Στόχος όλων των μοντέλων ανάλυσης ατυχημάτων είναι η πρόληψη-αποφυγή ενός ατυχήματος. Μία από τις πιο γνωστές θεωρίες ανάλυσης ατυχημάτων είναι η θεωρία του Ελβετικού τυριού (“Swiss Cheese Model”) η οποία αναπτύχθηκε από τον James Reason το 1990. Σύμφωνα με τον Reason ένα ατύχημα συμβαίνει όταν έχουν αποτύχει αρκετά επίπεδα (layers) ασφάλειας εξαιτίας σφαλμάτων-αποτυχιών τα οποία όταν ευθυγραμμιστούν επιφέρουν το ατύχημα.
Σωτήρης Ν. Καμενόπουλος
Υποψήφιος Διδάκτωρ Πολυτεχνείου Κρήτης
Για να γίνει κατανοητή η συγκεκριμένη θεωρία μπορούν οι αναγνώστες να δουν την Εικόνα 1 στην οποία φαίνεται παραστατικά το Ελβετικό «τυρί» με τις τρύπες-αποτυχίες του συστήματος.
Λίγο πιο επεξηγηματικά, στο Σχήμα 2 όταν όλες πιθανές καταστάσεις αποτυχίας ευθυγραμμισθούν στιγμιαία συμβαίνει το ατύχημα.
Είναι γνωστή επίσης η θεωρία των Bird και Germain (1985) σύμφωνα με την οποία για κάθε 600 μικροατυχήματα χωρίς εμφανείς τραυματισμούς προκύπουν 30 άλλα ατυχήματα με υλικές καταστροφές, τα οποία με τη σειρά τους συνηγορούν στη δημιουργία 10 ατυχημάτων με μικροτραυματισμούς, και τα οποία τελικά οδηγούν σε ένα θανατηφόρο-καταστροφικό ατύχημα (δυστύχημα).
Το μοντέλο του «Ελβετικού τυριού» για την ανάλυση ατυχημάτων εφαρμόζεται σε πολλά πεδία: στη μηχανική, στην ιατρική, στην ασφάλεια πτήσεων κλπ. Θα μπορούσε να εφαρμοσθεί ίσως και στη… γεωπολιτική. Παραδείγματος χάριν, στην επικαιρότητα εδώ και πολύ καιρό βρίσκεται το θέμα ενός πιθανού «ατυχήματος» στο Αιγαίο με τους γείτονες Τούρκους.
Αν θελήσει λοιπόν κάποιος να εφαρμόσει το αντίστοιχο μοντέλο του Ελβετικού τυριού θα μπορούσε να το παραστήσει ίσως με την Εικόνα 3. Τα επίπεδα ασφάλειας στην προκειμένη περίπτωση (Άμυνα, Διπλωματία, Δίκαιο, Οικονομία, Ηθικές αξίες) είναι ενδεικτικά. Θα μπορούσαν να είναι και άλλα περισσότερα, ή ακόμη, να αποκλεισθούν ορισμένα από τα προαναφερθέντα.
Οι καταστάσεις αποτυχίας (οι μικρές τρυπούλες του Ελβετικού τυριού) οι οποίες εφόσον ευθυγραμμισθούν «στιγμιαία» θα επιφέρουν το ατύχημα στο Αιγαίο, θα μπορούσαν να είναι οι εκατοντάδες παραβιάσεις του Ελληνικού και εναέριου θαλάσσιου χώρου από την πλευρά της Τουρκίας, η μη ορθή άσκηση διπλωματίας (εκατέρωθεν), η παραβίαση διεθνών κανόνων δικαίου από τη πλευρά της Τουρκίας, ένα πιθανό οικονομικό «ατύχημα», και η ολική ηθική αποσάθρωση της Ελληνικής κοινωνίας (πχ. διαφθορά).
Εννοείται, πως θα μπορούσαν να υπάρχουν δεκάδες άλλες μικρές ή μεγάλες «τρυπούλες» (καταστάσεις αποτυχίας). Ουδέν όριο υπάρχει για την αναζήτηση της αλήθειας.
Εν κατακλείδι, τα παραπάνω δεν είναι παρά θεωρίες και αναλύσεις ώστε να κατανοήσει ο αναγνώστης τί εστί «ατύχημα». Επί του πρακτέου, κανείς δεν μπορεί να γνωρίζει με βεβαιότητα πότε και αν γίνει ένα «ατύχημα». Αυτό όμως που μπορεί να κάνει κάποιος είναι να προετοιμάζεται για παν ενδεχόμενο… Το τίμημα της ελευθερίας είναι η συνεχής επαγρύπνηση (Τόμας Τζέφερσον).