Του Δημήτρη Παπακωνσταντίνου
Πού να το φανταζόταν ο Άρθουρ Μίλερ όταν έγραφε για τον πλασιέ Γουίλι Λόμαν στην Αμερική της οικονομικής ύφεσης, ότι η κατάρρευση της μικροαστικής και μεσοαστικής τάξης θα ήταν τόσο επίκαιρη στην Ελλάδα του 2017. Και πόσο "ταιριαστό" θα ήταν το δράμα του ανθρώπου που προσπαθεί να ονειρευτεί μία καλύτερη ζωή αλλά συνθλίβεται από την οδυνηρή πραγματικότητα και τη διάψευση των προσδοκιών του.
Βεβαίως άλλη ήταν η αφετηρία της σκέψης του Μίλερ στο έργο του, όπου βάζει τον ήρωά του να συνθλιβεί από τις απαιτήσεις της εκπλήρωσης του American dream. Ήθελε να απευθύνει και μία καταγγελία στο ανθρωποφαγικό σύστημα. Ωστόσο στο τέλος, το αποτέλεσμα δεν διαφέρει. Μήπως κάτι τέτοιο δεν συνέβη και στη χώρα μας; Δεν κυνήγησαν έστω και με λάθος τρόπο το όνειρο, το... greek dream οι πολίτες της; Δανειζόμενοι και ως χώρα αλλά και ως άτομα υπέρογκα ποσά προσπαθώντας να ανέβουν όχι ένα αλλά πολλά σκαλοπάτια στην κλίμακα της προσωπικής κοινωνικής και οικονομικής καταξίωσηςq
Ο τίτλος πάντως του έργου του Μίλερ, ταιριάζει απόλυτα σε αυτό που συμβαίνει σήμερα στο ελληνικό λιανεμπόριο. Κυριολεκτικά. Εδώ και χρόνια ζούμε το... ψυχορράγημα του εμποράκου, όμως τον τελευταίο χρόνο έχουμε έρθει πολύ κοντά στο... μοιραίο. Πώς μου ήρθε αυτό; Θα σας πω. Προχθές, πηγαίνοντας στην περιοχή όπου βρίσκεται το πατρικό μου σπίτι και περνώντας έξω από το βιβλιοπωλείο της παλιάς γειτονιάς μου, είδα κατεβασμένα ρολά και λουκέτο στην πόρτα. Τον κύριο Παντελή, όπως έλεγαν τον ιδιοκτήτη τον γνώριζα από μικρό παιδί. Από εκεί είχα αγοράσει τα βιβλία του Ιουλίου Βερν για να ονειρευτώ μικρός, από εκεί και τα περίφημα λυσάρια των αρχαίων. Και δεν θυμάμαι καν πόσα ταξίδια μου συνόδευσαν τα μυθιστορήματα που αγόρασα από το φιλόξενο αυτό βιβλιοπωλείο. Από εκεί αγόρασα τα πρώτα σχολικά είδη και στο δικό μου παιδί, όταν έφτασε η σειρά του για το σχολείο.
Καμία πολυεθνική δεν έκλεισε τον κύριο Παντελή. Καμία μεγάλη αλυσίδα βιβλιοπωλείων. Ούτε καν η... ψηφιοποίηση της ανάγνωσης. Τα άντεξε όλα αυτά γιατί ήταν νοικοκύρης. Κι όμως, ακόμη και αυτός ο νοικοκύρης δεν μπόρεσε να τα βάλει πέρα με τους φόρους, τα χαράτσια, τις προκαταβολές φόρου. Ούτε με την οικονομική ένδεια των πελατών του. Ήλπιζε μπας και ξελασπώσει κάπως στις γιορτές, αλλά πού... Τον έκλεισε η οικονομική ύφεση και η φορομπηχτική πολιτική. Και μαζί με αυτόν έμειναν χωρίς δουλειά και τέσσερις πέντε ακόμη άνθρωποι που στη σημερινή εποχή είναι εξαιρετικά αμφίβολο αν θα καταφέρουν να βρουν δουλειά.
Και φυσικά δεν είναι ο μόνος. Δεν είναι ο μοναδικός "εμποράκος" που πέθανε η επιχείρησή του. Θα μου πείτε, τώρα το ανακάλυψες; Φυσικά όχι. Απλώς, κάθε μέρα βλέπουμε την κατάσταση να χειροτερεύει. Τα στοιχεία από την εμπορική κίνηση ιδιαίτερα από το καλοκαίρι και μετά είναι δραματικά. Και επιβεβαιώθηκαν τραγικά τις ημέρες των εορτών. Τα στοιχεία που έδωσε στη δημοσιότητα η Ελληνική Συνομοσπονδία Εμπορίου και Επιχειρηματικότητας είναι αρκούντως χαρακτηριστικά.
Καθώς στην εορταστική περίοδο τρεις στις τέσσερις (ποσοστό 76%) επιχειρήσεις παρουσίασαν το 2016 χαμηλότερα επίπεδα τζίρου από τα αντίστοιχα της προηγούμενης χρονιάς, περίπου μία στις πέντε (17%) κατέγραψε αμετάβλητο κύκλο εργασιών και μόνο το 7% των επιχειρήσεων σημειώνει το 2016 τζίρο μεγαλύτερο από τον περυσινό. Στον κλάδο δε της ένδυσης/υπόδησης το ποσοστό των καταστημάτων που σημείωσε μειωμένες πωλήσεις ανέρχεται στο 88%.
Επιπλέον, το 28% των επιχειρήσεων δήλωσαν ότι η μείωση ανέρχεται σε ποσοστό άνω του 40%, το 12% σε ένα εύρος μεταξύ 31% και 40% ενώ στις υπόλοιπες κατηγορίες ισοκατανέμονται οι απαντήσεις με ένα ποσοστό που αγγίζει το 20%. Ουσιαστικά λοιπόν 4 στις 10 επιχειρήσεις που είχαν μείωση πωλήσεων φαίνεται να χάνουν πάνω από 30% του τζίρου τους μέσα σε έναν χρόνο. Ακόμη και η περίφημη... black Friday, μπορεί να ευνόησε τις μεγάλες αλυσίδες, ιδιαίτερα του ηλεκτρονικού εμπορίου και τα πολυκαταστήματα, όμως για τα μικρά και μεσαία εμπορικά καταστήματα υπήρξε καταστροφή. Καθώς εξαντλήθηκε ένα σημαντικό ποσοστό της αγοραστικής δυναμικής στην μέρα αυτή των προσφορών.
Όμως και τα μεγάλα καταστήματα (αλυσίδες) που αξιοποίησαν την ημέρα εκείνη, δεν πρέπει να λησμονεί κανείς ότι επέλεξαν αυτή τη στρατηγική μάρκετινγκ προκειμένου να καλύψουν ένα μέρος από τις απώλειες που υπέστησαν μετά το καλοκαίρι. Και δεν είναι τυχαίο το γεγονός ότι εκτιμούσαν πως το δίμηνο από 15-20 Σεπτεμβρίου μέχρι το τέλος Νοεμβρίου, υπήρξε το χειρότερο εδώ και πολλά χρόνια. Ίσως και γιατί αμέσως μετά το καλοκαίρι οι υποχρεώσεις των νοικοκυριών κυρίως για λόγους φορολογίας, λειτούργησαν αποτρεπτικά για την εμπορική κίνηση.
Η συνεχής μείωση της καταναλωτικής πίτας οδηγεί ολοταχώς στον θάνατο του εμποράκου στην ελληνική αγορά. Μπορεί αυτό να αποτελεί και συνέπεια της λειτουργίας των μεγάλων πολυκαταστημάτων, ωστόσο εκείνο που πραγματικά βάζει λουκέτα σε μικρά και μεσαία καταστήματα είναι η υπερφορολόγηση, τα χαράτσια και η αδυναμία της κοινωνίας να καταναλώσει. Οι κυβερνώντες δεν αντιλαμβάνονται τον κίνδυνο από τον φαύλο κύκλο που προκαλεί η μείωση της αγοραστικής δύναμης. Δεν αντιλαμβάνονται πόσο δυσμενώς θα επηρεάσει αυτό και τον τραπεζικό τομέα και τα δημόσια ταμεία, αλλά και τις ασφαλιστικές εισφορές, οδηγώντας σε ανάγκη για ακόμα μεγαλύτερο ξεζούμισμα όσων απομένουν ενεργοί.