Αναδημοσίευση από: strategy-cy.com
Του Δρα Άριστου Αριστοτέλους*
Η ανάμιξη των ΗΠΑ της ΕΕ και του ΝΑΤΟ υπέρ της μεταβατικής κυβέρνησης στην Ουκρανία, αναδεικνύει πράγματι τη χώρα αυτή ως πεδίο γεωπολιτικού ανταγωνισμού μεταξύ δυτικών δυνάμεων και Ρωσίας. Το ερώτημα που εξετάζεται εδώ είναι πώς εκδηλώνεται αυτή η γεωπολιτική αντιπαράθεση και ποιες οι συνέπειες μιας ρωσικής αποτυχίας;
Για τη Ρωσία, η Ουκρανία έχει μεγάλη στρατηγική σπουδαιότητα. Αποτελεί χώρο ζωτικής σημασίας για την ασφάλεια και την άμυνα της. Μεγάλες ιστορικές εκστρατείες εναντίον της από δυτικές δυνάμεις πέρασαν μέσα από την περιοχή αυτή. Γι αυτό υπάρχει ριζομένη αντίληψη στη ρωσική ηγεσία ότι εάν η Ουκρανία περιέλθει στα χέρια εχθρικής δύναμης, η Ρωσία θα τελεί υπό άμεση απειλή. Επίσης, για τη Ρωσία, η Κριμαία διασφαλίζει την προστασία της από τη θάλασσα, καθώς και την έξοδο της προς τη Μεσόγειο μέσω του στόλου της στη Μαύρη Θάλασσα, που εδρεύει στη χερσόνησο αυτή.
Για τους ίδιους περίπου λόγους, η Ρωσία επιδεικνύει ευαισθησία για την κατάσταση στις πρώην σοβιετικές δημοκρατίες στον περίγυρο της, με τις οποίες η Μόσχα διατηρεί στενές πολιτικές και οικονομικές σχέσεις, καθώς και διάφορες μορφές ελέγχου. Ούτε και για τις χώρες αυτές θα δεχόταν η Ρωσία να επεκταθεί η επιρροή ανταγωνιστικής δύναμης, είτε με ένταξη τους στην ΕΕ ή το ΝΑΤΟ, είτε με τη σύναψη στρατιωτικών σχέσεων με τις ΗΠΑ. Κάτι τέτοιο θα την έθετε στον ασφυκτικό κλοιό των γεωπολιτικών ανταγωνιστών της, γι αυτό και η αποτροπή ενός τέτοιου ενδεχομένου αποτελεί μέρος του δόγματος και της εθνικής της στρατηγικής.
Τις τελευταίες μέρες διάφορα γεγονότα ενίσχυσαν τη γεωπολιτική αντιπαράθεση στην Ουκρανία μεταξύ δυτικών δυνάμεων και Ρωσίας. Οι δυτικές δυνάμεις (ΗΠΑ – ΕΕ και ΝΑΤΟ) με την ανατροπή του ρωσόφιλου Ουκρανού προέδρου, υπογράμμισαν την υποστήριξη τους στη φιλοδυτική μεταβατική κυβέρνηση του Κιέβου. Επίσης εκπρόσωποι της κυβέρνησης αυτής δήλωναν την ετοιμότητα τους να υπογράψουν τη Συμφωνία Σύνδεσης με την ΕΕ και να αναπτύξουν περαιτέρω σχέσεις με το ΝΑΤΟ, που για τη Μόσχα αποτελεί κόκκινο πανί. Από την πλευρά της, η Ρωσία φοβούμενη ότι κλονίζεται η επιρροή της στην Ουκρανία, αξιοποίησε την τοπική στρατιωτική της υπεροχή και τη ρωσική πλειοψηφία στην Κριμαία, για να κατοχυρώσει τουλάχιστο, ως άμεσο μέτρο, τον έλεγχο της επί ολόκληρης της χερσονήσου. Μπορεί έτσι, προτάσσοντας τις στρατιωτικές της ικανότητες, να διαπραγματευτεί το μελλοντικό καθεστώς στην χώρα όπως και τη στρατηγική τους σχέση, από θέση ισχύος.
Όλα αυτά ήταν επόμενο να προκαλέσουν την αντίδραση της ουκρανικής μεταβατικής κυβέρνησης και των ξένων υποστηρικτών της. Η απόφαση των ΗΠΑ και της ΕΕ για λήψη οικονομικών και πολιτικών μέτρων κατά της Ρωσίας, καθώς και η δήλωση του ΝΑΤΟ για ενίσχυση της στρατιωτικής συνεργασίας με την ουκρανική κυβέρνηση, αποτελούν απάντηση στις ρωσικές κινήσεις. Ταυτόχρονα αποτελούν βέβαια και μορφές ανάπτυξης της δυτικής γεωπολιτικής εμπλοκής και επιρροής στην Ουκρανία.
Είναι αυτός ο ανταγωνισμός που αναπτύσσεται και που καθιστά την κρίση και το ενδεχόμενο κλιμάκωσης της επικίνδυνο ζήτημα. Είναι επίσης το ενδεχόμενο να χάσει η Ρωσία την επιρροή της στη Ουκρανία που εξωθεί τη Μόσχα σε πιο τολμηρά βήματα σε αυτή την κρίση. Για τη Μόσχα η Ουκρανία έχει πολύ μεγαλύτερη σημασία για την ασφάλεια της παρ’ ό,τι για την ΕΕ και τις ΗΠΑ. Αν δεν διέρχονταν μέσα από αυτή οι ρωσικοί αγωγοί φυσικού αερίου προς την Ευρώπη, η αξία της Ουκρανίας για τους δυτικούς πιθανόν να ήταν ακόμη λιγότερης σημασίας.
Οπότε, μπορεί η ρωσική στρατιωτική δράση στην Κριμαία να έχει χαρακτηρισθεί από τις ΗΠΑ και την ΕΕ ως «επιδρομή» αλλά για τη Ρωσία ήταν μια πράξη αυτοάμυνας. Ήταν μια κίνηση που υπογράμμιζε την αποφασιστικότητα της να μετέλθει ακόμη και στρατιωτικών μέσων για να κατοχυρώσει την ασφάλεια της. Ήταν μια ενέργεια που έστελλε το μηνύματα προς άλλες κατευθύνσεις, στον περίγυρό της, όπου υποθάλπονται παρόμοιες τάσεις με εκείνες της Ουκρανίας, ότι η Μόσχα δεν θα επιδείξει ανοχή.
Είναι γι αυτούς τους λόγους που η Ρωσία, σε περίπτωση κλιμάκωσης της κρίσης, πιθανόν να είναι περισσότερο διατεθειμένη να αναλάβει ρίσκο για να επιτύχει τους στρατηγικούς της στόχους. Οι Ρώσοι γνωρίζουν πως αν αποτύχουν σήμερα στην Ουκρανία, οι επιπτώσεις για την ασφάλεια τους από αρνητικές εξελίξεις, που ενδεχόμενα θα ακολουθήσουν, σε χώρες του περίγυρου τους, θα είναι μεγάλες και ίσως ανεξέλεγκτες.
*Τέως Βουλευτής,
Ειδικός σε Θέματα Άμυνας και Στρατηγικής
ΚΥΠΡΙΑΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΩΝ ΜΕΛΕΤΩΝ
http://strategy-cy.com