Ιστορικός - Δρ Βαλκανικού Πολιτισμού
Ο Μαργαρίτης Δήμιτσας, Μοσχοπολίτικης καταγωγής, γεννήθηκε στην Αχρίδα το 1829, σπούδασε στη Φιλοσοφική Σχολή Αθηνών ενώ παρακολούθησε μαθήματα και στη Φιλοσοφική σχολή Friedrich Wilchelm. O Δήμιτσας αγωνίστηκε για να αποδείξει την ελληνικότητα της Μακεδονίας, να μάθει στους Μακεδόνες την ιστορία τους και να τους εμπνεύσει να αγωνιστούν για την ελευθερία του τόπου τους.
Το 1851 είναι στο Μοναστήρι για τις δραστηριότητες του -γράφει ο Αλέξιος Ωρολoγάς-… «Ωμού μετά των συνεργατών του και των άλλων διδασκάλων των κοινοτικών σχολείων υπόκειντες εις τας υποδείξεις της μυστικής οργανώσεως παρώτρυναν τους αποφοίτους των Σχολών να ιδρύσουν Σύλλογον, εκ του εμφανούς μεν φιλολογικόν και φιλοεκπαιδευτικόν, κύριος όμως σκοπός αυτού να είναι η τόνωσις του εθνικού φρονήματος, ώστε να καταστεί φυτώριον όλων εκείνων που θα εχρειάζετο το έθνος εις τον αγώνα δια την απελευθέρωση των υποδούλων, προτεραιότητα του η απόλυτη συνειδητοποίηση της ελληνικής ταυτότητας των Μακεδόνων μαθητών στο διάστημα πριν την έναρξη του Μακεδονικού αγώνα, μέσω της διδασκαλίας της τοπικής ιστορίας. Σε έκθεση του στο υπουργείο εξωτερικών το 1886 αναφέρει… «Διότι αλογώτατον ατοπώτατον εστί να μη διδάσκηται η Μακεδονική ιστορία, και οι μαθητές να αγνοώσιν την πάτριον ιστορίαν».
Αγωνίστηκε μέσω της γεωγραφίας, όπως ο Παπαρηγόπουλος μέσω της ιστορίας, για να δείξει τα γεωγραφικά όρια της Μακεδονίας, να αποδείξει την ελληνικότητα των Μακεδόνων, θωρακίζοντας την επιχειρηματολογία μας απέναντι στους επίδοξους Σλάβους καπηλευτές, προσπάθησε να πείσει για την αναγκαιότητα συμμετοχής των Ελλήνων σε Ευρωπαϊκά και διεθνή συνέδρια ως τρόπο διαφήμισης της χώρας.
Δεν είναι υποχρεωμένοι οι άλλοι να ξέρουν για μας, εμείς θα πρέπει να συστηνόμαστε στους άλλους.
Γράφει για τη Μακεδονία… «Η μεν γηραιά μήτηρ Ελλάς εγέννησε τον αρχαίον Ελληνισμόν και πολιτισμόν και μη έχουσα ισχυράς και κραταιάς πολιτικάς δυνάμεις ίνα ενσπείρει αυτόν εις την Ασία και Αφρικήν… … Η δε πρεσβυτάτη θυγάτηρ αυτής Μακεδονία, πολιτικώς και πνευματικώς επιρρωσθείσα δια του παντοδύναμου Φιλίππου και δια τον μεγαλοφυέστατον Αλέξανδρον, καταλύσασα τους μεταξύ Ευρώπης και Ανατολής τέως υφιστάμενους φραγμούς…».
Στο έργο του «Η Μακεδονία εν λίθοις φθεγγομένοις και μνημείοις σωζομένοις» γράφει…. «επικυρούται ότι η Μακεδονία, πρεσβυτάτη θυγάτηρ της Ελλάδος, σάρξ εκ της σαρκός και οστούν εκ του οστέος της, ην ου μόνον ελληνικωτάτη χώρα, αλλά και λίαν προηγμένη εν τω ελληνικώ πολιτισμώ».
Ούτε μισό κομμάτι Ελληνικής γης δεν απελευθερώθηκε επειδή μας λυπήθηκαν οι νταβατζήδες, ομόδοξοι και μη. ‘Ελληνες αγωνίστηκαν με τα όπλα και με την πένα για τα δικαιώματα μας. Ο Μαργαρίτης Δήμιτσας ήταν Βλαχόφωνος, πολλούς από αυτούς τους Έλληνες τους αγνοούμε και προσμένουμε σωτήρες. Δεν φτάσαμε τυχαία εδώ, και όχι δεν φταίει καμία συνομωσία γι αυτό.