Ο γίγαντας...παραπατάει

Αναδημοσίευση από: topontiki.gr

ΕΙΡΗΝΗ ΧΡΙΣΤΟΔΟΥΛΑΚΗ

«Τώρα όλοι ξέρουν πως οι επιθέσεις που σημειώνονται κατά της Τουρκίας έχουν και οικονομική διάσταση», δήλωσε πριν από εβδομάδες ο Τούρκος πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν αναφερόμενος στη συνεχιζόμενη υποτίμηση της τουρκικής λίρας.

Την ίδια στιγμή κάλεσε τους επιχειρηματίες να επενδύ­σουν ξανά στη χώρα και να βοηθήσουν στην ανάπτυ­ξή της. «Δεν υπάρχει διαφορά μετα­ξύ ενός τρομοκράτη που κρατάει στα χέρια του ένα όπλο και μια βόμβα με εκείνους που έχουν ευρώ, δολάρια και επιτόκια», συνέχισε στη δήλωσή του επισημαίνοντας για ακόμα μια φορά την απέχθειά του προς τα «λό­μπι των επιτοκίων».

Μετά τη δήλωση Ερντογάν ήρθε το πρώτο «χαστούκι» για την τουρκι­κή οικονομία. Ο οίκος αξιολόγησης Fitch υποβάθμισε τα αξιόγραφα του Δημοσίου της Τουρκίας στην κατη­γορία των «σκουπιδιών». Η αιτιολο­γία του Fitch είναι ακόμη ένα ηχηρό μήνυμα στον Ερντογάν: αμφιβολίες για την εσωτερική πολιτική σταθερό­τητα, την ασφάλεια και τη νομισματι­κή πολιτική της χώρας.

Είχε προηγηθεί η υποβάθμιση του τουρκικού κρατικού αξιόχρεου από τον οίκο αξιολόγησης Standard & Poors, που υποβάθμισε την προο­πτική της οικονομίας της Τουρκίας από «σταθερή» σε «αρνητική». Ήδη από πέρυσι ο 5&Ρ είχε υποβαθμίσει στην κατηγορία των «σκουπιδιών» τα ομόλογα της Τουρκίας και η υποβάθ­μιση από τον Moody’s ακολούθησε λίγο μετά.

Οι κρυφές βόμβες

Όλα αυτά αφορούν την οικονομία μιας χώρας που μέχρι πριν από λίγα χρόνια ήταν «μαγνήτης» επενδυ­τών και οι αναλυτές μιλούσαν για το «τουρκικό οικονομικό θαύμα». Για μια χώρα που μέσα σε λίγα χρόνια τριπλασίασε το ΑΕΠ της, η οποία μετά την «Αραβική Άνοιξη» θα μπορούσε να αποτελέσει το πολιτικό και οικο­νομικό υπόδειγμα για τις χώρες της Μέσης Ανατολής. Ήταν όμως έτσι; Ή μήπως τελικά το τουρκικό οικονομι­κό μοντέλο έχει και αυτό τα δικά του - καλά κρυμμένα - προβλήματα; Τα στοιχεία μιλούν από μόνα τους:

•  Δανεισμός: Το 2013, έπειτα α­πό 47 χρόνια διαρκών δανεισμών, η Τουρκία αποπληρώνει το τελευταίο χρέος της προς το ΔΝΤ. Ωστόσο αρχίζει να δημιουργεί ένα νέο. Σε έκθε­σή του 2015 ο S&Ρ αναφέρεται εκτενώς στο νέο σύστημα δανειοδότη­σης που έχει ξεκινήσει η κυβέρνηση του ΑΚΡ: δανείζεται εσωτερικά από τους δήμους και τις περιφέρειες, με συνέπεια ο εσωτερικός δανεισμός να αυξάνεται κατά 16% ετησίως.

• Πιστωτικές κάρτες: Πρώτο «αγκά­θι» της τουρκικής οικονομίας είναι η υπέρμετρη χρήση πιστωτικής κάρ­τας. Βάσει των στοιχείων του 2012, 68 εκατομμύρια έγκυρες πιστωτικές κάρτες δεν αντιστοιχούν σε πραγμα­τικό χρήμα.
• Αποταμιεύσεις: Δεύτερο «αγκά­θι» της τουρκικής οικονομίας είναι η χαμηλή αποταμίευση. Υπολογίζεται πως οι αποταμιεύσεις των Τούρκων βρίσκονται στο 13% - 15% του ΑΕΠ, ενώ το ποσοστό που δεν αποταμιεύει βρίσκεται περίπου στο 45% του πλη­θυσμού.
• Ανάπτυξη: Η τουρκική οικονομία έχει χάσει τη δυναμική της. Ο ρυθ­μός μεγέθυνσης του ΑΕΠ την περίο­δο 2011 - 2015 έχει πέσει στο 3,5% (ετήσιος μέσος όρος) έναντι του 9% την περίοδο 2002 - 2009. Μάλι­στα το 2014 η ανάπτυξη ή­ταν στο 2,9%.

Η τουρκική λί­ρα έχει υποχω­ρήσει περίπου 9% ήδη για φέτος, ενώ η πρόβλεψη για τον ετήσιο πληθωρισμό αυξήθηκε στο 8% από 6,5% που ή­ταν ο αρχικός στόχος.

Να σημειωθεί ακό­μα πως ο κατα­σκευαστικός τομέας στη χώ­ρα βρίσκεται σε έξαρση, τα επι­τόκια για την α­γορά κατοικίας είναι ευνοϊκά, οι Τούρκοι πολίτες δεν μπορούν να καλύψουν καν τις βασικές τους ανά­γκες, η ανεργία για το 2016 βρίσκε­ται στο 16% και ο πληθωρισμός στο 8,5%.

Εισβολή στις τράπεζες

Τα πρώτα χρόνια της διακυβέρνη­σης Ερντογάν η χώρα βρισκόταν σε τροχιά ανάπτυξης. Ο Ερντογάν πραγ­ματοποίησε μεταρρυθμίσεις, κάποιες από αυτές ήταν πραγματικές, κάποιες όχι, πάντως η τουρκι­κή οικονομία «απογει­ώθηκε». Ωστόσο, δεν θα πρέπει να ξεχνάμε πως βοηθήθηκε πάρα πολύ από το «Πράσινο Κε­φάλαιο», δηλαδή τα κρυφά κεφάλαια από τις πλούσιες μουσουλμανικές χώρες του Περσικού Κόλπου.

Όμως, οι κλυδωνισμοί στην οικονομία της χώρας κάνουν αισθητή την πα­ρουσία τους παρά το «Πράσινο Κεφάλαιο». Το 2015 ο Ερ­ντογάν αποφασίζει να κατα­λάβει τη διοίκηση της Asya Bank της μεγαλύτερης ισλαμικής τράπε­ζας στη χώρα, λό­γω του ότι ανήκει στο δίκτυο Γκιουλέν. Σε ένα βράδυ ο Ερντογάν άλλαξε το Διοικη­τικό Συμβούλιο της τράπεζας προκαλώντας ανησυχία σε όλους τους επεν­δυτές. Αυτό είχε αποτέλεσμα πολλοί από αυτούς να αποσύρουν τα κεφά­λαιά τους από τη χώρα.

Πλέον η διαδικασία λήψης απο­φάσεων καθώς και το κράτος δικαί­ου στην Τουρκία περιστρέφονται όλο και πιο πολύ γύρω από την «πολιτική βεντέτα» του Ερντογάν με όποιον θεωρεί αντίπαλό του. Αυτό οδηγεί σε μεγαλύτερη αποσταθεροποίηση, ειδικά λόγω του επικείμενου δημο­ψηφίσματος, το οποίο αναμένεται να δώσει στον Ερντογάν... σουλτανικές αρμοδιότητες.

Από την πλευρά του ο πρόεδρος της Τουρκίας, ο οποίος από το 2003 ηγείται της χώρας, κάνει ό,τι μπορεί για να αποποιηθεί των ευθυνών του κατηγορώντας τα «λόμπι των επιτοκί­ων». Ωστόσο, ήδη, από το 2015 είχε δηλώσει πως η οικονομία της χώρας βρίσκεται σε «προσωρινή οικονομική κρίση», με τους αναλυτές να παρο­μοιάζουν την περίπτωση της Τουρκί­ας με εκείνη της Βενεζουέλας.

Δυο χώρες που είχαν ταχεία οικο­νομική ανάπτυξη, η οποία όμως δεν κράτησε πολύ. Το ποια είναι η κατά­σταση της Βενεζουέλας σήμερα το βλέπουμε.

Μένει να δούμε ποια πορεία θα α­κολουθήσει η Τουρκία...