Η ομιλία Τραμπ στην ορκωμοσία του έριξε λάδι στη φωτιά στις ανησυχίες της Ευρώπης, γράφει ο Matthew Karnitschnig.
Το μήνυμα του αμερικανού προέδρου Ντόναλντ Τραμπ στους συμμάχους της Αμερικής κατά την ομιλία της ορκωμοσίας του ήταν τόσο καταφανές όσο και βάναυσο: μην υπολογίζετε σε εμάς. "Επί πολλές δεκαετίες, έχουμε εμπλουτίσει τις ξένες βιομηχανίες εις βάρος της αμερικανικής βιομηχανίας, επιδοτούμε τους στρατούς άλλων χωρών, ενώ επιτρέπουμε την πολύ θλιβερή εξάντληση των στρατιωτικών μας", δήλωσε ο Τραμπ. "Έχουμε υπερασπιστεί σύνορα άλλων εθνών, ενώ αρνούμαστε να υπερασπιστούμε τα δικά μας. Και δαπανήσαμε πολλά τρισεκατομμύρια δολάρια στο εξωτερικό, ενώ οι υποδομές της Αμερικής έχουν παραμεληθεί και φθαρεί".
Αν πρόθεση του Τραμπ ήταν να κερδίσει την προσοχή της Ευρώπης, τα κατάφερε. Καμία περιοχή δεν έχει ωφεληθεί περισσότερο από τις εγγυήσεις για την ασφάλεια των ΗΠΑ μετά το Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο από την Ευρώπη. Η άνευ όρων δέσμευση της Ουάσιγκτον να υπερασπιστεί την Ήπειρο, που εκφράζεται στο άρθρο 5 της Συνθήκης του ΝΑΤΟ, επέτρεψε στην Ευρώπη να αναθέσει την ασφάλεια της στις ΗΠΑ. Αυτό άνοιξε το δρόμο για την ευρωπαϊκή ολοκλήρωση με την άμβλυνση των εθνικών ανταγωνισμών που είχαν προκαλέσει αιώνες συγκρούσεων. Η σταθερότητα γέννησε μια περίοδο ειρήνης και ευημερίας μοναδική στην ιστορία της ηπείρου. Στην πορεία, οι ΗΠΑ επωφελήθηκαν επίσης, τόσο από μεγάλο βαθμό της απρόσκοπτης πρόσβασης στις ευρωπαϊκές αγορές όσο και από την ηγεσία τους σε μια κοινότητα ομοϊδεατών φιλελεύθερων δημοκρατιών. Έτσι τουλάχιστον νόμιζε η Ευρώπη.
Ακόμη και πριν από την ομιλία του, αυτοί οι πυλώνες του δυτικού κόσμου φάνηκε να ραγίζουν. Οι πρόσφατες αναφορές του Τραμπ στο ΝΑΤΟ ως "άνευ αντικειμένου", οι κολακείες που συσσώρευσε προς τον Ρώσο Πρόεδρο Βλαντιμίρ Πούτιν, για να μην αναφέρουμε την παραδοχή του ότι δεν τον ενδιαφέρει πραγματικά το αν η Ευρωπαϊκή Ένωση θα επιβιώσει, προκάλεσαν ανησυχία στην ήπειρο.
Τις τελευταίες εβδομάδες, Αμερικανοί αξιωματούχοι είχαν προσπαθήσει να υποβαθμίσουν τις συχνά στομφώδεις δηλώσεις του Τραμπ. "Μην αντιδράτε υπερβολικά με τα tweets," είπε ο Τζον Έμερσον, πρέσβης των ΗΠΑ στο Βερολίνο, σε ένα ακροατήριο κατά τη διάρκεια αποχαιρετιστήριας ομιλίας του αυτό το μήνα. Σημείωσε ότι ο Τραμπ είχε εξουσιοδοτήσει τον πρόεδρο Μπαράκ Ομπάμα να καθησυχάσει τους ευρωπαίους συμμάχους κατά τη διάρκεια ενός ταξιδιού του στην περιοχή τον Νοεμβρίου, ότι οι ΗΠΑ θα παραμείνουν δεσμευμένες στις αμοιβαίες εγγυήσεις άμυνας του ΝΑΤΟ κατά τη διάρκεια της προεδρίας του. Ωστόσο, η ομιλία της ορκωμοσίας του έθεσε νέες αμφιβολίες σχετικά με τη δέσμευση αυτή. Αντί να προσπαθεί να κατευνάσει τις ανησυχίες των συμμάχων, ο Τραμπ έχυσε περισσότερο λάδι στη φωτιά.
"Με τα η συγκέντρωσή μας εδώ σήμερα εκδίδουμε ένα νέο διάταγμα που θα ακουστεί σε κάθε πόλη, σε κάθε ξένη πρωτεύουσα και σε κάθε αίθουσα εξουσίας", είπε. "Από αυτήν την ημέρα και στο εξής, ένα νέο όραμα θα διέπει τη γη μας, από αυτήν την ημέρα θα είναι μόνο η Αμερική πρώτα. Η Αμερική πρώτα". Στην περίπου 15λεπτη ομιλία του ο Τραμπ δεν αναφέρθηκε ούτε το ΝΑΤΟ, ούτε στην Ευρωπαϊκή Ένωση, ούτε στην Ευρώπη. Η μόνη αναφορά του στους συμμάχους ήρθε πλαγίως: "Θα ενισχύσουμε παλιές συμμαχίες και θα σχηματίσουμε νέες", είπε.
Ο μεγαλύτερος φόβος της Ευρώπης είναι ότι ο Τραμπ σχεδιάζει να επιδιώξει μια συμφωνία με τη Ρωσία, που θα μπορούσε να την αφήσει στα κρύα του λουτρού. Μια θεωρία είναι ότι Τραμπ θεωρεί προτεραιότητες της εξωτερικής πολιτικής των ΗΠΑ να θέσει υπό αμφισβήτηση την Κίνα και να καταστρέψει το Ισλαμικό Κράτος. Αν ο Τραμπ αποφασίσει να συμπεριλάβει και τον Πούτιν σε αυτές τις αποστολές, η Ευρώπη θα μπορούσε να παραμεριστεί, μένοντας τρωτή στις ρωσικές απειλές. Οι χώρες θα μπορούσαν να σφυρηλατήσουν νέες συμμαχίες εντός της περιοχής, διαιρώντας για μια ακόμη φορά την ήπειρο.
"Οι βασικές αρχές κινδυνεύουν" δήλωσε ο Jan Techau, διευθυντής του Richard C. Holbrooke Forum στο Βερολίνο. Σε μια παρουσίαση στην Αμερικανική Ακαδημία του Βερολίνου νωρίτερα αυτή την εβδομάδα, ο Techau σκιαγράφησε το χειρότερο σενάριο από την απεμπλοκή των ΗΠΑ στην Ευρώπη. Θα πρέπει να καταστεί σαφές ότι η εγγύηση της ασφάλειας των ΗΠΑ στην ήπειρο δεν είναι πλέον άνευ όρων και το ΝΑΤΟ θα μπορούσε να καταρρεύσει, προειδοποίησε. Αυτό, με τη σειρά του, θα μπορούσε να επιταχύνει τη διάλυση της Ευρωπαϊκής Ένωσης και του ευρώ. "Πρέπει να προετοιμαστούμε για το χειρότερο", είπε ο Techau, αν και τόνισε ότι ένα τέτοιο σενάριο "Αποκάλυψης" παραμένει απίθανο.
Παρόλα αυτά, πριν τον Τραμπ οι συζητήσεις αυτές ήταν αδιανόητες στην Ευρώπη. Παρά τις διατλαντικές εντάσεις σχετικά με το Ιράκ και τον πόλεμο κατά της τρομοκρατίας, ελάχιστοι αμφισβήτησαν τη βιωσιμότητα της συμμαχίας. Για την Ευρώπη, οι ΗΠΑ ήταν σαν ένας αμετακίνητος βράχος στον οποίο ήταν δεμένη η ήπειρος, σχολίασε ο Thomas Bagger, επικεφαλής του σχεδιασμού πολιτικής στο υπουργείο Εξωτερικών της Γερμανίας. "Τώρα παρασύρεται. Ούτε εμείς ξέρουμε πόσο μακριά θα πάει, ούτε αυτοί", είπε. Ένα σημαντικό μήνυμα για την Ευρώπη θα είναι το αν ο Τραμπ συναντηθεί πρώτα με τον Πούτιν ή με κάποιον ευρωπαίο ηγέτη όπως η Άνγκελα Μέρκελ. Η Γερμανίδα καγκελάριος δήλωσε αυτή την εβδομάδα ότι θα χαιρετίσει την ευκαιρία να επισκεφθεί τον Τραμπ στην Ουάσιγκτον, αλλά δεν την έχει καλέσει ακόμα.
Ακόμη και αν η Ουάσιγκτον επαναλάβει τη δέσμευσή της στο ΝΑΤΟ κατά τις προσεχείς εβδομάδες και μήνες, ο Τραμπ έχει αποσταθεροποιήσει τόσο την ισορροπία στην περιοχή, που μπορεί να μην έχει σημασία. Με άλλα λόγια, αμφισβητώντας απλά τις βασικές αρχές της αρχιτεκτονικής της ασφάλειας, σπέρνει αμφιβολίες για τη δέσμευση των ΗΠΑ που θα χρειαστούν πολύ χρόνο για να αντιστραφούν. "Είναι ένα σοκ στο σύστημα", δήλωσε ο Vali Nasr, κοσμήτορας της Σχολής Προηγμένων Διεθνών Σπουδών στο Πανεπιστήμιο Johns Hopkins, κατά τη διάρκεια μιας παρουσίασης στο Βερολίνο αυτή την εβδομάδα. "Ακόμα και αν δεν κάνει ό,τι σχεδιάζει, θα έχει τεράστιο αντίκτυπο".
politico.eu