Παντελής Σαββίδης
Τις προηγούμενες μέρες οι δρόμοι των πόλεων γέμισαν καρναβάλια και στα δύο μεγαλύτερα αστικά κέντρα, από οπαδούς ποδοσφαιρικών ομάδων. Γενικώς υπάρχει μια αδιαφορία για το τι πραγματικά συμβαίνει στην Ελλάδα και τον κόσμο. Ίσως ο μέσος όρος της ελληνικής διαίσθησης να είναι υψηλός και να διαμορφώνει την εντύπωση πως στο τέλος θα επιβιώσουμε. Αλλά η εικόνα δεν παύει να θυμίζει Τιτανικό.
Υπάρχει ένα κείμενο του Τζορτζ Φρίντμαν, ενός από τους σημαντικότερους γεωπολιτικούς αναλυτές των ΗΠΑ, οι σκοπιμότητες του οποίου δεν είναι πάντα αγαθές. Αλλά οι συλλογισμοί του διακρίνονται από ορθολογισμό.
Ο περί ου ο λόγος αναλυτής, λοιπόν, πιστεύει πως ο κόσμος στις ημέρες μας μοιάζει με τον κόσμο των χρόνων πριν από τον Β΄ ΠΠ. Διευκρινίζει, όμως, πως δεν θέλει σώνει και καλά να μας πει πως οδηγούμαστε σε έναν μεγάλο πόλεμο, αλλά πως δεν μπορεί το ενδεχόμενο αυτό να αποκλειστεί.
Οι επισημάνσεις αυτές δεν επιχειρούν να τρομοκρατήσουν, αλλά να βοηθήσουν στη διαμόρφωση των προϋποθέσεων για την αποφυγή του μοιραίου. Βρισκόμαστε σε μια μεταβατική φάση, και οι μεταβατικές φάσεις είναι πάντα επικίνδυνες. Διαμορφώνουν το νέο που αναδύεται, και πολλές φορές εφαρμόζεται το ρητό «η επανάσταση είναι η μαμή της ιστορίας». Θα μπορούσε, κάλλιστα, στη θέση της επανάστασης να μπει ο πόλεμος. Διότι και οι επαναστάσεις που λειτούργησαν ως μαμές, ήταν ένοπλες.
Με δύο λόγια το σκεπτικό του Φρίντμαν λέει πως στην Ευρασία η Ρωσία, η Κίνα, η Μέση Ανατολή και η Ευρώπη αντιμετωπίζουν, σε διαφορετικό βαθμό, πολιτικές, οικονομικές, κοινωνικές και θεσμικές κρίσεις που αρχίζουν να αλληλοεπιδρούν μεταξύ τους. Κάτι ανάλογο συνέβαινε προπολεμικά.
Φαίνεται να μην υπάρχει τίποτα που να μπορεί ή να θέλει να σταματήσει τη δυναμική αυτών των κρίσεων. Η παγκόσμια τάξη είναι έτοιμη για μια αναδιαμόρφωση.
Η αποσταθεροποίηση στην Ευρώπη είναι οικονομική, κοινωνική και θεσμική. Στη Ρωσία είναι οικονομική και στρατηγική. Στην Κίνα οικονομική και κοινωνική. Η Μέση Ανατολή έχει βυθιστεί σε πολεμική διαμάχη με άγνωστο τον χρόνο εξόδου. Αντιμετωπίζει βαθιά πολιτισμική κρίση. Αυτά λέει, πολύ περιληπτικά, ο Φρίντμαν.
Σ’ αυτό λοιπόν το περιβάλλον, δεν υπάρχει η υπερδύναμη ή οι υπερδυνάμεις που να διαμορφώσουν την παγκόσμια ισορροπία. Ο κόσμος βυθίζεται ολοένα και περισσότερο στην αβεβαιότητα. Και η αβεβαιότητα επιτείνεται από τη στιγμή που στη μεγαλύτερη υπερδύναμη δεν υπάρχει κυβέρνηση που να διαθέτει ούτε εσωτερική ούτε παγκόσμια πολιτική. Βλέποντας και κάνοντας. Ο πρόεδρος της χώρας, ο κ. Τραμπ, έλεγε την Πέμπτη σε συνέντευξή του πως δεν μπορεί να πιστέψει, ακόμη, ότι είναι πολιτικός. Από τον κ. Τραμπ, όμως, εξαρτάται η παγκόσμια σταθερότητα.
Ενδεχομένως ο κ. Τραμπ με τον ασυνήθιστα προκλητικό δημόσιο λόγο του να βοηθήσει στην διαμόρφωση, σιγά-σιγά, μιας νησίδας σταθερότητας στην Ευρώπη, και οι ελπίδες ορισμένων να καταρρεύσει η Ένωση, το μεταπολεμικό πείραμα που υποσχέθηκε ειρήνη και ευημερία, να αποβούν φρούδες.
Κάτι αλλάζει στην ήπειρο, και κυρίως στη Γερμανία. Εντελώς ανέλπιστα οι σοσιαλδημοκράτες, στους οποίους μερικούς μήνες νωρίτερα κανείς δεν έδινε ελπίδα νίκης στις εκλογές, φαίνεται να προηγούνται στις δημοσκοπήσεις.
Αλλά δεν είναι αυτό το κρίσιμο σημείο των εξελίξεων. Το κρίσιμο σημείο είναι πως ο πολιτικός τους λόγος εστιάζει στην Ευρώπη που πρέπει να μείνει ενωμένη και που θα πρέπει να επιδείξει αλληλεγγύη προς τις άλλες ευρωπαϊκές χώρες. Ο υπουργός εξωτερικών της Γερμανίας, ο σοσιαλδημοκράτης Ζίγκμαρ Γκάμπριελ, κάλεσε τους χριστιανοδημοκράτες εταίρους του στην κυβέρνηση να αναλογιστούν πως από το ευρωπαϊκό πείραμα η Γερμανία κερδίζει και δεν θυσιάζεται υπέρ των άλλων. Ένα μέρος αυτού του κέρδους θα πρέπει να το επιστρέψει στην Ευρώπη.
Αρχίζουν λοιπόν και στην ισχυρότερη, οικονομικά, χώρα της Ευρώπης να ακούγονται λογικές φωνές που θέλουν να διατηρήσουν το ευρωπαϊκό οικοδόμημα. Πρέπει πάση θυσία να ηττηθεί η πολιτική του μονομανούς κ. Σόιμπλε, και το ζήτημα αυτό δεν είναι μόνο γερμανικό. Είναι ευρωπαϊκό, ίσως και παγκόσμιο. Είναι η πολιτική αντίληψη (του κ. Σόιμπλε) που μπορεί να οδηγήσει την ανθρωπότητα στα άκρα. Σε τέτοιες κρίσιμες στιγμές η διαχείριση των παγκόσμιων ζητημάτων χρειάζεται σωφροσύνη και ανεκτικότητα. Ο κ. Σόιμπλε δεν έχει ούτε το ένα ούτε το άλλο. Είναι η χαρακτηριστική περίπτωση που τα θέλει όλα και τα θέλει για τον εαυτό του. Όπως και ο κ. Τραμπ. Η ευρωπαϊκή ελπίδα να αλλάξει ρότα η ήπειρος βρίσκεται στα χέρια των Γερμανών ψηφοφόρων.
Μέχρι σήμερα οι κυβερνώσες ελίτ της Ευρώπης, με την πολιτική τους, οδήγησαν σε αδιέξοδα προκαλώντας την άνοδο της Ακροδεξιάς. Η άνοδος αυτή, όμως, δεν απειλεί τη δημοκρατία. Δεν υπάρχει δυνατότητα η Ακροδεξιά να αναλάβει την διακυβέρνηση καμιάς σημαντικής χώρας της Ευρώπης. Επισείεται, όμως, ο κίνδυνος της ανόδου της, διότι τα κόμματα που κυβερνούν δεν είναι διατεθειμένα –ή δεν μπορούν– να αλλάξουν πολιτική.
Ο προσανατολισμός των ψηφοφόρων προς την Ακροδεξιά δεν έχει το νόημα αποδοχής των εξτρεμιστικών απόψεών της. Πολλοί από τους ψηφοφόρους των ακροδεξιών κομμάτων προέρχονται από την Αριστερά. Η ηχηρή προτίμηση των εξ ορισμού αντιπάλων τους, αποσκοπεί στο να στείλει ένα μήνυμα: Φτάνει, ως εδώ. Το οποίο τα κλασικά κυβερνητικά κόμματα δεν θέλουν να το συλλάβουν. Και προκειμένου να διατηρήσουν την εξουσία τους, προβαίνουν σε μια ακραία κινδυνολογία περί κυβερνητικής έλευσης της Ακροδεξιάς. Ουδέν ψευδέστερον.
Δεν υπάρχει καμιά αμφιβολία πως αυτά τα ακροδεξιά μορφώματα έχουν και φασιστικά και ναζιστικά χαρακτηριστικά σε μια μίξη στο μπόιλερ της χρονικής απόστασης από τον Μεσοπόλεμο, τότε που τα ρεύματα αυτά απέκτησαν υπόσταση στην ευρωπαϊκή ήπειρο.
Αλλά είναι επικίνδυνα, όσο τα συστημικά κόμματα αδιαφορούν για τις λαϊκές ανάγκες.
Και όσο διάφορες αριστερές σέχτες προσπαθούν να επιβιώσουν αντιπαρατιθέμενες μαζί τους, διαλύοντας παράλληλα ό,τι από τον δημόσιο χώρο και τους δημόσιους θεσμούς έμεινε όρθιο από την καπιταλιστική κρίση.
Η κυβέρνηση αντιδρά με κλασική αδράνεια και αδιαφορία σε φαινόμενα άσκησης βίας και καταστροφής δημόσιας περιουσίας, ενέργειες που υπονομεύουν δημόσιους θεσμούς που λειτουργούν προς όφελος των ασθενέστερων στρωμάτων της ελληνικής κοινωνίας. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η επίθεση που υπέστη ο καθηγητής του Παντείου Άγγελος Συρίγος από οργανωμένες ομάδες που επιδιώκουν την υποβάθμιση του δημόσιου πανεπιστημίου και την μετατροπή του σε αποθήκη ψυχών. Το ίδιο συνέβη και με τον καθηγητή Γιώργο Παύλο στην Ξάνθη.
Στα πανεπιστήμια υπάρχει αυτήν τη στιγμή ένα κλίμα τρομοκρατίας που έχουν επιβάλει οι ακραίες αυτές ομάδες, και την κατάσταση αυτή την ανέχεται και η πολιτεία και – δυστυχώς– η κοινωνία.