Σε μια πρόσφατη συζήτηση ένας σχολιαστής μου έκανε τα παραπάνω ερωτήματα. Επειδή νομίζω η απορία μπορεί να είναι γενικευμένη απαντώ με αυτή την ανάρτηση:
Λόγω παγκοσμιοποίησης προβλήματα σε ένα μέρος του κόσμου μπορούν να πλήξουν άλλα μέρη του κόσμου. Η κρίση του 2007-2008 προκλήθηκε από την ξέφρενη αγορά δομημένων ομολόγων στεγαστικών δανείων στις ΗΠΑ, που άφησε εκτεθειμένες όχι μόνο τις τράπεζες των ΗΠΑ, αλλά και πολλών ευρωπαϊκών χωρών (Η.Β., Ιρλανδία, Ισπανία, Γερμανία, Γαλλία, Ιταλία, Ισλανδία, κλπ – έχουμε εδώ ένα καλό παράδειγμα γιατί χρειάζεται πάντα ο επαρκής έλεγχος της ελεύθερης οικονομίας). Η γενικευμένη ανασφάλεια στο διεθνές χρηματοπιστωτικό σύστημα επηρέασε πρακτικά όλα τα κράτη της Δύσης που είδαν το ΑΕΠ τους ξαφνικά να μειώνεται. Γιατί; Διότι όταν υπάρχει ανασφάλεια πέφτουν οι επενδύσεις και ανεβαίνουν τα επιτόκια. Για μια εικόνα του πώς επηρεάστηκε το ΑΕΠ των ευρωπαϊκών χωρών δείτε εδώ http://bit.ly/3grafimata
Η ίδια ανασφάλεια οδήγησε στην αύξηση των τόκων των κρατικών ομολόγων σε όλη την Ευρώπη. Όπως βλέπουμε στο γράφημα μέχρι το 2007 οι τόκοι στα ομόλογα σε ευρώ (δηλ. η εμπιστοσύνη των αγορών στα κράτη της ευρωζώνης) ήταν πρακτικά η ίδια παντού με τυπική διαφορά μεταξύ ελληνικών και γερμανικών στο 0,3%. Μετά από τον Ιανουάριο του 2008 τα επιτόκια των ελληνικών ομολόγων είχαν αρχίσει να αυξάνονται σηματοδοτώντας ότι ήδη οι αγορές είχαν αρχίσει να ανησυχούν με την κατάσταση εδώ. Τον Μάρτη του 2009 είχαν αγγίξει το 6% το οποίο πρακτικά μας άφηνε εκτός αγορών. Όμως τον Απρίλη η κυβέρνηση Καραμανλή δήλωσε επίσημα (στο λεγόμενο EDP Excessive Deficit Procedure) ότι υπολόγιζε το έλλειμμα για όλο το 2009 στα 3,7% (ψέμα), οπότε τα επιτόκια υποχώρησαν. Τον Οκτώβρη του 2009 όταν σε νέο EDP αποκαλύφθηκε η στατιστική απάτη και ότι το έλλειμμα σίγουρα θα ήταν πάνω του 10% τα επιτόκια εκτινάχθηκαν με αποτέλεσμα να μην μπορούμε πλέον να χρηματοδοτήσουμε τις ανάγκες της κυβέρνησης με δάνεια των αγορών και να χρειαστεί να προσφύγουμε στον ευρωπαϊκό μηχανισμό στήριξης, το γνωστό μνημόνιο. Εδώ πληροφορίες για την εξέλιξη των επιτοκίων https://www.facebook.com/notes/1769617759730400 και εδώ μια πιο λεπτομερής εξήγηση του γιατί αυξήθηκαν https://www.facebook.com/notes/1774677879224388
Τι έκανε η ελληνική κυβέρνηση όταν άρχισαν τα πρώτα σημάδια της παγκόσμιας κρίσης; Αύξησε κάθετα τις κρατικές δαπάνες (οι δαπάνες για μισθούς και κοινωνικές παροχές αυξήθηκαν από 60 δις που ήταν το 2006 στα 80 δις το 2009) χρηματοδοτώντας τις αυξήσεις αποκλειστικά με δανεικά. Το έκανε προσπαθώντας να μειώσει τις συνέπειες της παγκόσμιας κρίσης (αλλά παράλληλα γιγάντωσε τα εσωτερικά αίτια του προβλήματος). Έτσι “έριξε στην αγορά” τεράστια πρωτογενή ελλείμματα (13 δις το 2008, 24 δις το 2009). Παρόλα αυτά και το 2008 και το 2009 είχαμε ύφεση, το 2009 σημαντική. Το αποτέλεσμα ήταν το δημόσιο χρέος να αυξηθεί από το ήδη πολύ υψηλό 103% του ΑΕΠ του 2007 στο 127% το 2009. (Επί Καραμανλή το δημόσιο χρέος σχεδόν διπλασιάστηκε από τα 170 δις που παρέλαβε το 2003 στα 300 δις που παρέδωσε το 2009.)
Τι έπρεπε να είχε κάνει η ελληνική κυβέρνηση; Σε ένα κράτος που είναι ήδη υπερχρεωμένο και, ίσως το ακόμα χειρότερο, με μια πολύ ασθενή παραγωγική οικονομία (το 2009 η ανταγωνιστικότητα της ελληνικής οικονομίας ήταν στην θέση 71 παγκοσμίως) αυτό που κάνεις είναι να μαζέψεις το πρωτογενές έλλειμμα κυρίως μέσω των περικοπών της κρατικής σπατάλης. (Παραδείγματα τέτοιας σπατάλης αναφέρονται εδώ https://www.facebook.com/notes/1764578516900991). Παράλληλα εφαρμόζεις ένα δραστικό πρόγραμμα δομικών μεταρρυθμίσεων για να ελευθερώσεις την παραγωγική οικονομία από τις πολλές στρεβλώσεις που εμποδίζουν την επιχειρηματικότητα και άρα την ανάπτυξη. Επί του προκειμένου εφαρμόζεις μέτρα για την σημαντική μείωση της γραφειοκρατίας, για πάταξη της διαφθοράς (μέσω της ποινικοποίησης μόνο της μιας πλευράς και μέσω της αυστηρότατης τιμωρίας αντί του συστηματικής προστασίας των διεφθαρμένων), ριζική μεταρρύθμιση και επιτάχυνση της δικαιοσύνης, ριζική απλοποίηση της φορολογικής νομοθεσίας, κατάργηση όλων των συντεχνιακών προνομίων, κοκ. Με άλλα λόγια εφαρμόζεις ένα εθνικό μνημόνιο. Αν η ελληνική κυβέρνηση το είχε κάνει τότε θα είχαμε βραχυπρόθεσμα μικρότερη ανάπτυξη ή μεγαλύτερη ύφεση όμως 1) το δημόσιο χρέος δεν θα είχε αυξηθεί τόσο τουλάχιστον σε απόλυτους αριθμούς, 2) οι δείκτες της παραγωγικής οικονομίας θα είχαν βελτιωθεί. Αν η ελληνική κυβέρνηση είχε πάρει μέτρα έστω αρχίζοντας το 2007, τότε οι αγορές θα εκτιμούσαν τις θετικές κινήσεις και η εμπιστοσύνη τους στην χώρα μας θα είχε αυξηθεί. Πιθανώς λοιπόν δεν θα είχαν σταματήσει να μας δανείζουν οπότε θα γλιτώναμε το μνημόνιο και τον μεγάλο διεθνή εξευτελισμό. Αλλά και αν δεν το είχαμε γλυτώσει τότε τα μέτρα του μνημονίου θα ήταν πολύ λιγότερα, η κοινωνία θα ήταν πιο έτοιμη να τα δεχθεί, και σίγουρα δεν θα είχε δημιουργηθεί η ευκαιρία για την αντιμνημονιακή μπουρδολογία που άνοιξε την πόρτα της εξουσίας στους άσχετους που μας κυβερνάν σήμερα.
Ο μόνος πιθανός αντίλογος είναι ότι αν η κυβέρνηση της ΝΔ είχε προσπαθήσει να κάνει όλα αυτά το 2007 τότε ή θα έπεφτε ή θα χάριζε στο ΠΑΣΟΚ τις επόμενες προγραμματισμένες εκλογές του 2008. Ακριβώς. Και λοιπόν; Με τις επιλογές της και κατέστρεψε την χώρα και χάρισε στο ΠΑΣΟΚ τις εκλογές το 2009. Και από πότε πρέπει ως λαός να ασχολούμαστε με το μικροκομματικό συμφέρον κάθε κυβερνώντος κόμματος; Αν μάλιστα η ΝΔ είχε κάνει το καθήκον της αρχίζοντας αμέσως αφού κέρδισε την εξουσία το 2004 (όπως εξάλλου το είχε υποσχεθεί προεκλογικά με το “επανιδρύουμε το κράτος”) τότε το 2008 πιθανώς θα είχε ξανακερδίσει τις εκλογές.
Μια τελευταία παρατήρηση για το “ποιος φταίει”. Τα αίτια μιας τόσο μεγάλης κρίσης είναι συστημικά, και φταίνε επίσης πολλοί εκτός Ελλάδας. Το βαθύτερο αίτιο ήταν η έλλειψη επαρκών κρατικών ελέγχων στο παγκόσμιο χρηματοπιστωτικό σύστημα το οποίο επέτρεψε να δημιουργηθεί η φούσκα τρισεκατομμυρίων με τα δομημένα ομόλογα στεγαστικών δανείων. Το θέμα ότι ο ελληνικός λαός δεν ελέγχει τις ξένες κυβερνήσεις αλλά μόνο την δική του – γι' αυτό και επάνω επικεντρώθηκα στις δικές μας ευθύνες.
Όμως ως μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης και της Ευρωζώνης έχουμε λόγο στους ευρωπαϊκούς θεσμούς, άρα μπορούμε και πρέπει να πιέσουμε να υπάρχουν περισσότεροι και όχι λιγότεροι έλεγχοι και των τραπεζικών συστημάτων κάθε χώρας αλλά και της δημοσιονομικών πολιτικών κάθε κυβέρνησης. Διότι υπάρχουν μεγάλες ευθύνες και σε επίπεδο θεσμών της Ευρώπης.
Σήμερα γνωρίζουμε ότι η Ευρωπαϊκή Επιτροπή γνώριζε από την αρχή του 2009 ότι τα στοιχεία που έστελνε η Ελλάδα ήταν ψεύτικα και ότι η χώρα ήταν σε πορεία εκτροχιασμού, και ότι ο αντιπρόεδρος Αλμούνια είχε επανειλημμένα προειδοποιήσει Έλληνα πρωθυπουργό και υπουργό οικονομικών ότι αν δεν έπαιρναν άμεσα μέτρα το έλλειμμα θα ήταν διψήφιο (διαβάστε την αποκαλυπτική συνέντευξη εδώ http://www.kathimerini.gr/…/oydemia-emplokh-komision-me-depa).
Όταν όμως ο Καραμανλής δεν έκανε τίποτα (το μόνο που τον απασχολούσε ήταν οι εκλογές) τότε η Επιτροπή επέλεξε να σιωπήσει, και μάλιστα δέχθηκε το αίτημα της κυβέρνησης Καραμανλή να μην δημοσιοποιήσει τις μελέτες. Αν οι ευρωπαϊκοί θεσμοί αντί να το παίξουν συναδελφικά με τους ελληνικούς θεσμούς είχαν δημοσιοποιήσει το πρόβλημα από τις αρχές το 2009 τότε η κρίση θα είχε αρχίσει νωρίτερα αλλά επίσης θα ήταν μικρότερη.
Διανέλος Γεωργούδης, μέλος της Εθνικής Επιτροπής της Δημιουργία Ξανά