Ανταπόκριση: Παύλος Ξανθούλης
Βρυξέλλες
Κενά αέρος διαπιστώνονται στο παζλ που συνθέτει το οικονομικό σκέλος μιας ενδεχόμενης λύσης του Κυπριακού, όπου τέσσερα τουλάχιστον ανοικτά μέτωπα προκαλούν έντονο προβληματισμό και τείνουν να καταστήσουν «καυτή πατάτα» τις εξελίξεις, φωτογραφίζοντας ένα νέο μνημονιακό πρόγραμμα, το οποίο δεν αποκλείει η Κομισιόν, παραπέμποντας στις πολιτικές αποφάσεις των δύο πλευρών.
Σημαίνοντες κοινοτικοί κύκλοι που μίλησαν στον «Φ» χαρακτήρισαν ως «πολύ πιθανό» το ενδεχόμενο προσφυγής της ομόσπονδης Κύπρου σε ένα νέο πρόγραμμα οικονομικής προσαρμογής, δεδομένης και της άρνησης του διεθνούς παράγοντα, περιλαμβανομένης της Ευρωπαϊκης Ένωσης, να βάλει βαθιά το χέρι στην τσέπη και να στηρίξει την επιδιωκόμενη λύση.
Οι ίδιοι κύκλοι παρέπεμψαν στα εξής ανοικτά μέτωπα:
1. Στις αποζημιώσεις που θα απαιτηθούν (αναλόγως των περιοχών που θα επιστραφούν και των τιμών που θα προκριθούν), σε συνδυασμό και με το κόστος ανοικοδόμησης.
2. Στις «αχαρτογράφητες ζώνες» που προκαλεί η άρνηση της τουρκικής πλευράς να συγκατανεύσει σε διαγνωστικό έλεγχο των χαρτοφυλακίων των χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων που δραστηριοποιούνται στα κατεχόμενα. Στο επίκεντρο βρίσκονται ζητήματα που άπτονται του ξεπλύματος βρόμικου χρήματος, αλλά και μη εξυπηρετούμενων δανείων. Υπενθυμίζεται ότι το ζήτημα της αναγκαιότητας ενός διαγωνιστικού ελέγχου έθεσε στο Γιούρογκρουπ του περασμένου Νοεμβρίου ο υπουργός Οικονομικών Χάρης Γεωργιάδης, εξασφαλίζοντας τη στήριξη του μέλους της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας Μπενουά Κερέ.
3. Στο «διόλου ευκαταφρόνητο» κόστος εγκαθίδρυσης του ομοσπόνδου κράτους.
4. Στα σοβαρά προβλήματα της τουρκοκυπριακής κοινότητας στο δημοσιονομικό πεδίο, στην επί μονίμου βάσεως δανειοδότησή της και στα χρέη που δημιουργήθηκαν. Αν και η Τουρκία φέρεται να έχει δεσμευθεί ότι θα διαγράψει τα δάνεια που παραχώρησε στο ψευδοκράτος, μετά από μια ενδεχόμενη λύση (τα οποία εκτιμάται ότι προσεγγίζουν τα 17 δισεκατομμύρια ευρώ), η τουρκοκυπριακή κοινότητα αναμένεται να έχει σημαντικές ανάγκες στο δημοσιονομικό πεδίο και ελλείμματα, τα πρώτα τουλάχιστον χρόνια μετά από μια ενδεχόμενη διευθέτηση του κυπριακού προβλήματος. Κάτι που αναμένεται να συνεχιστεί μέχρι να νοικοκυρέψει τα δημοσιονομικά της, ως τουρκοκυπριακή συνιστώσα πολιτεία.
Σύμφωνα με τους ίδιους κοινοτικούς κύκλους, υπό το φως αυτών των δεδομένων, «θεωρείται σχεδόν βέβαιο ότι το ομόσπονδο κράτος θα αναγκασθεί να προσφύγει σε δανειακή βοήθεια από την Ευρωπαϊκή Ένωση». Ενδεχόμενο, το οποίο άλλωστε δεν έκρυψε ούτε η ίδια η Κομισιόν, η οποία σε ενημερωτικό δελτίο, όχι μόνο άφησε ανοικτό ένα τέτοιο ενδεχόμενο, αλλά πέταξε το μπαλάκι στις δύο πλευρές και στις πολιτικές αποφάσεις που θα κληθούν να λάβουν (βλέπε άλλη στήλη).
Η πιθανολογούμενη προσφυγή του ομοσπόνδου κράτους της Κύπρου σε ένα μνημονιακό πρόγραμμα στήριξης των αναγκών που θα προκύψουν, συνεπεία μιας ενδεχόμενης πολιτικής διευθέτησης, σχετίζεται και με την απροθυμία των «ισχυρών» να βάλουν βαθιά το χέρι στην τσέπη. Με αφετηρία την ίδια την Ευρωπαϊκή Ένωση, η συμβολή της οποίας χαρακτηρίζεται ως «πενιχρή» σε σύγκριση με τις ανάγκες που θα προκύψουν, συνεπεία μιας ενδεχόμενης λύσης.
Ο Πρόεδρος της Κομισιόν Ζαν Κλοντ Γιούνκερ, μιλώντας στο τελετουργικό μέρος της Διάσκεψης της Γενεύης, απεκάλυψε ότι θα εισηγηθεί όπως τα κράτη-μέλη στηρίξουν τη λύση με ποσό ύψους 3,1 δισεκατομμυρίων ευρώ, το οποίο θεωρείται ως πολύ μικρό για να κρατήσει το ομόσπονδο κράτος οικονομικά όρθιο. Όπως ανέφερε αρμόδια πηγή στον «Φ», η εισήγηση Γιούνκερ βασίζεται στο άρθρο 22 του Κανονισμού 1311/2013 για το Πολυετές Δημοσιονομικό Πλαίσιο (ΠΔΠ) 2014-2020. Το εν λόγω άρθρο προβλέπει αναθεώρηση του ΠΔΠ, σημειώνοντας χαρακτηριστικά: «Σε περίπτωση επανένωσης της Κύπρου μεταξύ του 2014 και του 2020, το ΠΔΠ αναθεωρείται ώστε να ληφθούν υπόψη η διεξοδική διευθέτηση του κυπριακού προβλήματος και οι πρόσθετες χρηματοοικονομικές ανάγκες που θα προκύψουν από την επανένωση». Όπως εξήγησε στον «Φ» έγκυρη πηγή, η πρόταση της Κομισιόν για στήριξη της επανενωμένης Κύπρου με 3,1 δισεκατομμύρια ευρώ θα πρέπει να τύχει ομόφωνης έγκρισης από τα κράτη-μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Η εισήγηση Γιούνκερ καλύπτεται πίσω από το νομικό πλαίσιο που προβλέπεται για την αναθεώρηση του ΠΔΠ, αλλά σε καμιά περίπτωση δεν καλύπτει τις ανάγκες στήριξης του ομόσπονδου κράτους, πόσω μάλλον το κόστος της λύσης του κυπριακού προβλήματος, για την οποία δηλώνουν ότι κόπτονται τόσο οι Βρυξέλλες, όσο και τα λοιπά κράτη-μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Ως αποτέλεσμα, η προσφυγή σε νέο μνημόνιο όχι μόνο δεν πρέπει να θεωρείται «απομακρυσμένη», αλλά εκτιμάται ότι ίσως αποδειχθεί «επιβεβλημένη», για να μείνει όρθιο το ομόσπονδο κράτος, επεσήμαναν σημαίνοντες κύκλοι στην έδρα της Ευρωπαϊκής Ένωσης, παραπέμποντας «κυρίως στα πρώτα χρόνια» μετά από μια ενδεχόμενη διευθέτηση του κυπριακού προβλήματος.
Σημειώνεται ότι ακριβή στοιχεία για το κόστος της λύσης δεν υπάρχουν, για τους λόγους που περιγράφονται πιο πάνω. Ωστόσο, κύκλοι στην Κύπρο είχαν αφήσει να διαρρεύσουν κάποιες εκτιμήσεις που παραπέμπουν σε ποσά της τάξης των 25 ή και 30 δισεκατομμυρίων ευρώ. Σε κάθε πάντως περίπτωση, τα 3,1 δισεκατομμύρια ευρώ, που προσανατολίζεται να προτείνει η Κομισιόν για τη στήριξη της ομόσπονδης Κύπρου, δεν μπορούν να θεωρηθούν ως ισχυρή οικονομική ένεση για τη μετά τη λύση εποχή.
Ψίχουλα όπως και το 2004;
Όπως και το 2004, έτσι και τώρα, 13 χρόνια μετά από το Σχέδιο Ανάν, η οικονομική στήριξη του διεθνούς παράγοντα εκτιμάται ότι θα είναι «μηδαμινή» σε σύγκριση με τις ανάγκες της λύσης.
Αν ανατρέξουμε στην προπαρασκευαστική διάσκεψη δωρητών που είχε λάβει χώρα στις Βρυξέλλες το 2004, θα δούμε πώς συμπεριφέρθηκαν όλοι αυτοί που δηλώνουν ότι κόπτονται για τη λύση του Κυπριακού. Η τότε Κυβέρνηση, Τάσσου Παπαδόπουλου, διά του Γραφείου Προγραμματισμού, είχε υπολογίσει το κόστος της λύσης σε 11-13,5 δισεκατομμύρια ευρώ, με βάση τα δεδομένα του 2004. Τι πρόσφερε όμως ο διεθνής παράγοντας:
>>Ε.Ε.: Διαδραματίζοντας απαράδεκτο ρόλο στο παιγνίδι που είχε στηθεί στις πλάτες της Κυπριακής Δημοκρατίας, η Ε.Ε. διά του τότε Επιτρόπου Γκούντερ Φερχόιγκεν είχε διαφωνήσει με τις εκτιμήσεις της Λευκωσίας. Προσγείωσε το κόστος της λύσης στα 2 δισεκατομμύρια ευρώ, εξαιρώντας θέματα αποζημιώσεων και ανοικοδόμησης, ακόμη και των Βαρωσίων. Υπέδειξε ότι αυτά θα τα καταβάλει το ομόσπονδο κράτος. Το κερασάκι στην τούρτα αποτέλεσε η προσφορά της Ε.Ε., 306 συνολικά εκατομμύρια ευρώ, εκ των οποίων 259 εκατομμύρια για την τ/κ πλευρά και 47 εκατομμύρια ευρώ για την ε/κ πλευρά. Σημειώνεται ότι αν και λύση δεν επιτεύχθηκε, το ποσό των 259 εκατ. ευρώ δόθηκε προς την τ/κ κοινότητα στο πλαίσιο χρηματοδοτικού κανονισμού.
>>Βρετανία: 31 εκατομμύρια ευρώ, ποσό το οποίο ήταν τόσο μικρό, ώστε μέλος ξένης αντιπροσωπείας είχε ρωτήσει διευκρινιστικά κατά πόσον είχε γίνει κάποιο λάθος κατά την ανακοίνωσή του. Ωστόσο, λάθος δεν είχε γίνει. Η Βρετανία πρόσφερε μόλις 31 εκατομμύρια ευρώ για να στηρίξει τη λύση του Κυπριακού, την οποία η ίδια εκπόνησε και σέρβιρε, διά του λόρδου Ντέιβιντ Χάνεϊ.
>>Νορβηγία-Λίχτενσταϊν-Ισλανδία: Οι τρεις χώρες, στις οποίες περιλαμβάνεται και το κράτος από το οποίο προέρχεται ο Έσπεν Μπαρθ Άιντα, είχαν διατυπώσει πρόθεση να εισφέρουν 4,7 εκατομμύρια ευρώ για τη λύση του Κυπριακού.
>>Σουηδία: Η χώρα που ψήνει το ψάρι στα χείλη της Λευκωσίας, στηρίζοντας μονίμως τις απόψεις της Βρετανίας για θέματα που άπτονται των ευρωτουρκικών σχέσεων (ξεπάγωμα κεφαλαίων κ.λπ.), πρόσφερε μόλις 600 χιλιάδες ευρώ για τη λύση του Κυπριακού. Πρόκειται για την ίδια χώρα που ενώ ασκούσε την Προεδρία της Ε.Ε., είχε καταθέσει, όπως αποκαλύψαμε, σχέδια πτήσεως για να προσγειωθεί ο αλησμόνητος ΥΠΕΞ Καρλ Μπιλντ, είτε στο αεροδρόμιο Λάρνακας είτε επικουρικά στο κατεχόμενο αεροδρόμιο του Λευκονοίκου, το ούτω καλούμενο «Geçitkale», προκαλώντας σοκ και κύμα διαβημάτων από την τότε κυπριακή Κυβέρνηση.
>>Φινλανδία: Η χώρα που επίσης θεωρείται πρώτο βιολί για την προώθηση φιλοτουρκικών θέσεων, υιοθετώντας μονίμως τις βρετανικές εισηγήσεις, εισέφερε για τη λύση του Κυπριακού 500 χιλιάδες ευρώ.
>>ΗΠΑ: Πρόσφερε το μεγαλύτερο ποσό, 400 εκατομμύρια δολάρια. Ωστόσο, σε δόσεις, με άμεσα καταβλητέα 100 εκατομμύρια δολάρια και τα υπόλοιπα, εντός των επόμενων ετών μετά την εφαρμογή της λύσης.
Ο «Φ» είχε γράψει το 2004 ότι το αποτέλεσμα της προπαρασκευαστικής διάσκεψης δωρητών ήταν κατώτερο των προσδοκιών. Ανάλογο, δυστυχώς, αναμένεται να είναι και το αποτέλεσμα της προσπάθειας για οικονομική στήριξη, στην παρούσα φάση των εξελίξεων του Κυπριακού.
Πονοκέφαλος οι γκρίζες ζώνες
Οι γκρίζες ζώνες των οικονομικών μιας ενδεχόμενης λύσης του Κυπριακού προκαλούν πονοκέφαλο σε σημαίνοντες κύκλους στην έδρα της Ε.Ε., οι οποίοι θεωρούν κεφαλαιώδους σημασίας την πτυχή αυτή, προκειμένου να διασφαλιστεί η βιωσιμότητα της λύσης και συνεπώς και η βιωσιμότητα του ομόσπονδου κράτους. Ξένη διπλωματική πηγή επεσήμανε ότι αυτός είναι και ο λόγος για τον οποίο η Κομισιόν αισθάνθηκε την ανάγκη να εγείρει το ζήτημα ενός ενδεχόμενου νέου μνημονιακού προγράμματος της Κύπρου, στο πλαίσιο ενημερωτικού δελτίου (fact sheet) που εξέδωσε, ενώ πραγματοποιείτο η Διάσκεψη της Γενεύης.
Στο ενημερωτικό της δελτίο, η Κομισιόν εισήγαγε η ίδια το ζήτημα ενός ενδεχομένου μνημονίου, ερωτώντας χαρακτηριστικά κατά πόσον «η Κύπρος μετά τη λύση θα χρειαστεί ένα νέο οικονομικό πρόγραμμα προσαρμογής (σ.σ. μνημόνιο)». Και, αφήνοντας όλα τα ενδεχόμενα ανοικτά, η Κομισιόν απάντησε ότι «οι οικονομικές προοπτικές της Κύπρου αφορούν την ίδια την Κύπρο και τις πολιτικές αποφάσεις που θα λάβει η χώρα». Είναι προφανές ότι η υποβολή του ερωτήματος από την ίδια την Κομισιόν στο «ενημερωτικό της δελτίο», εισάγει το ενδεχόμενο ενός νέου μνημονίου ως μίας σοβαρής πιθανότητας, μετά από μία λύση του Κυπριακού. Διαφορετικά, οι Βρυξέλλες δεν θα έμπαιναν στον κόπο να υποβάλουν οι ίδιες ένα τέτοιο ερώτημα και να το απαντήσουν στο πλαίσιο του ενημερωτικού δελτίου που εξέδωσαν.
Γενικότερα πάντως και σε μακροπρόθεσμο ορίζοντα, η Κομισιόν υπογραμμίζει ότι «η επανένωση θα ανοίξει νέους ορίζοντες για την οικονομία και θα επιφέρει τεράστιες προοπτικές ανάπτυξης», προσθέτοντας ότι «η Ε.Ε. είναι δεσμευμένη να βοηθήσει την Κύπρο να προετοιμαστεί για την ενοποίησή της».