Παντελής Σαββίδης
Ένα από τα αγαπημένα και γοητευτικά αθλήματα των Ολυμπιακών αγώνων είναι το Τραμπ-ολίνο. Ο αθλητής πηδάει πάνω σε μια επιφάνεια, και αφού αποκτήσει την κατάλληλη δύναμη, κάνει ασκήσεις στον αέρα. Το θέαμα είναι συναρπαστικό.
Με ασκήσεις στον αέρα δοκιμάζει ο νέος πλανητάρχης όχι μόνο τη διεθνή κοινότητα αλλά και τους συμπατριώτες του. Οι οποίοι έχασαν τον μπούσουλα για το τι θέλει ο νέος πρόεδρός τους.
Στην αρχή όλοι πίστευαν πως ο ιδιόρρυθμος κ. Τραμπ μετά τη νίκη του στις εκλογές θα επανερχόταν στην κατεστημένη πολιτική οδό. Όχι μόνο αυτό δεν έγινε, αλλά ο Αμερικανός πρόεδρος φαίνεται να υλοποιεί τις προεκλογικές του εξαγγελίες.
Υπάρχουν αρκετά ερωτήματα που χρειάζονται απαντήσεις:
Είναι τόσο εύκολο για έναν ιδιόρρυθμο πολιτικό να ανατρέπει τις παγκόσμιες ισορροπίες; Είναι τόσο εύκολο για έναν Αμερικανό πρόεδρο να επιβάλει την πολιτική του σε θεσμούς που θεωρούνταν το παγκόσμιο κατεστημένο; Πως είναι δυνατόν ένας πολυεκατομμυριούχος όπως ο Τραμπ να μιλά για τα λαϊκά στρώματα της Αμερικής, να παρουσιάζεται ότι ενδιαφέρεται γι’ αυτά και να γίνεται πιστευτός; Και, κυρίως, να έχει παγκόσμια λαϊκή υποστήριξη;
Και όμως, όλα αυτά συμβαίνουν και επιβεβαιώνουν την άποψη πως αν υπάρχει λαϊκή θέληση τίποτε δεν μπορεί να της αντισταθεί.
Ο Τραμπ έχει ένα ευρύ λαϊκό ρεύμα υποστήριξης το οποίο δεν φαίνεται να εκτονώθηκε μετά την εκλογική του νίκη. Και το ρεύμα αυτό δεν περιορίζεται μόνο στις ΗΠΑ αλλά εξαπλώνεται σε όλο τον κόσμο. Στην Ευρώπη συσπειρώνει όλους αυτούς που αναδεικνύουν τα αουτσάιντερ ως φαβορί. Είναι όλοι αυτοί που δεν θέλουν να ακούσουν πια για την πολιτική όπως ήταν μέχρι σήμερα.
Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι σ’ αυτή την αμφισβήτηση θα δοθεί η κυβερνητική δυνατότητα. Κι εκεί θα αποδείξει αν η πολιτική της είναι βιώσιμη ή θα απογοητεύσει τις κοινωνίες που αναζητούν εναλλακτικές λύσεις. Οι κοινωνίες αυτές είναι που αναζητούν το καινούριο που θα τις προστατεύσει από την κάθε μορφής περιθωριοποίηση και θα τις δώσει κάποια ελπίδα για ζωή, ευελπιστούν να είναι πιο τυχερές από το ελληνικό πείραμα με τον ΣΥΡΙΖΑ.
Ο ΣΥΡΙΖΑ, ανεξαρτήτως αυτοποθέτησης στο πολιτικό φάσμα ως Αριστεράς, ήταν το ελληνικό ανάλογο της νέας αυτής αμφισβήτησης, το οποίο προηγήθηκε.
Ίσως αν είχε διεθνή αδελφάκια να κατάφερνε κάτι περισσότερο, αλλά η αποτίμηση της μέχρι σήμερα πολιτικής του είναι απογοητευτική. Απέτυχε διότι διέψευσε κάθε λαϊκή ελπίδα. Αλλά οι διαφαινόμενοι διάδοχοί του στην κυβέρνηση ας μην είναι ιδιαίτερα περιχαρείς. Ακόμη και αν αναδειχθούν στην κυβερνητική εξουσία, αυτό δεν θα γίνει επειδή ο λαός εγκρίνει την πολιτική τους (ποια πολιτική έχουν;) αλλά επειδή οι ψηφοφόροι απογοητεύτηκαν από τον ΣΥΡΙΖΑ, αναζητούν εναλλακτική λύση και δεν μπορούν να την βρουν. Η εκλογική πρόβλεψη δεν είναι γραμμική.
Υπάρχει μια σύγκλιση Αριστεράς και Ακροδεξιάς τύπου Τραμπ, αλλά και των ευρωπαϊκών αναλόγων του. Και τα δύο άκρα του πολιτικού φάσματος επιλέγουν πολιτικές προστατευτισμού, είναι κατά των διεθνών εμπορικών συμφωνιών και επιθυμούν την επιστροφή στην προστασία του κράτους-έθνους. Το αν οι πολιτικές αυτές επιδιώξεις είναι επιτεύξιμες στη φάση που διανύουμε, απομένει να το δούμε. Η σύγκλιση, όμως, ξενίζει. Οδεύουμε προς συγκλονιστικές ανακατατάξεις στο πεδίο της εργασίας που θα προκαλέσουν σεισμό στα θεμέλια του παγκόσμιου συστήματος.
Ο ίδιος ο Τραμπ δεν φαίνεται να είναι από το είδος των πολιτικών ή των διανοουμένων που μπορούν να δουν τις επερχόμενες εξελίξεις και να προετοιμάσουν τη χώρα τους ή την παγκόσμια κοινότητα. Και το ερώτημα είναι τι οδηγεί τον Αμερικανό πρόεδρο και την ομάδα του σ’ αυτήν την πολιτική αναθεώρηση που μπορεί να βρει υψηλή λαϊκή απήχηση.
Το διεθνές σύστημα γίνεται ολοένα και περισσότερο πολύπλοκο αλλά και χαοτικό. Ας ελπίσουμε πως υπάρχουν σχεδιαστές της μετάβασης στον νέο κόσμο που αναδύεται και να μην γίνονται όλα τυχαία.
Οι άνθρωποι θέλουν και κινούνται ακόμη με βεβαιότητες σε έναν κόσμο που είναι πολύπλοκος και χαοτικός, σε έναν κόσμο απ’ όπου οι βεβαιότητες εξέλιπαν. Το παγκόσμιο σύστημα είναι ένα ανοικτό σύστημα που αλληλοεπηρεάζεται από τα μέρη που το συνιστούν. Αλλά τα πολύπλοκα συστήματα περιέχουν και χάος. Και επειδή οι άνθρωποι δεν είναι μηχανές, οι κοινωνίες επιδιώκουν, ακριβώς, τον έλεγχο ή το μοντέλο που θα προβλέψει και –κατά το δυνατόν– θα ελέγξει το χάος.
Αυτό το μοντέλο είναι η πολιτική που υπόσχεται τον περιορισμό του κοινωνικού χάους. Αυτό αναζητούν οι κοινωνίες. Και θέλουν από τους πολιτικούς να τους το παρουσιάσουν. Όχι να τους λένε πως αδυνατούν να το δουν.