Του Βασίλη Κοψαχείλη*
Στη διεθνή πολιτική συνηθίζουμε να κατηγοριοποιούμε τα κράτη σε μικρές, μεσαίες και μεγάλες δυνάμεις, ανάλογα με την γεωπολιτική, γεω-οικονομική και, λίαν προσφάτως, γεω-επιχειρηματική τους ισχύ. Η αξιολόγηση της ισχύος των κρατών δεν σταματά όμως μόνο στο μέγεθος. Υπάρχουν και άλλα ποιοτικά κριτήρια, όπως είναι για παράδειγμα η κατηγορία των αποτυχημένων κρατών.
Θα έπρεπε ωστόσο να υπάρχει και μια άλλη κατηγορία κρατών και δυνάμεων: οι «αυτοκαταστροφικές δυνάμεις»! Είναι δυνάμεις, που ανεξάρτητα από τη σχετική τους ισχύ, λειτουργούν κόντρα στα συμφέροντά τους, και το χειρότερο, αυτή η συμπεριφορά τους αποτελεί επαναλαμβανόμενη κατάσταση στην Ιστορία, που ανάλογα με την σημασία τους επηρεάζουν σε περιφερειακό ή σε παγκόσμιο επίπεδο τις εξελίξεις.
Το Ιαπωνικό παράδειγμα
Μία τέτοια χώρα είναι η Ιαπωνία. Στα τέλη του 19ου αιώνα επέλεξε τον «λάθος» δρόμο προς τον εκσυγχρονισμό, πορεία που ολοκληρώθηκε με την καταστροφή της στα τέλη του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου. Με την βοήθεια των ΗΠΑ και της πραγματικά φιλελεύθερης αντίληψης που διακατείχε την Αμερικανική υπερδύναμη τουλάχιστον τότε, η Ιαπωνία αναστηλώθηκε και έγινε πάλι ισχυρή παραγωγικά δύναμη. Στα τέλη της δεκαετίας του 1970 και καθ’ όλη τη δεκαετία του 1980, το «Made in Japan» κυριαρχούσε σε όλο τον πλανήτη. Ο Ιαπωνικός ιμπεριαλισμός όμως είχε βρει μια άλλη κατεύθυνση για να ικανοποιηθεί. Μέσα από την κυριαρχία του Made in Japan, η Ιαπωνία μάζευε όλη τη ρευστότητα του πλανήτη μέχρι που ήρθε η ώρα, ο πλανήτης να μην έχει άλλη ρευστότητα για να αγοράσει Ιαπωνικά προϊόντα, τα μεροκάματα είχαν ήδη αυξηθεί στη χώρα και οι παραγωγικές επιχειρήσεις άρχισαν να μεταναστεύουν από τις εξόχως σεισμογενείς Ιαπωνικές νήσους προς άλλους ασιατικούς προορισμούς. Η κρίση δεν άργησε να έρθει. Και στην πραγματικότητα ακόμη και σήμερα η Ιαπωνία βρίσκεται σε κρίση, όμως τη σώζει το γεγονός ότι το τεράστιο δημόσιο χρέος της που αγγίζει σχεδόν το 200% βρίσκεται σε Ιαπωνικά χέρια και όχι σε ξένους πιστωτές.
Η περίπτωση της Γερμανίας
Μία άλλη αυτοκαταστροφική δύναμη είναι η Γερμανία. Παρόμοια η πορεία της με αυτή της Ιαπωνίας στον δρόμο προς την αποικιοκρατία και τον εκσυγχρονισμό. Καταστράφηκε και εκείνη, μάλιστα δύο φορές μέσα στο πρώτο μισό του 20ού αιώνα. Και πάλι, χάρη στη διορατικότητα των Αμερικανών και την αβροφροσύνη των συμμάχων τους, δεν επαναλήφθηκαν τα λάθη του 1918 και από τις αρχές του 1950 η Δυτική Γερμανία εξελίχθηκε στη μεγάλη δύναμη που ξέρουμε. Η κατάρρευση των ψυχροπολεμικών δομών έφερε και την ενοποίηση της Γερμανίας. Όμως η Γερμανική ελίτ δεν είχε πάρει το μάθημά της. Με την ενοποίηση αναγεννήθηκαν οι ευσεβείς πόθοι για ηγεμονία και κυριαρχία στην Ευρώπη. Τα πρώτα θύματα ήταν τα ίδια τους τα αδέλφια, οι Ανατολικογερμανοί, που ακόμη και σήμερα – να είναι καλά ο κ. Σόιμπλε – απολαμβάνουν διαφορετικά μεροκάματα σε σχέση με τους Γερμανούς στο Δυτικό τμήμα της χώρας, ίσως ακόμη και 30-40% μειωμένα.
Το λάθος της προεδρίας Ομπάμα το 2009, ήταν ότι για να καλύψουν οι ΗΠΑ δικά τους σοβαρά προβλήματα συμφώνησαν και συναίνεσαν στη μετατόπιση του κέντρου βάρους στη λήψη των αποφάσεων από τις Βρυξέλλες στο Βερολίνο. Και αυτό το λάθος το πληρώνει σήμερα ολόκληρη η Ευρωπαϊκή Ένωση, όπως επίσης πληρώνει και την μικρόνοη λογική του κ. Κολ να αναδείξει την κα. Μέρκελ στη Γερμανική καγκελαρία, γνωρίζοντας εκ των προτέρων την περιορισμένη πολιτική της αντίληψη, με στόχο, μέσω εκείνης, να συνεχίσει ο κ. Κολ να ασκεί υπογείως τον έλεγχο του κόμματος και της χώρας. Το παράδειγμα αυτό να συνετίσει ορισμένους και στη χώρα μας, που ενώ το εκλογικό σώμα, αφού τους ευχαρίστησε και τους έστειλε σπίτι τους, εκείνοι συνεχίζουν να στήνουν στο πολιτικό σκηνικό αχυρανθρώπους τους προκειμένου να βλάψουν το ίδιο τους το κόμμα και τη χώρα.
Σήμερα το δίδυμο Μέρκελ-Σόιμπλε λυσσά εναντίον της Ελλάδας που φωνάζει «δεν αντέχω άλλο σώσιμο…»! Μέτρα, λιτότητα, αδιέξοδα σχέδια, που πλέον έχουν ενοχλήσει όλη την Ευρώπη και δρομολογούν ιστορικές πολιτικές εξελίξεις σε ολόκληρη την ΕΕ. Η πρώτη κόντρα ήταν και η πλέον αναμενόμενη. Η Βρετανία δεν θα καθόταν να γίνει, όπως η Γαλλία, Γερμανικό εξαπτέρυγο. Και φεύγει ανοίγοντας τον ασκό του Αιόλου. Αυτό που δεν έχουν καταλάβει στη Γερμανία είναι ότι λειτουργούν αυτοκτονικά εναντίον των ίδιων των συμφερόντων τους. Θα μπορούσαν να είχαν ηγηθεί από την πρώτη στιγμή, εφαρμόζοντας μια άλλη πολιτική αλληλεγγύης και παγιώνοντας τη θέση τους ως εγγυητές της Ευρωπαϊκής ενότητας. Δεν το έκαναν, και οδηγούν τόσο τη χώρα τους όσο και την ΕΕ σε μεγάλες περιπέτειες, ίσως μη αναστρέψιμες.
Η Τουρκία
Αυτοκαταστροφική δύναμη είναι και η Τουρκία. Για να μην κουράζω με τις ιστορικές αναφορές, θα σταθώ μόνο στο πλέον πρόσφατο παράδειγμα με την μεταναστευτική κρίση. Ενώ θα μπορούσε να διαχειριστεί πολύ έξυπνα το μεταναστευτικό και να λειτουργήσει πραγματικά ως σύνορο φύλαξης των Ευρωπαϊκών συμφερόντων ώστε να μην έχει κανείς δικαιολογία να την αποκλείει από τον διακαή πόθο της να συμπεριληφθεί στους κόλπους της μεγάλης Ευρωπαϊκής οικογένειας, αντίθετα λειτούργησε ως Μπαρμπαρόσα και εκβίασε και εκβιάζει τους ευρωπαίους με λύτρα προκειμένου να μην ανοίξει τις πύλες και πλημμυρίσουν τα εκατομμύρια των μεταναστών την Ευρώπη. Ο εκβιασμός δεν είναι και η καλύτερη συνταγή για επικοινωνία με την Ευρώπη. Και έτσι, ο Ερντογάν έκλεισε για πάντα την πόρτα της ΕΕ στην Τουρκία. Είχε μια μεγάλη ευκαιρία και την έχασε! Σήμερα προσπαθεί με τεχνάσματα και μέσω της «λύσης» του Κυπριακού να βάλει πόδι στην ΕΕ, αλλά το όνειρο της χώρας-μέλους της ΕΕ τελείωσε για την Τουρκία. Ας μείνει με το Σουλτάνο της μέχρι το 2029, τουλάχιστο στα χαρτιά, γιατί στην πραγματικότητα θα μείνει με όσα χρόνια του δώσει ο Αλλάχ.
Η Ελλάδα
Στις αυτοκαταστροφικές δυνάμεις ανήκει και η Ελλάδα. Εθνικά και οικονομικά προβλήματα καθώς χώρα υπό γεωπολιτική κηδεμονία ή διεθνή δημοσιονομική επιτροπεία, αποτελούν τη συνήθη κατάσταση στη νεότερη ιστορία της ως έθνους-κράτους. Η συνταγή που ακολουθούμε είναι πάντα η ίδια. Γι’ αυτό και τα προβλήματα δεν εξαφανίζονται, αντίθετα επιστρέφουν δριμύτερα. Και μυαλό δεν βάζουμε. Μετά το Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο αφήσαμε την άμυνά μας στα χέρια του ΝΑΤΟ, σαν εμείς να μην οφείλαμε να προστατέψουμε την εθνική μας ασφάλεια. Άλλο πράγμα η συμμαχίες και άλλο πράγμα το αφήνω την εθνική μου άμυνα στα χέρια κάποιου τρίτου. Προφανώς, το έπος του ’40 μας έπεσε βαρύ! Και ήρθε το καλοκαίρι του 1974. Ξαφνικά είδαμε πως το ΝΑΤΟ είναι πολύ κακό και αναζητήσαμε νέο προστάτη (για να μην πω τίποτα πιο βαρύ), αυτή τη φορά στην Ευρώπη. Η ΕΟΚ και η μετεξέλιξή της ως ΕΕ έγιναν εθνική σημαία. Και χρήματα πήραμε και τεράστιες ευκαιρίες μας ανοίχτηκαν για οικονομική ανάπτυξη και πολιτική ισχύ, εμείς στη νιρβάνα μας. Και σήμερα τρέχουμε και δεν φτάνουμε, χωρίς άποψη για το ποιο θα μπορούσε να είναι το μείγμα πολιτικής που μας ταιριάζει για την οικονομική μας ανάπτυξη, αντίθετα υιοθετούμε ότι μας σερβίρουν ανάξιοι σχολιασμού και επιστημονικής επάρκειας θεσμοί, ξένοι πολιτικοί και τεχνοκράτες της συμφοράς. Και όταν βάζουμε τη δική μας πινελιά στο κάδρο, απλά κάνουμε τα πράγματα ακόμη χειρότερα. Θα σταθώ μόνο σε τούτο. Δεν μπορώ να βρω λόγια να χαρακτηρίσω τους εγκεφάλους που σκέφτηκαν και εκπόνησαν αυτό το σχέδιο για τις ασφαλιστικές εισφορές των ελευθέρων επαγγελματιών, δηλαδή της συντριπτικής πλειονότητας του οικονομικά ενεργού πληθυσμού που περιμένουμε να παράξουν πλούτο και υπεραξίες ώστε να βγούμε από το οικονομικό μας αδιέξοδο. Όχι ότι το προηγούμενο καθεστώς ήταν σωστό και καλό. Πανάθλιο ήταν. Όμως το τωρινό ξεπερνά κάθε νοσηρή φαντασία. Εάν ήθελαν λύση, δύο πράγματα έπρεπε να κάνουν. Μία γενναία πολιτική απόφαση που να διαχωρίζει συνολικά και οριστικά την παλιά κατάσταση από μια νέα βιώσιμη κατάσταση, βιώσιμη πρωτίστως για τον επαγγελματία και την επιχείρηση και μετά για το γραφειοκρατικό κράτος, καθώς και να αντιγράψουν το τι ισχύει στη Μεγάλη Βρετανία πάνω στο θέμα. Στέκομαι μόνο σε αυτό το παράδειγμα προς επίρρωση της θέσης μου ως αυτοκαταστροφικού κράτους για την περίπτωση της Ελλάδας.
… και η Κύπρος
Τέλος, αυτοκαταστροφική δύναμη αποδεικνύεται ότι είναι και η Κύπρος. Δεν πήρε κανένα μάθημα από το παρελθόν. Μετά από τον πρώτο ενθουσιασμό της ανακάλυψης σημαντικών κοιτασμάτων υδρογονανθράκων και των σημαντικών συμμαχιών της με Αίγυπτο και Ισραήλ, επέστρεψε στην Κύπρο το μούδιασμα και η εσωστρέφεια που οδήγησε στο Μοντ Πελεράν, στο «Δείπνο» και στην εξευτελιστική Γενεύη. Όσο δεν θα αλλάζει στάση και δεν θα αντιλαμβάνεται ότι είναι ένα ανεξάρτητο κράτος με συμφέροντα και δικαιώματα, ισχυρές συμμαχίες και δυνατότητες, τότε μην περιμένει θαύματα από τη διεθνή κοινότητα. Και δυστυχώς, πιθανότατα σύντομα θα βρεθεί εγκλωβισμένη σε μια νέα συμφωνία τύπου «Ζυρίχης-Λονδίνου» και σε ένα μελλοντικό ’74 θα ψάχνει πάλι τις αιτίες της καταστροφής.
Υπάρχουν, δυστυχώς, πολλές ακόμη αυτοκαταστροφικές δυνάμεις στον πλανήτη. Ανέφερα μόνο ορισμένες. Είναι κυρίως θύματα της ιστορίας τους και της αναποφασιστικότητάς τους να δουν λύσεις και προοπτικές έξω από το κουτάκι που οι ίδιοι έφτιαξαν για τους εαυτούς τους. Λύσεις υπάρχουν και πράγματι η Πολιτική δεν έχει αδιέξοδα. Μήπως όμως, τελικά, αδιέξοδα έχουν οι ίδιοι οι λαοί;
Ο κ. Βασίλης Κοψαχείλης είναι Διεθνολόγος, Γεωστρατηγικός Αναλυτής (GsRc/III) εξειδικευμένος σε θέματα ενεργειακής ασφάλειας. Επιστημονικός συνεργάτης του Ελληνικού Ινστιτούτου Στρατηγικών Μελετών, αρθογράφος και συγγραφέας.