Του Δημήτρη Κατσαγάνη
Αντιμέτωπο με το φάσμα του "μπλακάουτ" βρίσκεται το νέο ασφαλιστικό υπερταμείο δύο μόλις μήνες μετά την έναρξη λειτουργίας του. Ανείσπρακτα "χαράτσια", ληξιπρόθεσμα χρέη και το προσύμφωνο κυβέρνησης-Θεσμών για περικοπές στις συντάξεις τινάζουν οικονομικά στον αέρα τον Ενιαίο Φορέα Κοινωνικής Ασφάλισης (ΕΦΚΑ), στον οποίο έχουν ενταχθεί όλα τα ταμεία κύριας ασφάλισης (ΙΚΑ, Δημοσίου, ΟΑΕΕ, ΕΤΑΑ κ.λπ.) από 1/1/2017.
Την ίδια στιγμή, μαζικές είναι πλέον προσφυγές των επαγγελματιών (π.χ. γιατρών, δικηγόρων, μηχανικών κ.ά.) στο Συμβούλιο της Επικρατείας ενάντια στο νέο Ασφαλιστικό, ενώ η κυβέρνηση έχει πλέον απέναντί της και τους εργαζομενους στον ΕΦΚΑ. Στις 2 Μαρτίου οι ομοσπονδίες των εργαζομένων στα ταμεία έχουν προγραμματίσει στάση εργασίας αντιδρώντας στο "χάος" στο οποίο έχει οδηγήσει η πρόχειρη ενοποίηση των ταμείων, ενώ μαίνεται ο πόλεμος σκληρών ανακοινώσεων μεταξύ ΠΟΣΕ-ΙΚΑ/ΠΟΠΟΚΠ και διοίκησης του ΕΦΚΑ.
Ενδεχόμενη οικονομική κατάρρευση του ΕΦΚΑ (πέραν του κινδύνου να κριθεί "αντισυνταγματικός" ο νόμος Κατρούγκαλου ή να καταρρεύσει λειτουργικά το ασφαλισττικό υπερταμείο) θα αναπυροδοτήσει τη μαινόμενη κρίση στα οικονομικά του κράτους, με απρόβλεπτες συνέπειες για την ήδη εύθραυστη επανεκκίνηση της διαπραγμάτευσης κυβέρνησης-Θεσμών για το "κλείσιμο" της 2ης αξιολόγησης.
Αυτό σημαίνει πως η όψιμη κρίση στον ΕΦΚΑ απειλεί δυνητικά να μετατρέψει το "δημοσιονομικά ουδέτερο" πακέτο, το οποίο έχει συμφωνήσει καταρχήν η κυβέρνηση στο Eurogroup της περασμένης Δευτέρας, σε ένα πακέτο με μεγαλύτερες και πιο άμεσες παρεμβάσεις χρονικά στις συντάξεις, σε σχέση με εκείνες που ήδη εξετάζονται. Μ' αλλα λόγια, εγκυμονεί τον κίνδυνο περικοπών 7% των συνταξιοδοτικών δαπανών νωρίτερα από το 2019-2020.
Πιο συγκεκριμένα, σύμφωνα με αναλυτές της κοινωνικής ασφάλισης, τρεις είναι οι "βόμβες" που απειλούν οικονομικά τη λειτουργία του ΕΦΚΑ:
Ανείσπρακτα χαράτσια
Αρμόδιοι κύκλοι του υπ. Εργασίας έχουν προϋπολογίσει από μηδενικά έως μηδαμινά έσοδα από το νέο ασφαλιστικό "χαράτσι", ιδίως για το α' εξάμηνο του 2017, κατά το οποίο οι εισφορές θα υπολογιστούν με βάση το καθαρό δηλωτέο εισόδημα του 2015. Το ενδεχόμενο της παράτασης της καταληκτικής ημερομηνίας καταβολής της πρώτης μηνιαίας δόσης του "χαρατσιού" (για τις 15-31 Μαρτίου αντί της 28ης Φεβρουαρίου) -όπως έχουν ήδη ζητήσει η ΕΣΕΕ και η ΓΣΕΒΕΕ- ενισχύει το παραπάνω ενδεχόμενο.
Έτσι, ο εισπρακτικός στόχος του 1,250 δισ. ευρώ από τις νέες εισφορές στο εισόδημα των επαγγελματιών και των αγροτών μέχρι τον Ιούλιο του 2017 βρίσκεται παντελώς στον "αέρα".
Αυτό σημαίνει πως το προϋπολογισμένο έλλειμμα του ΕΦΚΑ ύψους 1 δισ. ευρώ για φέτος θα μπορούσε ακόμα και να διπλασιαστεί.
Τα "μαξιλάρια" τα οποία έχει ο ΕΦΚΑ στη διάθεσή του ("δάνειο" από το τέως ΙΚΑ, ΑΚΑΓΕ, έκτακτη κρατική χρηματοδότηση) είναι προγραμματισμένα για όλο το έτος, και έτσι η εξάντλησή τους από τους πρώτους κιόλας έξι μήνες του τρέχοντος έτους θα δημιουργήσει έκτακτο χρηματοδοτικό κενό στους τελευταίους έξι μήνες του έτους.
Όσο στενεύουν τα περιθώρια της χρηματοδοτικής επάρκειας για την καταβολή των συντάξεων, ακόμα περισσότερο στενεύουν τα περιθώρια για την εκκαθάριση 95.000 εκκρεμών αιτήσεων συνταξιοδότησης (οι 40.000-50.000 εκ των οποίων κατατέθηκαν μετά τις 12/5/2016) με το ποσό των 859 εκατ. ευρώ το οποίο έχει εγγραφεί στον κρατικό προϋπολογισμό του 2017. Εξάλλου, η "πίστωση" του λογαριασμού των 859 εκατ. ευρώ για τις νέες συντάξεις με κεφάλαια από την εκταμίευση της δόσης από την ολοκλήρωση της 2ης αξιολόγησης δεν φαίνεται άμεσα ορατή.
Ληξιπρόθεσμα χρέη
Αύξηση των ελλειμμάτων στα ταμεία σημαίνει ταυτόχρονα και αύξηση των ληξιπροθέσμων χρεών προς τα ταμεία.
Τα ταμεία κύριας ασφάλισης τα οποία εντάχθηκαν στον ΕΦΚΑ από 1/1/2017 έχουν "κληροδοτήσει" στο νέο ασφαλιστικό υπερταμείο ληξιπρόθεσμα χρέη εργοδοτών και αυταπασχολούμενων ύψους 25 δισ. ευρώ.
Τα χρέη αυτά θα μπορούσαν να αυξηθούν ραγδαία σε περίπτωση δραματικής απόκλισης από τους στόχους είσπραξης του νέου ασφαλιστικού "χαρατσιού".
Η εκτίναξη των χρεών προς τα ταμεία και τον "διάδοχό" τους, τον ΕΦΚΑ, θα αναγκάσει την κυβέρνηση να εντείνει τις ενέργειες αναγκαστικής είσπραξης από το Κέντρο Είσπραξης Ανεξοφλήτων Οφειλών (ΚΕΑΟ) -στο οποίο έχουν ενταχθεί και οφειλέτες κάτω των 5.000 ευρώ- και παράλληλα να εισαγάγει κάποια νέα δυνατότητα ρύθμισης πέραν εκείνης που ήδη ισχύει ("πάγια ρύθμιση" με εξόφληση σε 12 ισόποσες μηνιαίες δόσεις), εφόσον φυσικά κάτι τέτοιο γίνει δεκτό από τους Θεσμούς.
Και οι μεν και οι δε ενέργειες, στην περίπτωση που αναληφθούν από την κυβέρνηση, θα στερήσουν από τον ΕΦΚΑ άμεσα σημαντικά έσοδα:
-Μια μερίδα επαγγελματιών -υπό την πίεση των κατασχέσεων από το ΚΕΑΟ- θα αναγκαστεί να σταματήσει κάθε οικονομική δραστηριότητα και έτσι δεν πρόκειται να καταβάλει καμία εισφορά, τρέχουσα ή ληξιπρόθεσμη.
-Το γεγονός ότι μια μερίδα των επαγγελματιών, που θα "συμμορφωθεί" προσωρινά και ξεκινήσει να ξεπληρώνει τα χρέη της σταδιακά, δεν θα μπορέσει να αλλάξει αποφασιστικά την ασθμαίνουσα ροή των τρεχόντων εσόδων από εισφορές προς τον ΕΦΚΑ.
Ενδεικτική είναι η εξής περίπτωση: Οι μηχανικοί, γιατροί και δικηγόροι έχουν ζητήσει την εξόφληση των ληξιπροθέσμων οφειλών που δημιούργησαν μέχρι 31/12/2016 σε 12 μηνιαίες δόσεις, ενώ ο ΕΦΚΑ τούς έχει δώσει τη δυνατότητα να καταβάλουν τις εισφορές του β' εξαμήνου του 2016 μέχρι τις 31/3/2017. Την ίδια στιγμή, ο ΕΦΚΑ αναμένει επίσης μέχρι 31/3/2017 από τους μηχανικούς, γιατρούς, δικηγόρους να εισπράξει 150 εκατ. ευρώ από το νέο "χαράτσι".
Προσύμφωνο κυβέρνησης-Θεσμών
Την ίδια στιγμή που καταρρέει και πάλι η σχέση είσπραξης εισφορών-καταβολής συντάξεων, η κυβέρνηση έχει δεχθεί να θεσπίσει από φέτος περικοπές στις συντάξεις μετά το 2019.
Οι περικοπές αυτές θα γίνουν με βάση τα αποτελέσματα του επανυπολογισμού των ήδη καταβαλλομένων κύριων συντάξεων, ο οποίος πρέπει να έχει ολοκληρωθεί έως τα τέλη Σεπτεμβρίου.
Ο επανυπολογισμός των συντάξεων αναμένεται να διαμορφώσει αρνητικές "προσωπικές διαφορές" (διαφορές μεταξύ υψηλών καταβαλλόμενων και χαμηλών επανυπολογισθεισών συντάξεων) στις συντάξεις άνω των 600 ευρώ και κυρίως άνω των 800-1.000 ευρώ.
Αυτές θα είναι οι συντάξεις οι οποίες θα πρέπει να κοπούν μετά το 2019 μέσω της κατάργησης της "προσωπικής διαφοράς".
Ο προδιαγεγραμμένος, πλέον, νέος κύκλος περικοπών στις κύριες συντάξεις αποτελεί ένα νέο τεράστιο "αντικίνητρο" καταβολής ασφαλιστικών εισφορών, τη στιγμή που ακόμα και χωρίς την ύπαρξη του προσύμφωνου κυβέρνησης-Θεσμών τα έσοδα του ΕΦΚΑ από το "χαράτσι" κρέμονται από μία κλωστή.
Μ' άλλα λόγια, με τα νέα δεδομένα του προσύμφωνου αναμένεται να αναθεωρηθούν προς τα κάτω οι βραχυπρόθεσμες αλλά και οι μεσοπρόθεσμες προβλέψεις για έσοδα από εισφορές όχι μόνο από τους ελεύθερους επαγγελματίες, αλλά και από τους μισθωτούς και τους εργοδότες τους.