Η Πολωνία, μέλος του ΝΑΤΟ από το 1999, συνορεύει με τη Γερμανία, την Τσεχία, τη Σλοβακία, την Ουκρανία, τη Λευκορωσία, τη Λιθουανία και τη Ρωσία (συγκεκριμένα με την επαρχία Καλίνινγκραντ στις νοτιοανατολικές ακτές της Βαλτικής που αποτελεί ομοσπονδιακό υποκείμενο καθώς και εξκλάβιο της Ρωσίας), ουσιαστικά αποτελεί ανάχωμα ανάμεσα στη Ρωσία και την Κεντρική Ευρώπη.
Γράφει η Γιώτα Χουλιάρα
Πολιτική Συντάκτης
Στην πρόσφατη Σύνοδο Κορυφής των 28 στη Μάλτα, όπου τα κράτη-μέλη της γηραιάς ηπείρου μίλησαν για την αντιμετώπιση των προκλήσεων που προκύπτουν αφενός από τη μεταναστευτική κρίση και αφετέρου από τις διεθνείς συγκυρίες, ο Ντόναλντ Τουσκ, πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, ανέφερε πως το καινούργιο ψευδώνυμο που του έδωσαν οι 28 ηγέτες ήταν «ο δικός μας Ντόναλντ», τονίζοντας πως είναι χαρακτηριστικό της ενωτικής διάθεσης που είχαν.
Ο Τουσκ είναι πολιτικός από την Πολωνία και ήταν πρωθυπουργός της χώρας από το 2007 ως το 2014. Στις 30 Αυγούστου του 2014 εκλέχθηκε στη θέση του Προέδρου του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, στην οποία ανέλαβε την 1η Δεκεμβρίου 2014. Η Πολωνία, μέλος του ΝΑΤΟ από το 1999, συνορεύει με τη Γερμανία, την Τσεχία, τη Σλοβακία, την Ουκρανία, τη Λευκορωσία, τη Λιθουανία και τη Ρωσία (συγκεκριμένα με την επαρχία Καλίνινγκραντ στις νοτιοανατολικές ακτές της Βαλτικής που αποτελεί ομοσπονδιακό υποκείμενο καθώς και εξκλάβιο της Ρωσίας) και ουσιαστικά αποτελεί ανάχωμα ανάμεσα στη Ρωσία και την Κεντρική Ευρώπη.
Είναι μια χώρα που παίζει τον δικό της ιδιαίτερο ρόλο στην γεωπολιτική σκακιέρα της ευρωπαϊκής πλευράς και δεν θεωρείται τυχαία η επιλογή του Πολωνού Τουσκ για την συγκεκριμένη θέση. Μάλιστα κατά τη διάρκεια της θητείας του Μπάρακ Ομπάμα, ο Τουσκ είχε στενή συνεργασία με τον Αμερικανό πρόεδρο και συχνότατη επικοινωνία.
Ως σύμμαχος της αμερικάνικης πλευράς, η Πολωνία έπαιξε το δικό της ρόλο στην Ελληνική κρίση.«Θα έχουμε την ευκαιρία να συζητήσουμε την κατάσταση στην Ελλάδα και ό,τι άλλο μπορεί να γίνει για την ενίσχυση της ευρωπαϊκής ανάπτυξης» είχε δηλώσει ο Αμερικανός πρόεδρος Μπάρακ Ομπάμα το Μάρτιο του 2015 καλωσορίζοντας στο Λευκό Οίκο τον Τουσκ.
Ο Ομπάμα ανέφερε ότι είναι «μεγάλη ευχαρίστηση» που υποδέχεται τον Τουσκ στο «νέο του ρόλο» και ότι είχε την «εξαιρετική εμπειρία» να συνεργαστεί μαζί του όταν ήταν πρωθυπουργός της Πολωνίας, «ενός από τους στενότερους συμμάχους μας και ήμουν σταθερά εντυπωσιασμένος με το εξαιρετικό έργο του και την ισχυρή υποστήριξή του στη Διατλαντική Συμμαχία».
Σε μια εποχή που ολόκληρη σχεδόν η Ευρωζώνη και οι επίσημοι φορείς της μιλούσαν για Grexit, ο Πολωνός Τουσκ, μετά απ΄αυτή τη σημαντική επίσκεψη στις ΗΠΑ, βαδίζοντας στα χνάρια της αμερικάνικης πολιτικής σε συνέντευξή του, που δόθηκε μεταξύ άλλων στη γερμανική Sueddeutsche Zeitung, τον βρετανικό Guardian και την ισπανική El Pais, υπογράμμισε πως η Ελλάδα πρέπει να παραμείνει στην Ευρωζώνη και η ΕΕ να μείνει ενιαία.
«Η παραμονή της χώρας στο ευρώ δεν είναι μόνο οικονομικό θέμα αλλά πρέπει να ειδωθεί και στο γεωπολιτικό της πλαίσιο» είπε ο Τουσκ ασπαζόμενος πλήρως εκείνη την περίοδο την πολιτική των ΗΠΑ, που δεν επιθυμούσε Grexit, και ερχόμενος σε αντιπαράθεση με όσα φαινόταν πως επεδίωκε την ίδια ακριβώς περίοδο το ευρωιερατείο και ο σκληρός Γερμανός ΥΠΟΙΚ Β.Σόιμπλε.
Ο Ντόναλντ Τουσκ από την επίσκεψή του στο Λευκό Οίκο τον Μάρτιο του 2015.
Ταυτόχρονα με την επίσκεψη Τουσκ στον Λευκό Οίκο είχε έρθει σχεδόν και η έκθεση από το ίδρυμα μελετών Stratfor για τον αναβαθμισμένο ρόλο της χώρας. Το think tank Stratfor θεωρείται παράρτημα του αμερικανικού ΥΠΕΞ και των μυστικών υπηρεσιών των ΗΠΑ και γι΄αυτό το λόγο ονομάζεται ιδιωτική CIA.
Σύμφωνα με το Stratfor, την επόμενη δεκαετία ο κόσμος θα γίνει ακόμα πιο επικίνδυνος απ' ό,τι είναι σήμερα, με τις περισσότερες χώρες να βρίσκονται αντιμέτωπες με το χάος. Μέσα απ΄αυτό το χάος της κατάρρευσης της Ευρώπης, η οποία θα διασπαστεί σε τέσσερα κομμάτια, και της πτώσης της Ρωσίας και της Γερμανίας, θα αναδειχθεί ως νέα ευρωπαϊκή δύναμη η Πολωνία. H «χώρα του αίματος», όπως είχε αποκαλέσει την Πολωνία στο βιβλίο του «Bloodlands: Europe Between Hitler and Stalin» ο Αμερικανός ιστορικός Τίμοθι Σνάιντερ (πανεπιστήμιο του Υale), για όσα της συνέβησαν κατά τη διάρκεια του Β΄Παγκόσμιου Πολέμου, θα εξελιχθεί σε κυρίαρχη δύναμη στη Βόρεια Ευρώπη.
Σε μια Ευρώπη, όπου η αστάθεια θα κυριαρχεί, οι εθνικισμοί θα επιστρέψουν δριμύτεροι και η γηραιά ήπειρος θα χωριστεί σε τέσσερα κομμάτια, στη δυτική Ευρώπη, την ανατολική Ευρώπη, τη Σκανδιναβία και τα βρετανικά νησιά, η Πολωνία θα αποτελέσει το νέο ισχυρό παίκτη γύρω από τον οποίο θα χτιστούν οι γεωπολιτικές επιδιώξεις.
«Κοιτάξτε λίγο προς τα ανατολικά της Γερμανίας, και τα πράγματα δεν θα είναι και τόσο άσχημα», αναφέρει η έκθεση για τον ρόλο που θα παίξει η Πολωνία. «Στο κέντρο της οικονομικής ανάπτυξης και την αύξηση της πολιτικής επιρροής θα είναι η Πολωνία» εξηγεί το Stratfor δείχνοντας ξεκάθαρα πως η Πολωνία θα λάβει την ηγετική θέση που κατείχε μέχρι σήμερα στην Ευρώπη η Γερμανία. Όπως αναφέρεται στην συγκεκριμένη έκθεση του 2015 (οι προβλέψεις αφορούν την δεκαετία 2015-2025) μέσα στην επόμενη δεκαετία ο πληθυσμός της Πολωνίας δεν θα μειωθεί όσο εκείνος των άλλων μεγάλων ευρωπαϊκών χωρών που θα υποστούν την κρίση και την λιτότητα. Πρόκειται για τη χώρα της Ευρώπης με τη μεγαλύτερη ευημερία στα δυτικά σύνορα της Ρωσίας, και αυτό θα μπορούσε να αποτελέσει την ώθηση ώστε η Πολωνία να αποκτήσει μια θέση περιφερειακή μεν, αλλά ηγετική, αξιοποιώντας μεγαλύτερο πολιτικό και οικονομικό κύρος.
H πολωνική κυβέρνηση του κόμματος Νόμος και Δικαιοσύνη (PiS) σε μια προσπάθεια να αντιμετωπίσει το πρόβλημα της υπογεννητικότητας στηρίζει την πολωνική οικογένεια και ξεκίνησε ένα πρόγραμμα μηνιαίων επιδομάτων για να ενθαρρύνει την απόκτηση περισσότερων παιδιών.
Αμέσως μετά την εκλογή της, τον Νοέμβριο του 2015, η συντηρητική, Καθολική στο θρήσκευμα, πρωθυπουργός, Μπεάτα Σίντλο, κρατώντας την προεκλογική υπόσχεση της ενέκρινε ένα μέτρο σύμφωνα με το οποίο θα αρχίσουν να δίνονται στις οικογένειες μηνιαία επιδόματα για κάθε παιδί πέραν του πρώτου. Με μέσο όρο μόλις 1,3 παιδιά ανά οικογένεια - κάτω από το ποσοστό γονιμότητας αντικατάστασης που είναι το 2,1 παιδιών ανά γυναίκα – η Πολωνία παρουσιάζει ένα από τα χαμηλότερα ποσοστά γεννήσεων στον κόσμο, με τις ανησυχίες για την ικανότητα της χώρας να διατηρήσει την οικονομία και το συνταξιοδοτικό της σύστημα να έχουν αυξηθεί.
Εδώ θα πρέπει να επισημάνουμε πως η κυβέρνηση θέλει να περιορίσει και τις αμβλώσεις, γεγονός που έχει ξεσηκώσει θύελλα διαμαρτυριών από τις γυναίκες, οι οποίες καταγγέλλουν με συχνές διαδηλώσεις/διαμαρτυρίες τους στους δρόμους της Βαρσοβίας την ανάμιξη της Εκκλησίας στην πολιτική και την παραβίαση των δικαιωμάτων των γυναικών. Στην Πολωνία η άμβλωση επιτρέπεται μόνο σε τρεις περιπτώσεις: αν κινδυνεύει η υγεία ή η ζωή της μητέρας, αν από τον προγεννητικό έλεγχο διαπιστωθεί κάποια σοβαρή, ανίατη ασθένεια στο έμβρυο και αν η εγκυμοσύνη ήταν αποτέλεσμα βιασμού ή αιμομιξίας.
Όπως, όμως, δήλωσε ο πρόεδρος του κυβερνώντος κόμματος PiS, Γιάροσλαβ Κατσίνσκι, το κόμμα του θέλει να περιορίσει τις αμβλώσεις ακόμη και όταν το παιδί είναι καταδικασμένο να πεθάνει ώστε να μπορέσει να βαπτιστεί μετά τη γέννησή του.
Το κυβερνών κόμμα PiS ακολουθεί μια ιδιαίτερα συντηρητική πολιτική, αντιτίθεται στην Ευρωζώνη και δεν θέλει μετανάστες στη χώρα για να μην αλλοιωθεί ο καθολικός θρησκευτικός τρόπος ζωής των Πολωνών. Σε ευρωπαϊκό επίπεδο, το PiS προωθεί την ιδέα μιας χαλαρής ένωσης εθνικών κρατών και επιθυμεί να μειωθούν οι εξουσίες των Βρυξελλών. Σε εθνικό επίπεδο, το κόμμα, ο πρόεδρος του οποίου είναι ο Γιάροσλαβ Κατσίνσκι είναι ανοικτά εχθρικό έναντι των κεντρώων του πολιτικού κόμματος Πλατφόρμα Πολιτών (PO), ιδρυτής του οποίου είναι ο Ντόναλντ Τουσκ.
Αξιοσημείωτο, μάλιστα, είναι το γεγονός πως η συντηρητική κυβέρνηση εξέφρασε ανοικτά την αντίθεσή της στις απόψεις Τουσκ εναντίον της εκλογής Τραμπ, ανοίγοντας δίαυλο επικοινωνίας με την νέα αμερικάνικη κυβέρνηση.
Η Πολωνία δεν διστάζει να κατηγορήσει ανοικτά τη Γερμανία και τη γερμανική Ευρώπη για τις πολιτικές που εφαρμόζει εντός της Ε.Ε (κάτι που το έκανε πολύ πριν την εκλογή Τραμπ και τις δικές του δηλώσεις περί Γερμανικής Ευρώπης), θεωρεί τα ΜΜΕ διεφθαρμένα και επιθυμεί να τα φέρει υπό έλεγχο, αντιδράει στο μεταναστευτικό που παρουσιάζεται ως λαίλαπα της νέας τάξης πραγμάτων και αναζητά τη λύση σε αξίες όπως πατρίδα, θρησκεία,οικογένεια, θυμίζοντας κάτι από το συντηρητισμό των Αμερικάνων.
Η σύγκρουση Βαρσοβίας /Βερολίνου/Βρυξελλών παρουσιάστηκε με τον πλέον εμφανή τρόπο στο εξώφυλλο του εβδομαδιαίου περιοδικού Wprost τον Ιανουάριο του 2016. Σε αυτό, η Μέρκελ εμφανίζεται με ναζιστική στολή και μαζί με τους, Γιούνκερ, Σουλτς, Έτινγκερ και Φερχόφστατ (με ανάλογη αμφίεση) κοιτούν πάνω από έναν στρατιωτικό χάρτη. Ο τίτλος:«Θέλουν να ξανακατακτήσουν την Πολωνία.»
Ήταν ένα σαφέστατο πολωνικό μήνυμα πως τα γερμανικά συμφέροντα δεν χωρούν στα πλαίσια της χώρας που χαράσσει πλέον τη δική της στρατηγική επιθυμώντας να εκμεταλλευτεί στο έπαρκο τις σχέσεις της με τις ΗΠΑ ως μέλος του ΝΑΤΟ και τον ιδιαίτερο γεωπολιτικό της ρόλο στη Βαλτική.
Την ώρα που οι χώρες της Βαλτικής φαίνεται πως έχουν καταληφθεί από τρόμο μετά την εκλογή Τραμπ, φοβούμενες ότι οι Αμερικανοί και το ΝΑΤΟ θα τις εγκαταλείψουν στις ορέξεις της Ρωσίας, η πολωνική πλευρά δεν πρέπει να συμμερίζεται την ίδια άποψη παρά τις όποιες θέσεις και δηλώσεις Τουσκ,ο οποίος μάλλον ανήκει στο στρατόπεδο Ομπάμα/Κλίντον και είχε επενδύσει στην εκλογή της πρώην Πρώτης Κυρίας και σε μια ακόμη θητεία των Δημοκρατικών στο Λευκό Οίκο.
Διαβάστε επίσης: Η Γερμανία πρέπει να απολέσει την θέση ισχύος που κατέχει
Η χώρα, που μετά το Β΄Παγκόσμιο Πόλεμο διχοτομήθηκε και βρέθηκε υπό την κατοχή της Γερμανίας και της ΕΣΣΔ, από τον κομμουνισμό και τη μετακομμουνιστική εποχή της στην Ευρώπη, φαίνεται πως αναδύεται μέσα από εθνικές/εθνικιστικές στροφές στην πολιτική σκηνή της. Όπως και οι υπόλοιπες χώρες της Βαλτικής, η Πολωνία αντιμετωπίζει τη Ρωσία με εχθρική διάθεση, καθώς θεωρεί πως το παράδειγμα της Ουκρανίας ήταν μόνο η αρχή.
Οι Πολωνοί τρέφουν το ίδιο μίσος για Γερμανούς και Ρώσους. «Τα καθεστώτα των Ναζί και των Σοβιετικών υπήρξαν μερικές φορές σύμμαχοι, όπως στην από κοινού κατοχή της Πολωνίας (1939-1941). Ως εχθροί, κάποιες φορές είχαν συμβατούς στόχους, όταν π.χ. ο Στάλιν επέλεξε να μη βοηθήσει τους εξεγερμένους στη Βαρσοβία το 1944, επιτρέποντας, ως εκ τούτου, στους Γερμανούς να δολοφονήσουν ανθρώπους που αργότερα θα είχαν προβάλει αντίσταση στην κομμουνιστική κυριαρχία. Συχνά οι Γερμανοί και οι Σοβιετικοί παρακινούσαν ο ένας τον άλλο σε κλιμακώσεις που κόστισαν περισσότερες ζωές από όσες θα είχαν οι πολιτικές καθενός κράτους χωριστά» γράφει ο ο ιστορικός Τίμοθυ Σνάιντερ στο βιβλίο του «Bloodlands: Europe Between Hitler and Stalin», γεγονός που εξηγεί γιατί οι Πολωνοί είναι τόσο πιστοί σύμμαχοι των Αμερικάνων και θα παραμείνουν.
Διαβάστε επίσης: Μια ναζιστική Ευρώπη
Η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει πολύ πιο σοβαρά προβλήματα από την εκλογή στην προεδρία των ΗΠΑ του Ντόναλντ Τραμπ, ο οποίος «δεν είναι ένα προβληματικό παιδί», δήλωσε τον περασμένο Νοέμβριο, αμέσως μετά την εκλογή Τραμπ, ο Πολωνός υπουργός Εξωτερικών Βίτολντ Ουασικόφσκι. «Αυτά είναι τα προβλήματα με τα οποία πρέπει να ασχοληθούμε και όχι οι εκλογές στις ΗΠΑ, μια σταθερά δημοκρατική χώρα», επεσήμανε ο Πολωνός υπουργός. «Η ιδιαίτερη ανησυχία που δείχνει η ΕΕ αναφορικά με τις σχέσεις της με τις ΗΠΑ είναι λίγο υπερβολική», πρόσθεσε.
Την ώρα που η ενωμένη Γερμανία απέτυχε να κρίνει υπέρ των ΗΠΑ την κρίση στην Ουκρανία, απέτυχε να παίξει το ρόλο που επιθυμούσαν οι ΗΠΑ ως αντιπρόσωπός τους στην Ευρωπαϊκή Ένωση και η Ένωση, με τη σειρά της, απέτυχε να μεταλλαχθεί στις Ηνωμένες Πολιτείες της Ευρώπης που διακαώς επιθυμούσαν οι Αμερικάνοι, χρειάζεται πλέον μια νέα σημαντική και στρατηγικής σημασίας χώρα για να αναλάβει τη θέση του αντιπροσώπου.
Το Βερολίνο, μετά το τέλος του Ψυχρού Πολέμου και την ένωση των δυο Γερμανιών, θέλησε να κρατήσει τις ισορροπίες ανάμεσα σε ΗΠΑ και Ρωσία και να αναλάβει για λογαριασμό του το ρόλο ενός ιδιότυπου μεσάζοντα. Όμως, οι ΗΠΑ επιθυμούσαν ένα Βερολίνο ξεκάθαρα τοποθετημένο υπέρ της Δύσης που θα θωράκιζε την Ευρώπη και κατ΄επέκταση την περιοχή της Ευρασίας απ΄όποια πολιτική, οικονομική ή άλλη κίνηση της Ρωσίας και απ΄όποια προσπάθεια διείσδυσης της Κίνας και των άλλων αναδυόμενων οικονομιών.
Η προσωπική ατζέντα του Βερολίνου και η «έλλειψη πυγμής» απέναντι στη Ρωσία οδήγησε την ειδική σχέση ΗΠΑ-Γερμανίας σε stress test. Το σκάνδαλο τηςVolkswagen, οι αντιδράσεις από τις υπόλοιπες χώρες της Ευρώπης στην αυστηρή πολιτική λιτότητας του γερμανικού αυστηρού δόγματος των προτεσταντών και τα προβλήματα που προκαλεί το μεταναστευτικό στο εσωτερικό της χώρας, σε συνδυασμό με την εκλογή Τραμπ στον Λευκό Οίκο, αλλάζουν τα δεδομένα στην Ευρώπη.
Στο Βερολίνο, παρά το γεγονός ότι ο Ομπάμα κατά την τελευταία του επίσκεψη ως απερχόμενος πρόεδρος παρέδωσε το δαχτυλίδι στην Μέρκελ, που βλέπει την δημοτικότητά της να πέφτει, έχουν πλέον κάθε λόγο να ανησυχούν. Ανησυχούν γιατί η ηγετική θέση της Γερμανίας τρίζει και γιατί οι προβλέψεις του Stratfor με τον έναν ή τον άλλον τρόπο επιβεβαιώνονται.Ήδη το brexit το αποδεικνύει. Ανησυχούν κυρίως γιατί στην Κεντρική Ευρώπη εμφανίζονται πρόθυμοι υποστηρικτές του νέου Αμερικανού προέδρου.
Ας μη λησμονούμε πως στην Αμερικάνικη εξωτερική πολιτική ισχύει το Δόγμα Wolfowitz που αποσκοπεί στον έλεγχο της Γηραιάς Ηπείρου και της ευρύτερης περιοχής της Ευρασίας. Το δόγμα Wolfowitz εκπόνησε το 1992 ο υφυπουργός Εθνικής Άμυνα Paul Wolfowitz (μετέπειτα πρόεδρος της Παγκόσμιας Τράπεζας 2005-2007) και η εκλογή Τραμπ δεν πρόκειται να το αλλάξει, αλλά να το επαναπροσεγγίσει.
Σύμφωνα με το Δόγμα Wolfowitz ο «πρώτος αντικειμενικός σκοπός» της αμερικανικής εξωτερικής και αμυντικής πολιτικής είναι « να εμποδίσει την επανεμφάνιση, είτε στα εδάφη της τέως Σοβιετικής ΄Ενωσης είτε αλλού, ενός νέου ανταγωνιστή ο οποίος αντιπροσωπεύει απειλή [στη μονομερή δράση των ΗΠΑ] της κατηγορίας που έθετε άλλοτε η Σοβιετική ΄Ενωση. Αυτή είναι η κυρίαρχη αντίληψη που διέπει την νέα περιφερειακή αμυντική στρατηγική και μας υπαγορεύει να αγωνισθούμε να εμποδίσουμε οποιαδήποτε εχθρική δύναμη να κυριαρχήσει σε περιοχή της οποίας οι φυσικοί πόροι, υπό σταθερό έλεγχο, θα ήσαν ικανοί να δημιουργήσουν παγκόσμια δύναμη». Καλό είναι εδώ να ορίσουμε πως εχθρική δύναμη για τις ΗΠΑ σημαίνει μια χώρα αρκετά ισχυρή ώστε να έχει εξωτερική πολιτική ανεξάρτητη απ΄αυτή που ορίζει το State Department δια των χωρών αντιπροσώπων του. (proxies).
Οι ΗΠΑ θα χρειαστούν αντιπροσώπους και πρόθυμους υποστηρικτές στα συντρίμια της γερασμένης Ευρωπης και η Πολωνία θα είναι μια από αυτές τις χώρες, παρά την μέχρι στιγμής προσέγγιση Πούτιν Τραμπ.