 |
| Ἐπί Πεισιστράτου ἄρχισε ἡ κοπή τῶν πρώτων ἀθηναϊκῶν νομισμάτων, ὅπου στή μία πλευρά ἦταν χαραγμένο τό κεφάλι τῆς θεάς Ἀθηνᾶς καί στήν ἄλλη ἡ γλαῦξ. |
ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΛΙΑΚΟΣ
«Λέγεται ὅτι, ὅταν ὁ Πεισίστρατος ἦταν σέ μία ἀπό τοῦτες τίς περιοδεῖες, συνέβη τό περιστατικό μέ τόν γεωργό ἀπό τόν Ὑμηττό, ὁ ὁποῖος καλλιεργοῦσε στήν περιοχή πού ἀργότερα ὀνομάστηκε ἀφορολόγητη. Ὁ Πεισίστρατος, ὅταν εἶδε νά σκάβει καί νά καλλιεργεῖ κάτι πού δέν ἦταν τίποτε ἄλλο παρά βράχος, ἔκπληκτος ἔβαλε τόν δοῦλο πού τόν συνόδευε νά τόν ρωτήσει τί ἀποκόμιζε ἀπό αὐτή τήν περιοχή.“Τίποτε, παρά μόνο κόπο καί πόνο”, εἶπε,“και ἀπό αὐτά τό ἕνα δέκατο πρέπει νά πάει στόν Πεισίστρατο”. Τήν ἀπάντηση αὐτή τήν ἔδωσε χωρίς νά ξέρει σέ ποιόν μιλοῦσε. Ὁ Πεισίστρατος χάρηκε μέ τήν εἰλικρίνεια καί τή φιλοπονία του καί τόν ἀπάλλαξε ἀπό ὅλους τούς φόρους».
Ἀριστοτέλους «Ἀθηναίων Πολιτεία», 16. 6.1-7.1, ἐκδόσεις Κάκτος, σελ. 81
Ἀπό τότε πού εἰσήχθη τό χρῆμα στήν καθημερινότητα τοῦ εἴδους μας, παρατηρεῖται καί τό ἀκόλουθο: Οἱ ἄνθρωποἱ, ὅταν ἔχουν χρέη, χάνουν μέρος τῆς ἐλευθερίας τους. Αὐτό ἄλλοτε γίνεται μέ κάθε ἐπισημότητα καί ἄλλες φορές τηροῦνται προσχήματα. Δηλαδή, ἡ ἀνελευθερία καί ἡ ὑπαγωγή σέ καθεστώς δουλείας ἤ ἐλέγχου μπορεῖ νά
μετονομαστοῦν σέ «ἐποπτεία», ὥστε νά μή σοκάρεται τό θύμα στό ἄκουσμα τῆς ὠμῆς ἀλήθειας. Πάντα ἡ ἀλήθεια προκαλεῖ δυσφορία σέ αὐτούς πού συνήθισαν νά ζοῦν μέ τά ψέματα.
Στήν ἀρχαία Ἀθήνα τά ἀνθρώπινα σώματα χρησιμοποιοῦνταν ὡς ἐγγυήσεις γιά τή λήψη δανείων καί ὅσοι δέν μποροῦσαν νά ἐξυπηρετήσουν τήν ὀφειλή τους ἐξανδραποδίζονταν. Αὐτή τήν πρακτική τήν τερμάτισε ὁ Σόλων (639-559π.Χ.) μέ νομοθετική ρύθμιση, ἡ ὁποία περιελάμβανε μέτρα τά ὁποία δέν θά μποροῦσε νά διανοηθεῖ οὐδείς αυτοαποκαλούμενος «ἐπαναστάτης» τῆς σύγχρονης ἐποχῆς. Ἡ περίφημη «σεισάχθεια» (σύνθετη λέξη ἀπό τό «σείω» πού ἀποδίδεται ὡς ταρακουνῶ καί τό «ἄχθος» ποῦ σημαίνει βάρος) εἶναι μία ἰδέα τοῦ Σόλωνα πού ἀπελευθέρωσε τήν ἀθηναϊκή κοινωνία ἀπό βάρη αἰώνων καί προετοίμασε τή μετάβαση ἀπό τήν ἀριστοκρατική κοινωνία στή δημοκρατία μέ ἐνδιάμεσο σταθμό τήν τυραννίδα τοῦ Πεισιστράτου.
Στήν μεταρρύθμισή του ὁ Σόλων ὁ Ἀθηναῖος μηδένισε τά χρέη τῶν ὀφειλετῶν πρός τό Δημόσιο, ἀπαγόρευσε τόν δανεισμό μέ ἐγγύηση τήν προσωπική ἐλευθερία καί ἀπελευθέρωσε ὅλους ὅσοι εἶχαν γίνει δοῦλοι λόγω χρεῶν. Ἀξίζει νά σημειωθεῖ ὅτι ὁ Σόλων καταγόταν ἀπό ἀριστοκρατική, εὔπορη οἰκογένεια, οἱ ρίζες τῆς ὁποίας ἔφταναν ἕως τόν θρόνο τοῦ Κόδρου, τοῦ μυθικοῦ βασιλιά τῆς Ἀθήνας.
Οἱ ἐπί τά βελτίω μεταβολές στή ζωή τῶν Ἀθηναίων πού θεσμοθέτησε ὁ Σόλων δέν ἦταν ἀρκετές γιά νά ἐλαφρύνουν τή ζωή τῶν πολιτῶν ἀπό τό δυσβάστακτο βάρος τῆς φορολογίας. Ἐπί Πεισιστράτου οἱ κάτοχοι μικρῶν ἐκτάσεων μετά βίας μποροῦσαν νά ζήσουν καταβάλλοντας τό ἕνα δέκατο τοῦ εἰσοδήματός τους (φόρος 10%). Σε αὐτό τό περιστατικό πού ἀναφέρει ὁ Ἀριστοτέλης στήν «Ἀθηναίων Πολιτεία» εἶναι ἐμφανής ἡ ἀγανάκτηση τοῦ γεωργοῦ ἀπό τόν Ὑμηττό γιά ὅσα ἔπρεπε νά ἀποδώσει στήν πόλη τῶν Ἀθηνῶν ὡς φορολογία.
Ὁ Πεισίστρατος, κι αὐτός γόνος ἀριστοκρατικῆς οἰκογένειας, εἶχε κατακτήσει ἀπόλυτη ἐξουσία στήν πόλη τῶν Ἀθηνῶν καί ἐπειδή κατανοοῦσε τά προβλήματα καί τόν τρόπο σκέψης τοῦ λαοῦ. Δέν ζοῦσε ἀποκομμένος ἀπό τά δημόσια πράγματα ἔχοντας στό πλευρό του ἕναν κύκλο ἀχρείαστων κολάκων. Γι' αὐτό καί ἀπάλλαξε τόν βασανισμένο ἀγρότη ἀπό τό δυσβάστακτο γιά ἐκεῖνον 10% τῆς φορολογίας.
Ὁ τύραννος Πεισίστρατος στήν προσπάθεια ἐπίλυσης τῶν ζητημάτων πού ἀπασχολοῦσαν τούς πολίτες συμμετεῖχε κι ὁ ἴδιος προσωπικά. Μεταξύ ἄλλων, εἶχε θεσπίσει κινητά δικαστήρια στήν ὕπαιθρο, τά ὁποία εἶχαν ὡς ἀποστολή νά ἐπιλύουν τίς μικροδιαφορές τῶν πολιτῶν κι ἐκεῖνος περιόδευε μέ τήν ἰδιότητα τοῦ δικαστή!
Τα ἔργα καί οἱ ἡμέρες, ἡ ἐπαφή τοῦ μέ τόν λαό καί οἱ ποιότητες τοῦ χαρακτήρα του ὑποχρέωσαν τόν Ἀριστοτέλη νά σημειώσει γιά ἐκεῖνον:
«Ὁ Πεισίστρατος δέν ταλαιπώρησε τόν λαό ἀπό καμία ἄποψη κατά τή διάρκεια τῆς διακυβέρνησης του, ἀλλά, ἀντίθετα, πάντοτε διατήρησε τήν εἰρήνη καί φρόντιζε νά ἐπικρατεῖ ἡσυχία. Γι’ αὐτό λέγεται συχνά ὅτι ἡ τυραννία τοῦ Πεισιστράτου χαρακτηρίσττήκε ἐποχή τοῦ Κρόνου γιατί, ὅταν ἀργότερα ἀνέλαβαν οἱ γιοί του, τό πολίτευμα ἔγινε περισσότερο τυραννικό. Το πιό σημαντικό του πλεονέκτημα ἦταν τό εὐνοϊκό πρός τόν λαό ἦθος του καί ἡ φιλανθρωπία του. Κατά τά ἄλλα, ἦταν πρόθυμος νά διοικήσει σύμφωνα μέ τούς νόμους, χωρίς νά ἐπιτρέπει στόν ἑαυτό του καμία πλεονεξία».
Σήμερα τό πολίτευμα πού ἔχουμε εἶναι δημοκρατικό. Πεισίστρατόι δέν ὑπάρχουν. Οὔτε κλίμακες φόρου 10%.