Τα τελευταία χρόνια όλο και περισσότεροι άνθρωποι ασχολούνται με τον αθλητισμό, είτε επειδή έγινε μόδα είτε επειδή ουσιαστικά ενδιαφέρονται για την υγεία τους. Ωστόσο, πολλά αθλήματα αποτελούν «απειλή» για την οδοντοστοιχία μας. Και μη σπεύσετε να σκεφτείτε ότι αποκλειστικά στην πυγμαχία πρέπει οι αθλητές να φορούν ειδικούς προστατευτικούς νάρθηκες στα δόντια τους.
«Οι προστατευτικοί νάρθηκες θα έπρεπε να αποτελούν βασικό εξοπλισμό για τους αθλούμενους όλων των ηλικιών, αν αναλογιστούμε ότι σύμφωνα με μελέτη που έγινε στις ΗΠΑ, κάθε χρόνο πάνω από πέντε εκατομμύρια δόντια χάνονται κατά τη διάρκεια αθλητικών δραστηριοτήτων. Η απώλεια ενός δοντιού αποτελεί ένα δυσάρεστο γεγονός που σε βάθος χρόνου υποθηκεύει την πάσχουσα περιοχή του στόματός του εφ' όρου ζωής. Ακούγεται ίσως υπερβολικό, αλλά πολυετείς μελέτες έχουν αποδείξει ότι η τραυματισμένη περιοχή είναι πολύ πιο επιβαρημένη οδοντιατρικά από το υπόλοιπο στόμα. Και εννοείται πως η χρήση ενός προστατευτικού νάρθηκα δεν περιορίζεται μόνο στα δόντια, αλλά προστατεύει επίσης τα χείλη, τα μάγουλα, καθώς και τη γλώσσα», εξηγεί η Φωτεινή Καλιακάτσου, BDS, Msc Οδοντίατρος-Στοματολόγος.
Επιπλέον, ένα στα τρία παιδιά προσχολικής ηλικίας και ένα στα τέσσερα σχολικής ηλικίας εμπλέκονται στο οδοντιατρικό τραύμα με προεξέχοντα τα άνω πρόσθια δόντια. Παράγοντες που επηρεάζουν τη συχνότητα είναι το φύλο, η ηλικία, το κοινωνικό οικονομικό επίπεδο, ορθοδοντικές ανωμαλίες, αθλητισμός. Το 30% των ατυχημάτων συμβαίνουν κατά την αθλητική δραστηριότητα, ιδίως σε αθλήματα που ενέχουν κίνδυνο πτώσης, που έχουν έντονη επαφή ή χρησιμοποιούν μπαστούνι.
Αν και ιστορικά η προέλευση του στοματικού νάρθηκα προστασίας είναι ασαφής, αναφέρεται κυρίως στην πυγμαχία.
Το 1892 ο βρετανός οδοντίατρος W. Krause έφτιαξε για πυγμάχους λωρίδες από καουτσούκ ως προστασία για τα δόντια τους και το 1916 ο αμερικανός οδοντίατρος Th. A. Carlos, κατασκεύασε ένα νάρθηκα στόματος και κατοχύρωσε την πατέντα το 1919. Το 1930, οι προστατευτικοί νάρθηκες εμφανίστηκαν για πρώτη φορά στην οδοντιατρική βιβλιογραφία και το 1947, ο οδοντίατρος R. Lilyquist, με διαφανή ακρυλική ρητίνη έφτιαξε ένα νάρθηκα που εφάρμοζε στα άνω ή κάτω δόντια, ενώ ο αθλητής μπορούσε να μιλήσει κανονικά. Εν τέλει, το 1973 η Εθνική Κολεγιακή Αθλητική Ένωση των ΗΠΑ κατέστησε υποχρεωτική τη χρήση των ναρθήκων στους αγώνες ποδοσφαίρου με αποτέλεσμα τη δραματική μείωση των οδοντικών τραυματισμών έκτοτε.
Σήμερα, οι προστατευτικοί νάρθηκες χρησιμοποιούνται σε 29 αθλήματα: ακροβατικά, μπάσκετ, ποδηλασία, πυγμαχία, ιππασία, ποδόσφαιρο, γυμναστική, χάντμπολ, χόκεϊ επί πάγου, πατινάζ, λακρός, πολεμικές τέχνες, ρακέτες, ράγκμπι, motoGP, σκέιτ μπορντ, σκι, ελεύθερη πτώση με αλεξίπτωτο, ποδόσφαιρο, softball, σκουός, σέρφινγκ, βόλεϊ, υδατοσφαίριση, άρση βαρών και πάλη.
«Όμως, δυστυχώς μεγάλο μέρος της κατασκευής και διάθεσης των προστατευτικών ναρθήκων σήμερα γίνεται από εταιρείες αθλητικών ειδών με αποτέλεσμα να παρέχουν χαμηλή έως και καθόλου προστασία. Επιπρόσθετα, αυτοί οι χαμηλού κόστους νάρθηκες, κυρίως από πλαστικό ή PVC, δεν έχουν καλή εφαρμογή και δεν επιτρέπουν τη σωστή αναπνοή», επισημαίνει η κυρία Καλιακάτσου.
Και προσθέτει πως «η μέγιστη προστασία προκύπτει από νάρθηκες που είναι κατασκευασμένοι σωστά (από υλικά όπως, ΕVA, PVC, ακρυλικό, PVA-PE, latex rubber), εφαρμόζουν απόλυτα στα σωστά σημεία του στόματος και έχουν κατασκευαστεί με βάση τις διαστάσεις της στοματικής κοιλότητας του κάθε ατόμου ξεχωριστά. Άρα, είναι απόλυτα εξατομικευμένοι, ελαστικοί έτσι ώστε να απορροφούν τους κραδασμούς, άοσμοι και υπο-αλλεργικοί».
Οι νάρθηκες προστατεύουν από το οδοντικό τραύμα και αποσβένουν τις δυνάμεις από το σημείο εφαρμογής τους σε μεγαλύτερη επιφάνεια. Ταυτόχρονα, δεν επιτρέπουν την άσκηση μεγάλης δύναμης στη βάση του κρανίου επειδή κρατούν σε απόσταση 3-5 mm τον κάτω από τον άνω φραγμό. Φυσικά, προστατεύουν και από διασχίσεις μαλακών ιστών από τα δόντια.
«Οι εξατομικευμένοι προστατευτικοί νάρθηκες δεν προστατεύουν απλώς την οδοντοστοιχία, τα χείλη, τα μάγουλα και τη γλώσσα των αθλουμένων. Αποτελούν επίσης προστατευτικό μέσο και για σοβαρότερους τραυματισμούς όπως, η διάσειση, η εγκεφαλική αιμορραγία, τα περιστατικά απώλειας συνείδησης, τα κατάγματα γνάθων, οι αυχενικοί τραυματισμοί, λόγω του ότι αποτρέπεται η βίαιη πρόσκρουση της κάτω με την άνω γνάθο. Συνεπώς, καλό θα ήταν τόσο οι προπονητές, όσο και οι οδοντίατροι να συστήνουν τους προστατευτικούς νάρθηκες κατά τη διάρκεια των αθλητικών δραστηριοτήτων», συμπληρώνει η Οδοντίατρος-Στοματολόγος Φωτεινή Καλιακάτσου.
Εξάλλου, η διαδικασία κατασκευής τους είναι απλή και γρήγορη. «Κατά τη διάρκεια του πρώτου ραντεβού ο οδοντίατρος παίρνει αποτυπώματα των δοντιών, μία διαδικασία γρήγορη και ανώδυνη που διαρκεί μερικά λεπτά. Τα αποτυπώματα αυτά στέλνονται στο οδοντοτεχνικό εργαστήριο, όπου πρώτα κατασκευάζονται εκμαγεία των δοντιών από γύψο. Στη συνέχεια κατασκευάζεται ο νάρθηκας από ειδικό θερμοπλαστικό υλικό που διαμορφώνεται με πρεσάρισμα εν κενώ πάνω στο εκμαγείο της άνω γνάθου. Το πάχος του υλικού διαμορφώνεται ανάλογα με την αντοχή που απαιτείται από το άθλημα για το οποίο θα χρησιμοποιηθεί. Κατά την διάρκεια της δεύτερης επίσκεψης στο οδοντιατρείο ο νάρθηκας δοκιμάζεται στο στόμα και γίνονται τυχόν τροποποιήσεις εάν χρειάζονται», εξηγεί η ειδικός.
Η διάρκεια ζωής του προστατευτικού νάρθηκα είναι όση και μιας αθλητικής σεζόν ή ωσότου εμφανιστούν σημάδια φθοράς. «Όμως, στα παιδιά και τους εφήβους θα πρέπει να γίνεται τακτική αντικατάσταση, καθώς οι γνάθοι συνεχίζουν να αναπτύσσονται», τονίζει η κα Καλιακάτσου.
Τέλος, ιδιαίτερη έμφαση πρέπει να δίνεται στην σωστή συντήρηση του προστατευτικού νάρθηκα «με καλό πλύσιμο, με υγρό σαπούνι και νερό μετά από κάθε χρήση, ενώ θα πρέπει πάντα να φυλάσσεται στην ειδική θήκη του, σε σκιερό και δροσερό μέρος, καθώς ο ήλιος και οι υψηλές θερμοκρασίες μπορεί να αλλοιώσουν το υλικό», καταλήγει η Οδοντίατρος-Στοματολόγος.