Του Βασίλη Παζόπουλου*
Όταν πιάσαμε τα ευρώ στα χέρια μας, τα πρώτα χρόνια ζούσαμε ένα όνειρο. Υπήρχε μια ευφορία, μια διάχυτη αίσθηση θετικής προσδοκίας.
Τα περιουσιακά μας στοιχεία, οι καταθέσεις, τα ακίνητα, ήταν σε ευρώ. Όχι δραχμούλες. Ο φόβος για υποτιμήσεις ή ανεξέλεγκτο πληθωρισμό ήταν παρελθόν.
Νιώθαμε άνεση, σιγουριά. Τα σύνορα μας ήταν πλέον ευρωπαϊκά.
Το σκληρό νόμισμα ήταν ένα ανέλπιστο δώρο για τους καταναλωτές. Ανεκπλήρωτοι πόθοι εισαγόμενων ειδών, όπως ηλεκτρονικά ή αυτοκίνητα, μπορούσαν να γίνουν πραγματικότητα.
Τα ταξίδια και οι σπουδές στο εξωτερικό δεν ήταν προνόμιο μόνο των λίγων, αλλά πλέον ήταν προσιτά στην συντριπτική πλειοψηφία των πολιτών.
Η σκοτεινή πλευρά του φεγγαριού
Ενώ οι καταναλωτές ζούσαν το όνειρο, οι παραγωγοί βαδίζανε σε ολοένα και πιο δύσκολα μονοπάτια. Κλείσανε πολλές βιοτεχνίες και εργοστάσια, υπό το βάρος του ανταγωνισμού.
Η ασπίδα που παραδοσιακά προστάτευε την εγχώρια παραγωγή, χάθηκε μαζί με την δυνατότητα της υποτίμησης. Όσο δεν διολίσθαινε η ισοτιμία, η ανταγωνιστικότητα μειωνόταν.
Για να επιβιώσουν στην νέα πραγματικότητα, οι περισσότεροι επιχειρηματίες διακόψανε την παραγωγική δραστηριότητα και στραφήκανε προς τις εισαγωγές.
Το απόφθεγμα ότι δεν παράγουμε τίποτα, παραγνωρίζει τον βασικό λόγο που συμβαίνει.
Ποιος ο λόγος να ανοίξεις ή και να διατηρήσεις ένα εργοστάσιο, από την στιγμή που μπορείς να εισάγεις τα ίδια προϊόντα στην ίδια ή και σε καλύτερη τιμή;
Γιατί να επενδύσεις σε μηχανήματα, εξοπλισμό και μεγάλες κτηριακές εγκαταστάσεις
Γιατί να μπλέξεις με τεχνίτες, εργάτες, συνδικαλιστές, ΙΚΑ, μίκα, σύκα;
Το μόνο που χρειαζόταν ήταν ένας αποθηκευτικός χώρος, ο αποθηκάριος και μια γραμματέας
Αποτέλεσμα, ο μετασχηματισμός του οικονομικού μοντέλου ανάπτυξης της Ελλάδας. Υπήρξε μια μεταστροφή προς τις υπηρεσίες, σε βάρος των εμπορεύσιμων αγαθών.
Γιατί;
Γιατί με τις νέες συνθήκες εκεί συνέφερε να στραφείς επιχειρηματικά.
Ουσιαστικά χρηματοδοτήθηκε η κατανάλωση εισαγόμενων ειδών, με ταυτόχρονη εγκατάλειψη της εγχώριας παραγωγής. Το μερίδιο των ελληνικών εξαγωγών στο παγκόσμιο εμπόριο περιορίστηκε από το 0,24% στο 0,15%.
Ζώντας σε μια αυταπάτη
Αυτό που είχε υπνωτίσει όλους και δεν μπόρεσαν να αντιληφθούν τον κίνδυνο, ήταν πως το δραματικό μεγάλωμα της ψαλίδας του εμπορικού ισοζυγίου, δεν φάνηκε να επηρεάζει αρνητικά την ζωή μας.
Δεν έλειψε το χρήμα από την αγορά. Όλη αυτή η τεράστια εκροή χρήματος, είχε αντικατασταθεί από αντίστοιχη εισροή κολοσσιαίας ποσότητας δανεικών.
Από το 1995 μέχρι το 2010 υπήρξε συσσωρευτικό έλλειμμα στο ισοζύγιο αγαθών και υπηρεσιών κατά 274 δισεκατομμύρια.
Όσο και το χρέος που δημιουργήθηκε από τότε!
Πριν από το 2000 υπήρχε αυτοπεριορισμός στον δανεισμό, καθώς στην συντριπτική πλειοψηφία του ήταν εσωτερικός. Εκτός από εξαιρέσεις, οι μόνοι που αγοράζανε ελληνικά ομόλογα σε δραχμές ήταν Έλληνες.
Με το ευρώ η αγορά άνοιξε. Πλέον υπήρξε προθυμία αγοράς ελληνικών ομολόγων από όλο τον κόσμο, οδηγώντας σε μια έκρηξη δανεικών.
Εμείς δανειζόμασταν απερίσκεπτα και οι ξένοι επενδυτές μας δάνειζα με μοναδική αφέλεια, παρασυρόμενοι από την αυταπάτη ότι τα ελληνικά ομόλογα θεωρούνταν ισάξιας φερεγγυότητας με τα γερμανικά και τα γαλλικά.
Αυτό οδήγησε επιχειρήσεις και καταναλωτές, στον πειρασμό του εύκολου δανεισμού.
Είσαι μετρημένος νοικοκύρης και θες να στεγάσεις την οικογένεια σου;
Πάρε δάνειο να κάνεις το όνειρο σου πραγματικότητα.
Είσαι επιπόλαιος και επιθυμείς να αγοράσεις βίλα αντί ενός ταπεινού διαμερίσματος που όμως ήταν έξω από τις πραγματικές οικονομικές σου δυνάμεις;
Πάρε δάνειο και εσύ.
Δεν έχεις χρήματα αλλά θέλεις να εντυπωσιάσεις την καινούργια σου φιλενάδα;
Πάρε ένα διακοποδάνειο να πας ταξιδάκι στο εξωτερικό, μην σε περάσει για τσιφούτη.
Σκοπεύεις να αλλάξεις το σαραβαλάκι σου για να μπεις στο μάτι του γείτονα;
Κανένα πρόβλημα. Πάρε με δάνειο ένα τεράστιο τζιπ, να του την φέρεις του μπαγάσα!
Έχεις ακριβά γούστα και δεν σου φτάνει ο μισθός;
Βγάλε 2 και 3 και 4 πιστωτικές κάρτες να ψωνίζεις.
Και όταν τις φτάσεις στο όριο μην στεναχωριέσαι. Πάρε και ένα καταναλωτικό δάνειο να… τις ξεχρεώσεις. Όλα νοικοκυρεμένα που έλεγε και η διαφήμιση!
Η κυβερνητική ανευθυνότητα
Τα δανεικά όμως δεν περιοριζόντουσαν στους ιδιώτες και τις τράπεζες. Η μεγαλύτερη ζημιά έγινε από την ανευθυνότητα των κυβερνήσεων.
Οι συντεχνίες που διέθεταν πολιτική δύναμη, όπως η ΑΔΕΔΥ, η ΟΤΟΕ, οι ΔΕΚΟ, κατά την προσφιλή τους τακτική, απαιτούσαν αυξήσεις και προνόμια.
Τι να κάνουν οι πολιτικοί για να μην στεναχωρήσουν την εκλογική τους πελατεία;
Τις έδιναν.
Μήπως από την τσέπη τους τα έβγαζαν;
Και μάλιστα όχι μόνο δίνανε αυξήσεις, αλλά προχώρησαν και σε αθρόες προσλήψεις, μεγαλώνοντας ακόμα περισσότερο την μαύρη τρύπα.
Δυστυχώς, επειδή «δωρεάν γεύμα» δεν υπάρχει, κάποιος έπρεπε να χρηματοδοτήσει αυτές τις εξυπηρετήσεις.
Μια λύση ήταν να βάλουν φόρους. Ωστόσο δεν ήταν και τόσο καλή ιδέα, γιατί θα δυσαρεστούσαν άλλη μερίδα της εκλογικής τους πελατείας.
Μπορούσαν να φροντίσουν να ανέβει ο πλούτος ευνοώντας το επιχειρηματικό κλίμα. Να εκπονήσουν προγράμματα υπέρ της επιχειρηματικότητας.
Χμμμ… κουραστικό ακούγεται.
Γιατί να σπάνε το κεφάλι τους, όταν υπάρχει η εύκολη λύση;
Να εκδώσουν ομόλογα ζητώντας δανεικά!
Και γιατί όχι;
Αφού αισθανόντουσαν σαν τον Αλί Μπαμπά στην σπηλιά του κρυμμένου θησαυρού.
Και άσε να πληρώσουν τον λογαριασμό οι επόμενοι…
Ακολουθεί το δεύτερο μέρος την επόμενη εβδομάδα :
Ο λόγος που απότυχε η προσπάθεια διάσωσης από την τρόικα.
* Ο Βασίλης Παζόπουλος είναι οικονομολόγος, χρηματιστηριακός αναλυτής, συγγραφέας του βιβλίου Επενδυτές χωρίς Σύνορα.