Του Leonid Bershidsky / Bloomberg
Αυτό που έχει "καταχωρηθεί" ως η τελευταία ευκαιρία για τους Ελληνοκύπριους και τους Τουρκοκύπριους να επανενώσουν τη νησιωτική χώρα μοιάζει να βρίσκεται βασανιστικά κοντά στο στόχο του –ο οποίος όμως μπορεί και να μην επιτευχθεί ποτέ χωρίς ένα "νεύμα" από τη Ρωσία.
Η Κύπρος είναι διαιρεμένη από το 1974, όταν η Τουρκία εισέβαλε ούτως ώστε να αποτρέψει την προσάρτησή της από την Ελλάδα και ίδρυσε ένα μη αναγνωρισμένο κράτος στο βόρειο τμήμα της χώρας. Τώρα, η Ελλάδα, η Τουρκία και το Ηνωμένο Βασίλειο, το οποίο έχει βάσεις στην Κύπρο, είναι οι εγγυήτριες δυνάμεις ενός στρατιωτικού status quo. Μαζί με τους ηγέτες των δύο κυπριακών κρατών, στις συναντήσεις της Γενεύης την προηγούμενη εβδομάδα συμμετείχαν ο Γενικός Γραμματέας των Ηνωμένων Εθνών, Antonio Guterres και ο Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Jean-Claude Juncker. Μετά τη διακοπή την Πέμπτη, οι συνομιλίες έχουν προγραμματιστεί να συνεχιστούν αυτή την εβδομάδα σε επίπεδο τεχνοκρατών.
Η Ρωσία προσφέρθηκε να παραστεί, αλλά δεν προσκλήθηκε. Δεν υπάρχει κανένας επίσημος λόγος γι 'αυτό. Ωστόσο, υπάρχουν πολλοί ανεπίσημοι που εξηγούν το ενδιαφέρον της Μόσχας για το κυπριακό. Παρά το γεγονός ότι η Ρωσία έχει εκφράσει επίσημα την υποστήριξη της για μια διευθέτηση, η τελική συμφωνία -ανάλογα με την πλευρά προς την οποία θα κλίνει- θα μπορούσε να βλάψει τα πολλά συμφέροντά της στην περιοχή.
Περίπου 40.000 Ρώσοι ζουν στο νησί, το οποίο έχει πληθυσμό 800.000. Έχουν ακίνητη περιουσία και επιχειρήσεις τόσο στην περιοχή των Ελληνοκυπρίων όσο και των Τουρκοκυπρίων. Χάρη στην ιστορία της ως offshore καταφύγιο για το μετα-σοβιετικό χρήμα, η μικροσκοπική Κύπρος είναι επίσημα η μεγαλύτερη πηγή άμεσων ξένων επενδύσεων της Ρωσίας. Σύμφωνα με τη ρωσική κεντρική τράπεζα, κατά το δεύτερο τρίμηνο του 2016 (το τελευταίο για το οποία υπάρχουν διαθέσιμα στοιχεία), η Κύπρος αντιπροσώπευε επενδύσεις 2,8 δισ. δολαρίων, ποσό υπερδιπλάσιο σε σχέση με την αμέσως επόμενη χώρα. Επίσης οι Ρώσοι είναι σημαντική πηγή τουριστικών εσόδων για την Κύπρο. Σύμφωνα με την κυπριακή κυβέρνηση, 525.000 Ρώσοι επισκέφθηκαν το νησί το 2015. Μόνο η Βρετανία "στέλνει" περισσότερους τουρίστες.
Εν ολίγοις, η Κύπρος είναι ένας σημαντικός τόπος για τη Ρωσία και τους Ρώσους. Αλλά η επανένωση θα ωφελούσε τη Μόσχα κάτω από ορισμένες προϋποθέσεις.
Η Ρωσία προσπαθεί να αποδυναμώσει και να διαιρέσει το ΝΑΤΟ, αλλά μία συμφωνία θα μπορούσε να ενισχύσει τη Συμμαχία μέσω της επίλυσης μιας μακροχρόνιας διένεξης ανάμεσα στην Ελλάδα και την Τουρκία –χώρες μέλη και οι δύο. Θα μπορούσε επίσης να σημάνει το τέλος της στρατιωτικής βάσης της Ρωσίας στην περιοχή, την οποία εξασφάλισε το 2015 όταν η Κύπρος άνοιξε τα λιμάνια της στα ρωσικά πολεμικά πλοία που έπαιρναν μέρος στην καταπολέμηση της πειρατείας και των αντι-τρομοκρατικών επιχειρήσεων. Το Ηνωμένο Βασίλειο έχει επικρίνει την κίνηση. Η Ρωσία δεν έχει χρησιμοποιήσει την επίσημη συμφωνία για να προωθήσει τη στρατιωτική δράση της στη Συρία, αλλά φαίνεται να έχει χρησιμοποιήσει τα κυπριακά λιμάνια για να περάσει λαθραία καύσιμα αεροσκαφών στη Συρία, παρά την απαγόρευση της ΕΕ.
Ο Πρόεδρος Vladimir Putin επιχειρεί επίσης να σφυρηλατήσει μια ενεργειακή συνεργασία με τον Τούρκο Recep Tayyip Erdogan για να πουλήσει φυσικό αέριο στη νότια Ευρώπη, αλλά μια επανένωση απειλεί να ανοίξει το δρόμο σε μια ανταγωνιστική πρόταση. Οι μεγάλες ανακαλύψεις φυσικού αερίου στην Ανατολική Μεσόγειο και μια αναθέρμανση των σχέσεων μεταξύ του Ισραήλ και της Τουρκίας καθιστά πιθανή την κατασκευή ενός αγωγού που θα μεταφέρει ισραηλινό φυσικό αέριο στην Τουρκία -αν και η κυπριακή κυβέρνηση έχει συνδέσει τον αγωγό με την επανένωση.
Όλα αυτά τα συμφέροντα έχουν δημιουργήσει φυσικά υποψίες για το ρόλο της Ρωσίας στη διαδικασία ενοποίησης. Ο τοπικός Τύπος ανέφερε ότι ο Ρώσος πρέσβης, Stanislav Osadchiy, συμμετείχε πρόσφατα σε μία πολιτική συγκέντρωση κατά της ενοποίησης και καταχειροκροτήθηκε από τους συμμετέχοντες. Μετά από αυτό, το υπουργείο Εξωτερικών της Κύπρου φέρεται να ζήτησε εξηγήσεις.
Ένα δημοσίευμα της ιστοσελίδας Politico ανέφερε ότι η Ρωσία μπορεί να αναμιχθεί αθόρυβα για να υπονομεύσει τη συμφωνία. Έχει σίγουρα αρκετή επιρροή στην Κύπρο και αρκετές επαφές με Κύπριους αξιωματούχους και πολιτικούς για να το καταφέρει. Το πιο πιθανό, ωστόσο, είναι ότι η Ρωσία στέλνει απλώς σήμα -όπως συχνά έκανε τα τελευταία χρόνια- ότι θα πρέπει να ζητείται η γνώμη της για ένα επιτυχημένο αποτέλεσμα που πρέπει να επιτευχθεί.
Η επιτυχία των συνομιλιών της Γενεύης, τις οποίες ο απεσταλμένος του ΟΗΕ για την Κύπρο αποκάλεσε "η στιγμή της αλήθειας" εξαρτάται από την επίλυση των μπερδεμένων ζητημάτων ιδιοκτησίας –αλλά σε αυτό το σημείο, δεν είναι αυτό που καθυστερεί τη συμφωνία. ΟΙ Ελληνοκύπριοι είναι εναντίον τυχόν ειδικών εγγυήσεων ασφαλείας για την επανενωμένη νήσο, η οποία θα είναι μέλος της ΕΕ. Η Τουρκία, όμως, επιμένει στο καθεστώς του εγγυητή. Την Παρασκευή, ο Ερντογάν ανέφερε ότι τα τουρκικά στρατεύματα θα παραμείνουν στο νησί "για πάντα".
Μια πλήρης κατάρρευση των συνομιλιών δεν θα ενοχλούσε καθόλου τον Putin. Θα διατηρούσε ή πιθανότατα θα εμβάθυνε κιόλας το ελληνο-τουρκικό ρήγμα εντός του ΝΑΤΟ, θα ανέβαλε τα έργα κατασκευής αγωγών φυσικού αερίου στην ανατολική Μεσόγειο, επιτρέποντας στη Ρωσία να διατηρήσει την Κύπρο ως την περιοχή της ΕΕ που δραστηριοποιείται αλλά και ως ένα ουδέτερο αλλά φιλικό λιμάνι για τα πλοία της.
Αν τελικά γίνει επανένωση, η Ρωσία θα πρέπει να γνωρίζει πώς θα προστατευτούν τα συμφέροντά της. Αυτό που σίγουρα δεν θέλει είναι να ενισχυθεί το ΝΑΤΟ και η Κύπρος να ενταχθεί στο ΝΑΤΟ -μια πιθανότητα μετά την ενοποίηση. Αν η Μόσχα δεν ικανοποιηθεί, θα μπορούσε να υπονομεύσει τη συμφωνία τόσο στο εσωτερικό της Κύπρου όσο και στον ΟΗΕ.