του Ιωάννη Μιχαλέτου
Τεράστιες οι ευθύνες της Ε.Ε. για την μνημειώδη αποτυχία στο Ουκρανικό ζήτημα
Το ζήτημα της Ουκρανίας, έχει πλέον εξελιχθεί σε ωρολογιακή βόμβα για την ευρύτερη αρχιτεκτονική ασφαλείας της Ε.Ε. καθότι η χώρα βρίσκεται σε μια μη αναστρέψιμη κατάσταση οικονομικής,κοινωνικής, δημογραφικής και πολιτικής παρακμής, γεγονός που θα επιφέρει επιπλέον πολλαπλά προβλήματα στην Ευρώπη τα ερχόμενα έτη.
Η Ουκρανία την παρούσα περίοδο έχει ΑΕΠ περί το 55% από ότι είχε το 1990 και κατά την κατάρρευση της ΕΣΣΔ. Αξιοσημείωτο είναι ότι οι πωλήσεις αυτοκινήτων και λοιπών οχημάτων έχουν φτάσει στα επίπεδα των αρχών της δεκαετίας του 1960 ενώ η οικοδομική δραστηριότητα έχει καταρρεύσει στα επίπεδα της δεκαετίας του 1950. Επιπλέον το κρατικό χρέος αγγίζει το 95%, το υψηλότερο στην ιστορία της και εξαιρετικά μεγάλο μέγεθος για χώρα του επιπέδου ανάπτυξης της.
Την ίδια στιγμή, το κράτος αναλαμβάνει τα χρέη που αφήνει πίσω της η πτώχευση της μεγαλύτερης ιδιωτικής τράπεζας "Πριβάτ μπανκ" του Ουκρανού ολιγάρχη "Ιγκόρ Κολομόισκι", αξίας 6 δις Ευρώ ενώ ετοιμάζεται να δεχθεί επιπλέον 7 δις Ευρώ χρέη από χρηματοδότηση της Ε.Ε. η οποία έχει ήδη χρηματοδοτήσει με 5 δις. Ευρώ από το 2014 -τα οποία κινδυνεύει πλέον να χάσει- συν τουλάχιστον 1,5 δις σε δωρεάν βοήθεια πάσης φύσεως.
Παρόλα αυτά η εσωτερική κατάσταση στην Ουκρανία χειροτερεύει με την οργάνωση διεθνή διαφάνεια να την κατατάσσει στην θέση 135 από τις 168 χώρες στον ετήσιο δείκτη διαφθοράς, για το 2015. Μάλιστα είναι στη χειρότερη θέση από οποιαδήποτε άλλη Ευρωπαική χώρα, για παράδειγμα η γειτονική Λευκορωσία είναι στη θέση 108 , η επίσης γειτονική Μολδαβία στη θέση 106, ενώ η Ελλάδα για παράδειγμα στη θέση 59.
Ο μέσος καθαρός μισθός στην Ουκρανία στις αρχές του 2016 ανέρχεται σε 200 Ευρώ το μήνα με το πραγματικό μηνιαίο εισόδημα στις περιφερειακές και αγροτικές περιοχές να μη ξεπερνά τα 100 Ευρώ το μήνα. Περίπου το 1/3 του πληθυσμού είναι κάτω από τα όρια της μετρήσιμης φτώχειας σε εθνικό επίπεδο. Τα δε συναλλαγματικά αποθέματα της χώρας ανέρχονται σε 15 δις. Δολάρια που είναι ανεπαρκή για το μέγεθός της και την έκθεση της όπως τη διαπιστώνουμε για το 2016-2017. Οποιοδήποτε εξωτερικό οικονομικό σοκ μπορεί να χρεοκοπήσει το Κίεβο σε πολύ μικρό χρονικό διάστημα.
Από την άλλη πλευρά η μέχρι τώρα αντίδραση της Ουκρανικής κοινωνίας είναι η μαζική μετανάστευση. Πάνω από 1,5 εκ. Ουκρανοί μετανάστευσαν στη Ρωσία από το 2014 ενώ σε 800,000 υπολογίζονται όσοι κατέφυγαν στην Ε.Ε., πολλές φορές ατύπως ή παρανόμως. Προσέτι, σε πρόσφατη δημοσκόπηση της τοπικής εταιρείας ΤΜΣ, το 28%του υπάρχοντος εργατικού προσωπικού θέλουν να μεταναστεύσουν άμεσα και το 37% το σκέφτονται σοβαρά και ήδη αναζητούν τις ευκαιρίες, σύνολο λοιπόν του 65% των εργαζομένων.
Σε επίπεδο νεολαίας το άθροισμα των παραπάνω δύο κατηγοριών υπερβαίνει το 80%. Συνεπώς η ακολουθούμενη πολιτική της Ε.Ε. για μελλοντική απελευθέρωση του καθεστώς βίζας για Ουκρανούς υπηκόους μπορεί να φέρει τα επόμενα έτη περίπου 14 εκατομμύρια εργαζόμενους από το σημερινό σύνολο των 22 εκ. στην Ε.Ε. δίχως να υπολογίζουμε τα μη εργαζόμενα εξαρτώμενα μέλη.
Ακόμα και εάν αυτό το σενάριο δεν υλοποιηθεί πλήρως θα πρόκειται σίγουρα για μαζικότατη μετακίνηση εργατικού δυναμικού που θα δημιουργήσει τεράστιο και δυσμενές ανταγωνισμό στην αγορά εργασίας των Ευρωπαικών κρατών, με πολλαπλές αρνητικές επιπτώσεις σε πολιτικό-οικονομικό επίπεδο. Τα φαινόμενα 'Μπρέξιτ" απλούστατα θα αυξηθούν. Ταυτοχρόνως η Ε.Ε έχει ήδη χάσει 400.000 θέσεις εργασίας λόγω των κυρώσεων με τη Ρωσία εξαιτίας του Ουκρανικού ζητήματος και 18 δις Ευρώ, σύμφωνα με τη κυβέρνηση της Αυστρίας.
Ένα ακόμη σημαντικό ζήτημα είναι η διογκούμενη εξάπλωση του οργανωμένου εγκλήματος στην Ουκρανία και η τάση διαφυγής εγκληματιών από εκεί προς χώρες της Ε.Ε.. Ο ειδικός σε θέματα διεθνικού εγκλήματος καθηγητής Μαρκ Γκαλεότι, τους ονομάζει "οι νέοι Αλβανοί"λόγω της οργάνωσης, χρήσης ωμής βίας, πολιτική διαπλοκή και της εύκολης πρόσβασης σε οπλισμό. Σε αυτό πρέπει να προσθέσουμε και τη ύπαρξη Καυκάσιων Τζιχαντιστών που πολέμησαν στη Μέση Ανατολή και κατά πολλές πηγές επιχειρούν να εισέλθουν στην Ε.Ε. μέσω Τουρκίας-Ουκρανίας-Κεντρικής Ευρώπης ή/και Βαλκανίων.
Ταυτοχρόνως η Ουκρανία αντιμετωπίζει και δημογραφική κατάρρευση με δείκτη γονιμότητας για το 2016 να υπολογίζεται σε 1,4 τέκνα ανά γυναίκα. Σε συνδυασμό με την συνεχή μετανάστευση, αλλά και την αύξηση της θνησιμότητας, ο πληθυσμός της Ουκρανίας συρρικνώνεται κατά 0,7% ετησίως. Αυτό σημαίνει ότι σε συνδυασμό με μια μαζική μετανάστευση λόγω απελευθέρωσης των ταξιδιωτικών θεωρήσεων προς την Ε.Ε. ο σημερινός πληθυσμός των 41 εκ κατοίκων, μπορεί να μην υπερβαίνει τα 23 εκ. το 2030.
Εάν και είναι εξαιρετικά δύσκολο να υπολογιστούν οι τάσεις σε ένα ευμετάβλητο περιβάλλον όπως η σημερινή Ουκρανία, είναι βέβαιο από όλους τους διεθνείς οργανισμούς που ασχολούνται με το ζήτημα, ότι η χώρα δημογραφικά πεθαίνει σε συνδυασμό με πάγια άποψη της κοινής γνώμης όπως δηλώνεται σε δημοσκοπήσεις του τελευταίου έτους,ότι σε ποσοστό 80% δεν εμπιστεύονται τους κρατικούς θεσμούς και άρα ενυπάρχει πλήρης απονομιμοποίηση της κρατικής/πολιτικής εξουσίας.
Τα μέχρι τώρα βασικά συμπέρασμα που μπορούν να συναχθούν είναι ότι η Ε.Ε. έχει αποτύχει παταγωδώς όχι μόνο να σταθεροποιήσει τη χώρα, αλλά και να εμποδίσει έστω και ελαφρώς την συνεχόμενη παρακμή της. Επιπλέον ενέχεται πλέον σοβαρός κίνδυνος η Ουκρανία να εισέλθει σε μια τέτοια κρίσης που θα οδηγήσει σε συγκρούσεις με τη Ρωσία εν είδη εξαγωγής εσωτερικής κρίσεως,
ευελπιστώντας σε μια χρηματοδότηση/υποστήριξη από τις ΗΠΑ/ΕΕ.
Αυτό το σενάριο εμπεριέχει και το κίνδυνο ενεργειακής κρίσης λόγω τυχόν διακοπής των μεταφερόμενων ποσοτήτων φυσικού αερίου από τη Ρωσία προς τις χώρες της Ε.Ε. διαμέσου Ουκρανίας.
Ακόμα και το σενάριο ανεξέλεγκτης μετανάστευσης προς την ΕΕ ακόμα και εάν δεν αρθεί η βίζα, είναι μια έτερη υπόθεση που θα προκαλέσει αρκετά σημαντικά προβλήματα στις Ευρωπαικές χώρες.
Από όλες τις απόψεις πλέον το Ουκρανικό ζήτημα αφορά την Ευρωπαική ασφάλεια και έχει καταλήξει σε ένα μακροχρόνιο και λίαν σοβαρό τραύμα που αφορά και μια πλειάδα άλλων σοβαρότατων θεμάτων. Ως εκ τούτου είναι αδήριτη ανάγκη να εφαρμοστεί πανευρωπαικό πλαίσιο που θα εντείνει τις προσπάθειες για ομαλοποίησης των σχέσεων μεταξύ του τριγώνου ΒρυξελΛών-Κιέβου-Μόσχας.