Ο θεωρητικός
φυσικός και κοσμολόγος Στήβεν Χώκινγκ,
παγκοσμίως γνωστός, όχι μόνο για το
επιστημονικό του κύρος, αλλά και για
τις ανησυχίες του, που εκφράζει κατά
καιρούς, με μία σειρά άρθρων του, για το
μέλλον της ανθρωπότητας, έγραψε προσφάτως
ένα εξαιρετικά ενδιαφέρον άρθρο, το
οποίο έχει δημοσιευτεί στην εφημερίδα
Guardian
.
Αιμίλιος Κομίνης
Διπλωματούχος ηλεκτρολόγος μηχανικός
Παραθέτω ένα
μικρό απόσπασμα από το τελευταίο αυτό
άρθρο του : «Η
αυτοματοποίηση των εργοστασίων έχει
ήδη αποδεκατίσει τις θέσεις εργασίας
στις παραδοσιακές κατασκευές και η
ανάπτυξη της τεχνητής νοημοσύνης είναι
βέβαιο πως θα οξύνει αυτό το φαινόμενο,
πλήττοντας βαθιά τις μεσαίες τάξεις
και αφήνοντας διαθέσιμες μόνο τις θέσεις
που απαιτούν δημιουργικότητα και
ανθρώπινη εποπτεία»
Αυτά τα δύο
γεγονότα, η αυτοματοποίηση των μέσων
παραγωγής και η ανάπτυξη της τεχνητής
νοημοσύνης, που επισημαίνει ο διαπρεπής
αυτός επιστήμονας, είναι βέβαια
επιτεύγματα της τεχνολογίας . Όμως, όλα
αυτά τα επιτεύγματα, που συνηθίζουμε
να τα αποκαλούμε «θαύματα» της τεχνολογίας,
έχουν πολλές φορές και δυσμενείς για
τους ανθρώπους παρενέργειες . Και πιο
συγκεκριμένα, για τις δύο αυτές περιπτώσεις
που εξετάζουμε εδώ, η παρενέργεια είναι
μία και πολύ σκληρή : Η αλματώδης αύξηση
της ανεργίας .
Η
ανεργία βέβαια, έχει και άλλους παράγοντες
οικονομικούς, αλλά και εδώ υποκρύπτεται
ένας απ’ αυτούς, που είναι η μεγιστοποίηση
του κέρδους, την οποία επιδιώκουν όλες
ανεξαιρέτως οι επιχειρήσεις παραγωγής
αγαθών και παροχής υπηρεσιών . Οι
εργοδότες των εργαζομένων, σ’ αυτές
τις επιχειρήσεις, δεν επεδίωξαν να
αυτοματοποιήσουν τα μέσα παραγωγής των
προϊόντων τους, ή να εγκαταστήσουν
ρομπότ, όπως έκαναν πολλά μεγάλα
ξενοδοχειακά συγκροτήματα σε διάφορες
υπηρεσίες τους, για να ευνοήσουν τους
εργαζόμενους μειώνοντας το ωράριο
εργασίας, αλλά για να μεγιστοποιήσουν
το κέρδος τους, επωφελούμενοι μάλιστα
κατά τρόπο διττό : Πρώτον, περιορίζοντας
το κόστος εργασίας με την ταυτόχρονη
απόλυση ενός σημαντικού μέρους των
εργαζομένων και δεύτερον, από την μείωση
των μισθών και ημερομισθίων, με την
παράλληλη και γενικότερη αύξηση της
προσφοράς εργασίας, λόγω της επακόλουθης
αύξησης της ανεργίας .
Θα
μπορούσε επίσης να πεi
κανείς ότι, στην αύξηση της ανεργίας
συμβάλουν δύο επιχειρησιακές καταστάσεις
: Όχι μόνο η αδρανοποίηση μιας επιχείρησης,
αλλά και ο εκσυγχρονισμός της .
Και τίθεται τώρα
το ερώτημα : Η τεχνολογία παράγει
πολιτισμό ; Θα έλεγα ναι, αλλά μόνον αν
αναπτύσσεται προς όφελος ολοκλήρου του
κοινωνικού συνόλου και χρησιμοποιείται,
όχι για την χωρίς μέτρο παραγωγή υλικών
αγαθών, ή την παροχή υπηρεσιών, με τον
μοναδικό στόχο την μεγιστοποίηση του
κέρδους των ολίγων εκείνων, που
διαφεντεύουν τις μεγάλες αυτές
επιχειρήσεις, αλλά για την βελτίωση των
συνθηκών διαβίωσης, περιορίζοντας στο
ελάχιστο τον χρόνο απασχόλησης των
εργαζομένων , για να διαθέτουν περισσότερο
τον εαυτόν τους στην καλλιέργεια του
πνεύματος και των ανθρωπίνων σχέσεων.
Μάλλον όμως, η
απάντηση σ’ αυτό το ερώτημα, φαίνεται
να μοιάζει με μία ουτοπία, γιατί σε καμία
χώρα του κόσμου η εργοδοσία δεν
ενδιαφέρθηκε ποτέ για την βελτίωση των
συνθηκών διαβίωσης των εργαζομένων, με
μοναδική εξαίρεση τη Σουηδία . Αντιθέτως,
επιβαρύνει διαρκώς τις συνθήκες διαβίωσής
τους, με την αύξηση των ωρών εργασίας
και την παράλληλη μείωση των μισθών
τους, σε βαθμό απάνθρωπο, εκμεταλλευόμενη
την αδυναμία τους, για την αναζήτηση
μιας νέας εργασίας, λόγω της υφιστάμενης
ανεργίας και ας μας λένε μερικοί από
τους οικονομολόγους, ότι σήμερα διέρχεται
κρίση ο καπιταλισμός .
Όσο για το
πιλοτικό πρόγραμμα εξάωρης ημερήσιας
εργασίας, που άρχισε να εφαρμόζει στους
εργαζόμενους ο Δήμος Γκέτεμποργκ της
Σουηδίας, πριν από δύο περίπου χρόνια,
είναι και αυτό μία ακόμη ένδειξη της
πολιτισμικής ανωτερότητας αυτής της
χώρας και θα ήταν ευχής έργον να επεκταθεί,
αλλά δεν πιστεύω ότι θα εξέλθει ποτέ
από τα σύνορά της .