους πολιτικούς οργανισμούς, με σκοπό να επηρεάσει το εκλογικό αποτέλεσμα προς όφελος του νέου Αμερικανού Προέδρου, Ρεπουμπλικανού Donald Trump.[1]
Πιο συγκεκριμένα και όσον αφορά τις εξαγγελίες Obama, αυτές περιλαμβάνουν την άμεση απέλαση 35 Ρώσων διπλωματών αλλά και το κλείσιμο δυο ρωσικών «προκαλλυμάτων» της GRU, της στρατιωτικής υπηρεσίας πληροφοριών της Ρωσίας.[2] Ο Αμερικανός Πρόεδρος επικαλέστηκε την επίσημη έκθεση, που συντάχθηκε από κοινού από το Υπουργείο Εσωτερικής Ασφάλειας των ΗΠΑ και το FBI, για ανάμειξη της Ρωσίας στις αμερικανικές εκλογές μέσω «κακόβουλης δραστηριότητας στον κυβερνοχώρο»[3]. Αξίζει να σημειωθεί πως, σε κανένα σημείο της έκθεσης, δεν αναφέρεται το όνομα των WikiLeaks, από τα οποία διέρρευσαν τα εσωτερικά email που έθεσαν σε αμφισβήτηση την αμεροληψία του DNC στη διαδικασία των προκριματικών εκλογών του κόμματος για το χρίσμα του Δημοκρατικού υποψηφίου.[4] Στην εν λόγω έκθεση, επισυνάπτεται ένα παράρτημα με εκατοντάδες διευθύνσεις IP (μοναδικός αριθμός πρωτοκόλλου) από τις οποίες φαίνεται να ξεκίνησαν κυβερνοεπιθέσεις, όμως μόλις δύο από τις συνολικά 248 διευθύνσεις ΙP εντοπίζονται επιβεβαιωμένα στη Ρωσία, με την πλειονότητά τους να εντοπίζεται σε διάφορες άλλες περιοχές ανά τον κόσμο.[5] Θα πρέπει να υπογραμμιστεί επίσης πως οι επιθέσεις στον Κυβερνοχώρο, λόγω της υβριδικής τους φύσεως, χαρακτηρίζονται από δυσκολία εντοπισμού του δράστη. Συχνά οι δράστες χρησιμοποιούν άλλους υπολογιστές ως ξενιστές (υπολογιστές zombie) εν αγνοία των πραγματικών χρηστών τους, συνήθως από διαφορετικά μέρη ανά τον κόσμο, και μέσω αυτών πραγματοποιούνται οι επιθέσεις. Κατά συνέπεια, σε καμία από τις παραπάνω περιπτώσεις δεν επαρκούν τα στοιχεία για να κατηγορηθεί ευθέως το Ρωσικό κράτος αφού οι διευθύνσεις ΙΡ δεν μπορούν να αποτελέσουν ασφαλή ένδειξη για εξαγωγή συμπερασμάτων. Σε αυτό το συμπέρασμα καταλήγει και ο John D. McAfee, ο προγραμματιστής του ομώνυμου λογισμικού προστασίας από ιούς το οποίο αποτέλεσε το πρώτο προϊόν του είδους που κυκλοφόρησε στην αγορά.[6] Σύμφωνα με τον ίδιο, η έκθεση είναι «αβάσιμη» αφού οι χάκερς μπορούν να χρησιμοποιήσουν ψευδή στοιχεία όσον αφορά τη θέση τους, τη γλώσσα αλλά και οποιοδήποτε άλλο στοιχείο που θα μπορούσε να οδηγήσει σε αυτούς. Συμπλήρωσε λέγοντας πως οποιοσδήποτε χάκερ είχε την τεχνογνωσία και ικανότητα να διεισδύσει στο DNC, θα είχε και τη δυνατότητα να κρύψει τα ίχνη του.[7]
Η πρώτη σχετική αναφορά για κυβερνοεπιθέσεις από τους Ρώσους είχε πραγματοποιηθεί κατά τη διάρκεια της προεκλογικής περιόδου στις 7 Οκτωβρίου 2016, όταν η κυβέρνηση Obama κατηγόρησε ευθέως τη Ρωσία για προσπάθεια ανάμειξης στις αμερικανικές εκλογές. Έκτοτε, και πολύ περισσότερο από το διάστημα που ο Trump ανακηρύχθηκε νικητής των Προεδρικών εκλογών στις 8 Νοεμβρίου 2016, η κυβέρνηση Obama υιοθέτησε μια ακόμα πιο επιθετική ρητορική εις βάρος της Ρωσίας, με αποκορύφωμα τις χθεσινές εξαγγελίες του Αμερικανού Προέδρου. Ο απερχόμενος Αμερικανός Πρόεδρος ανέφερε πως αναμένεται να ακολουθήσουν και άλλα μέτρα, κάποια από τα οποία δε θα δημοσιοποιηθούν.[8] Υπενθυμίζουμε πως σε περίπτωση κυβερνοεπιθέσεων, σύμφωνα με τη «Διεθνή Στρατηγική για τον Κυβερνοχώρο» που δημοσιεύτηκε το 2011 από τον Λευκό Οίκο, οι ΗΠΑ έχουν «κάθε δικαίωμα να χρησιμοποιήσουν όλα τα απαραίτητα μέσα» συμπεριλαμβανομένων των στρατιωτικών.[9]
Κατά συνέπεια, φαίνεται πως η κυβέρνηση του Δημοκρατικού κόμματος, λίγο πριν παραδώσει την εξουσία στον Πρόεδρο Trump, φοβούμενη μια πιθανή αναθέρμανση των Ρωσο-Αμερικανικών σχέσεων υπό τον νέο Πρόεδρο, προσπαθεί να δημιουργήσει ένα «αγεφύρωτο χάσμα» μεταξύ των δύο κρατών, το οποίο δεν θα μπορέσει να γεφυρώσει η επιθυμία του νέου Προέδρου για βελτίωση των σχέσεων μεταξύ των δύο χωρών, ενώ, αν το επιδιώξει, θα βρει απέναντι του μια μεγάλη μερίδα Δημοκρατικών αλλά και Ρεπουμπλικανών Γερουσιαστών αλλά και της κοινής γνώμης.[10] Υπενθυμίζουμε πως ο Trump είχε εκφραστεί με κολακευτικά σχόλια για τον Πούτιν στο παρελθόν, ενώ τέως σύμβουλοι του, αλλά και νυν υποψήφιοι για σημαντικές κυβερνητικές θέσεις (βλ. τον Διευθύνοντα Σύμβουλο της Exxon Mobil, Rex Tillerson, για τη θέση του Υπουργού Εξωτερικών)[11] φημολογείται πως διατηρούσαν οικονομικές σχέσεις ή εν γένει δεσμούς με Ρώσους ολιγάρχες κατά το πρόσφατο παρελθόν.[12] Όταν ρωτήθηκε την ίδια νύχτα της ανακοίνωσης των εξαγγελιών Obama, ο ίδιος ο Πρόεδρος Trump για τη γνώμη του πάνω στο ζήτημα, προσπάθησε να μη δώσει ιδιαίτερη έκθεση στο θέμα, λέγοντας πως «πρέπει να προχωρήσουμε σε μεγαλύτερα και καλύτερα πράγματα» αλλά υποσχέθηκε να «ενημερωθεί για το θέμα από τις αρμόδιες υπηρεσίες πληροφοριών»[13] Θα πρέπει τέλος να σημειωθεί πως, από την πλευρά του, ο Ρώσος Πρόεδρος Πούτιν ο οποίος έχει εκφραστεί με εξίσου κολακευτικά σχόλια για το νέο Αμερικανό Πρόεδρο, φαίνεται ωφελημένος από την εκλογή Trump έναντι της Hillary, καθώς ελπίζει σε βελτίωση των σχέσεων μεταξύ των δύο χωρών, και σε άρση των κυρώσεων που έχουν επιβληθεί από τη Δύση τα τελευταία χρόνια εις βάρος της Ρωσίας.
Στη ρητορική της κυβέρνησης Obama φαίνεται να συντονίζεται και η Γερμανία καθώς η Γερμανίδα Καγκελάριος Άνγκελα Μέρκελ, λίγες ώρες μετά το πέρας της εκλογικής διαδικασίας στις 8 Νοεμβρίου , εξέφρασε τους φόβους της για ενδεχόμενες κυβερνοεπιθέσεις από Ρωσικούς δρώντες στις επερχόμενες Γερμανικές εκλογές.[14] Αντίστοιχα, λίγες ώρες μετά τις χθεσινές εξαγγελίες Obama, ανέβηκε εκ νέου άρθρο στους Financial Times, σχετικά με τους Γερμανικούς φόβους για πιθανές κυβερνοεπιθέσεις από πλευράς Ρωσίας.[15] Η Ρωσία έχει βρεθεί αρκετές φορές στο στόχαστρο κατά το πρόσφατο παρελθόν για τη χρήση των δυνατοτήτων κυβερνοεπίθεσης που φαίνεται να αναπτύσσει. Χώρες οι οποίες έχουν δεχθεί κατά το παρελθόν σωρεία κυβερνοεπιθέσεων όπως η Γεωργία και η Εσθονία, έχουν κατηγορήσει ευθέως την Ρωσία για τέτοιου είδους πρακτικές.
Ως απάντηση στις κινήσεις Obama, το Ρωσικό Υπουργείο Εξωτερικών εισηγήθηκε με τη σειρά του την απέλαση 35 αμερικανών διπλωματών ως αντίποινα (tit for tat), όμως ο Πρόεδρος της Ρωσίας απέρριψε αυτή τη πρόταση καθώς περιμένει την ανάληψη των καθηκόντων του Trump, ενώ χαρακτήρισε αυτές τις κινήσεις ως «ανεύθυνη διπλωματία επιπέδου κουζίνας» και ανέφερε πως «δε θα πέσει στο επίπεδο της»[16] Η ψύχραιμη αντίδραση από πλευράς ρωσικής ηγεσίας δείχνει πως αντιμετωπίζει την παραπάνω κίνηση του απερχόμενου Προέδρου ως «παγίδα» η οποία θα την δεσμεύσει σε ολική ρήξη των σχέσεων με τις ΗΠΑ.[17]
Συμπερασματικά, παραμένει αβέβαιο αν αυτή η προσπάθεια για τη δημιουργία ενός χάσματος θα έχει αποτέλεσμα όσο η Ρωσία αντιδράει ήπια σε αυτές τις κυρώσεις και τις ενέργειες. Από την άλλη πλευρά του Ατλαντικού, ο νέος Πρόεδρος Trump, φαίνεται αποφασισμένος να μη δώσει ιδιαίτερη σημασία στο ζήτημα και να καλλιεργήσει μια διαφορετική σχέση με τον Ρώσο Πρόεδρο Πούτιν, στη βάση του «αμοιβαίου οφέλους» με επιχειρηματικούς όρους με τους οποίους φαίνεται να αντιλαμβάνεται και να προσεγγίζει τα ζητήματα τόσο της εσωτερικής όσο και της εξωτερικής πολιτικής ο νέος Πρόεδρος των ΗΠΑ. Το ερώτημα είναι αν μπορεί να επιτευχθεί κάτι τέτοιο, δεδομένου των πιέσεων που θα υπάρξουν στο εσωτερικό των ΗΠΑ για τη συνέχιση της πολιτικής που ακολουθείται τα τελευταία χρόνια ως προς τη Ρωσία.
[1] https://www.theguardian.com/us-news/2016/dec/29/barack-obama-sanctions-russia-election-hack
[2] http://www.kathimerini.gr/889806/article/epikairothta/kosmos/antipoina-ompama-sth-mosxa?platform=hootsuite
[3] Επίσημη έκθεση Homeland Security & FBI, Αριθμός Αναφοράς: JAR-16-20296, 29 Δεκεμβρίου 2016.
[4] http://www.skai.gr/news/world/article/321129/pligma-gia-tou-dimokratikous-ligo-prin-tin-enarxi-tou-sunedriou-tous/
[5] Επισυναπτόμενο αρχείο Excel- Επίσημη έκθεση Homeland Security & FBI, Αριθμός Αναφοράς: JAR-16-20296, 29 Δεκεμβρίου 2016. Διαθέσιμο ηλεκτρονικά στο: https://www.us-cert.gov/security-publications/GRIZZLY-STEPPE-Russian-Malicious-Cyber-Activity
[6] https://www.rt.com/usa/372219-larry-king-mcafee-cybersecurity/
[7] https://www.rt.com/usa/372219-larry-king-mcafee-cybersecurity/
[8] https://www.theguardian.com/world/2016/dec/30/russia-plans-immediate-counter-measures-us-diplomats
[9] U.S. International Strategy for Cyberspace, 2011.
[10] https://www.theguardian.com/us-news/2016/dec/29/barack-obama-sanctions-russia-election-hack
[11] http://www.kathimerini.gr/889806/article/epikairothta/kosmos/antipoina-ompama-sth-mosxa?platform=hootsuite
[12] https://www.theguardian.com/us-news/2016/nov/20/new-special-relationship-what-does-putin-want-from-trump-kgb
[13] https://www.rt.com/usa/372196-trump-reacts-russian-sanctions/
[14] https://www.theguardian.com/world/2016/nov/08/russian-cyber-attacks-could-influence-german-election-says-merkel
[15] https://www.ft.com/content/cff20452-c1fb-11e6-9bca-2b93a6856354
[16]Δήλωση του Προέδρου της Ρωσικής Ομοσπονδίας- Заявление Президента Российской Федерации, 30 Δεκεμβρίου 2016. Διαθέσιμο ηλεκτρονικά στο: http://kremlin.ru/events/president/news/53678 . Βλ. επίσης: http://www.reuters.com/article/us-usa-russia-cyber-idUSKBN14I1TY
[17] https://www.rt.com/news/372256-putin-diplomats-expulsion-rejects/