Του Κώστα Ράπτη
Η επικεφαλής της εξωτερικής πολιτικής της Ε.Ε. Federica Mogherini κατά την άκαρπη επίσκεψή της στα Σκόπια εξέφρασε τους φόβους των Βρυξελλών με μεγάλη ειλικρίνεια. Η πολιτική κρίση της πΓΔΜ απειλείται να μετατραπεί σε εθνοτική σύγκρουση και εκείθεν σε γεωπολιτική αντιπαράθεση.
Η πολιτική κρίση κρατά βέβαια αρκετά χρόνια – όσα και η "βεντέτα” του κόμματος VMRO-DPMNE του Nikola Gruevski με τους Σοσιαλδημοκράτες (SDSM) του Zoran Zaev. Όμως η απόφαση του (προσκείμενου στον Gruevski) προέδρου της Δημοκρατίας Gjorge Ivanov να μην δώσει εντολή σχηματισμού κυβέρνησης στον Ζaev με την επίκληση "εθνικών λόγων” απειλεί να αναζωπυρώσει την σύγκρουση του σλαβικού με το αλβανικό στοιχείο, η οποία "πάγωσε” με τη Συμφωνία της Αχρίδας του 2001. Η δε πρωτοφανής ανακοίνωση του ρωσικού υπουργείου Εξωτερικών για τις εξελίξεις αυτές υπενθυμίζει το γεωπολιτικό διακύβευμα των όσων εκτυλίσσονται στη μικρή αυτή χώρα των Βαλκανίων.
Υπενθυμίζεται ότι το SDSM αρνούνταν να συμμετάσχει στις συνεδριάσεις του προηγούμενου κοινοβουλίου και επιχείρησε οιονεί "έγχρωμη επανάσταση” τον Απρίλιο του 2016 μέσω διαδηλώσεων που δεν μπόρεσαν πάντως να κλιμακωθούν. Ο δε Zaev σε τακτικές εβδομαδιαίες συνεντεύξεις Τύπου ήδη από το 2015 παρουσίαζε διαφορετικά κάθε φορά προϊόντα υποκλοπών τα οποία αποτύπωναν τις αυθαιρεσίες και τα σκάνδαλα της κυβέρνησης Gruevski. Ο πρεσβευτής των ΗΠΑ και ο αντιπρόσωπος της Ε.Ε. στη χώρα ανέλαβαν μεσολαβητές μίας πολιτικής διαδικασίας συνεννόησης, η οποία ορίζοντά της θα είχε τις διεξαγωγή εκλογών το πρώτο μισό του 2016. Ο Gruevski παραιτήθηκε για να δώσει τη θέση του σε μεταβατικό πρωθυπουργό, όμως οι εκλογές δεν διενεργήθηκαν παρά στις 11 Δεκεμβρίου – με τον διεθνή παράγοντα να παίζει παιχνίδι καθυστερήσεων επικαλούμενος τη μη διαμόρφωση συνθηκών αδιάβλητης διεξαγωγής της ψηφοφορίας. Πολιτικά, ωστόσο, δεν είχε κανείς αμφιβολία ότι το VMRO-DPMNE θα κατακτούσε, όπως και έγινε, εκ νέου την πρώτη θέση.
Ο Zaev, μπόρεσε πάντως να εξασφαλίσει την δήλωση στήριξης 67 βουλευτών, επί συνόλου 120, λόγω της συμμαχίας του με κόμματα της αλβανικής μειονότητας.
Της συνεργασίας αυτής είχε προηγηθεί στα τέλη Δεκεμβρίου συνάντηση στα Τίρανα ανάμεσα στον πρωθυπουργό της Αλβανίας Edi Rama και τους ηγέτες των τριών εκ των τεσσάρων αλβανικών κομμάτων της πΓΔΜ. Εκεί διαμορφώθηκε μια κοινή "αλβανική πλατφόρμα” ενόψει του σχηματισμού νέας κυβέρνησης στα Σκόπια, με στόχο την ενίσχυση της θέσης της μειονότητας, που υπολογίζεται στο 25% του πληθυσμού της πΓΔΜ (λόγω της πολιτικής φόρτισης του ζητήματος, η απογραφή του πληθυσμού που θα έδινε την εθνοτική κατανομή στο σύνολο και κατά τόπους, μολονότι ξεκίνησε το 2011 διαρκώς αναβάλλεται έκτοτε).
Κεντρική αιχμή της πλατφόρμας αποτελεί η καθιέρωση της αλβανικής ως δεύτερης επίσημης γλώσσας σε όλη την επικράτεια της πΓΔΜ και όχι μόνο στις περιοχές υψηλής συγκέντρωσης Αλβανών, καθώς και η εξασφάλιση οικονομικής ισοτιμίας μεταξύ των κοινοτήτων. Όπως ήταν αναμενόμενο, στην εσωτερική πολιτική αντιπαράθεση αυτά τα αιτήματα θεωρήθηκαν βήματα προς την υλοποίηση της πολιτικής της "Φυσικής Αλβανίας” - με δεδομένο και το ότι η κυβέρνηση των Τιράνων επενδύει όλο και περισσότερο σε τόνους περισσότερο εθνικιστικούς.
Εξού και ο Ivanov υποστηρίζει ότι η πλατφόρμα συνεργασίας του Zaev με τα αλβανικά κόμματα αποφασίσθηκε εκτός χώρας και απειλεί να υπονομεύσει το σύνταγμα και να υποσκάψει τον ενιαίο χαρακτήρα του κράτους. Το VMRO-DPMNE επικρότησε την κίνηση του προέδρου υποστηρίζοντας την επιχειρηματολογία περί απειλής καντονοποίησης και εντέλει διαμελισμού του κράτους.
Στην απόφαση του προέδρου της πΓΔΜ αντέδρασαν ο Rama (ο οποίος με ανάρτηση στον προσωπικό του λογαριασμό στο Facebook, ανέφερε: "Κύριε Ivanov, η αλβανική γλώσσα δεν είναι εχθρός σας. Αυτή είναι η γλώσσα ενός λαού που συνιστά συστατικό στοιχείο της κρατικής υπόστασης της "Μακεδονίας". Δίχως Αλβανούς, δεν υπάρχει "Μακεδονία"”), ο πρόεδρος του Κοσόβου Hashim Thaçi (ο οποίος έκανε λόγο για ενταφιασμό των συμφωνιών της Αχρίδας και προειδοποίησε ότι στο τέλος οι Αλβανοί της ΠΓΔΜ θα αναγκαστούν να πάρουν τις τύχες τους στα χέρια τους).
Απαντώντας στον Rama, ο υπηρεσιακός πρωθυπουργός της πΓΔΜ Emil Dimitriev, κατηγόρησε τον Αλβανό ομόλογό του για "συνεχείς παρεμβάσεις” στα εσωτερικά της χώρας του, τις οποίες χαρακτήρισε "επιζήμιες για τις σχέσεις καλής γειτονίας”.
Η όλη κατάσταση θορύβησε, όπως ήταν αναμενόμενο, τη διεθνή κοινότητα: πέραν της εσπευσμένης επίσκεψης Mogherini, ο πρέσβης των ΗΠΑ στα Σκόπια Jess Baily απηύθυνε έκκληση προς τον Ivanov να ανακαλέσει την απόφασή του και να δώσει στον Zaev την διερευνητική εντολή.
Πρωτοφανής ήταν, όμως, η αντίδραση του ρωσικού υπουργείου Εξωτερικών, με γραπτή ανακοίνωσή του. Η Μόσχα (η οποία αναγνωρίζει τη γειτονική χώρα με τη συνταγματική της ονομασία) υποστηρίζει ότι "η εξωτερική παρέμβαση στις εσωτερικές υποθέσεις της Δημοκρατίας της Μακεδονίας” όπως την αποκαλεί το ανακοινωθέν "παίρνει όλο και πιο απαράδεκτες μορφές (...) Παρά τη χειραγώγηση, η αντιπολίτευση, που υποστηρίζεται ανοικτά από την Ε.Ε. και τις ΗΠΑ, υπέστη εκλογική ήττα. Ωστόσο ο επίτροπος Johannes Hahn, η Federica Mogherini, ο γ.γ του NATO Jens Stoltenberg και άλλοι υψηλόβαθμοι αξιωματούχοι της "φωτισμένης Ευρώπης”, που κόπτεται για τις δημοκρατικές διαδικασίες, συνεχίζουν κατάφωρα να πιέζουν τον πρόεδρο της Μακεδονίας Gjorge Ivanov να δώσει την εντολή σχηματισμού κυβέρνησης στην αντιπολίτευση, η οποία έχει αποδεχθεί την δίκην τελεσιγράφου "αλβανική πλατφόρμα”.Έχει σημασία να γίνει αντιληπτό ότι τα μέτρα αυτά, που διατυπώθηκαν στα Τίρανα οδηγούν σε ομοσπονδιοποίηση της Μακεδονίας και αναμόρφωση της αρχιτεκτονικής ισχύος, ακόμη και των κρατικών συμβόλων, με αποτέλεσμα την υπονόμευση των συνταγματικών θεμελίων και εντέλει τον διαμελισμό της χώρας. Η συμπεριφορά αυτή των Ευρωπαίων ιθυνόντων υιοθετήθηκε από τον "ηγέτη” του λεγόμενου Κοσόβου Hashim Thaçi, ο οποίος απερίφραστα κάλεσε τους Αλβανούς της Μακεδονίας να "πάρουν τα πράγματα στα χέρια τους”, σε συμφωνία με το σχέδιο της Μεγάλης Αλβανίας που διεκδικεί μεγάλες εκτάσεις αρκετών βαλκανικών κρατών. Πρόκειται για άλλη μία απόδειξη του ότι η τεχνητή οιονεί κρατική οντότητα του Κοσόβου αποτελεί μία από τις βασικές πηγές αστάθειας και το κύριο όχημα δυνάμει συγκρούσεων στα Βαλκάνια”.
Οι ευρύτεροι γεωπολιτικοί συσχετισμοί εξηγούν τους υψηλούς τόνους. Τα δυτικά Βαλκάνια έχουν αναβαθμισμένη σημασία και για τις ΗΠΑ, που, μετά την όλο και πιο αντιφατική σχέση τους με την Τουρκία, δεν θα ήθελαν να δουν άλλη περιοχή να αποκλίνει ή να αποσταθεροποιείται. Η πλήρης ένταξη των ανατολικών Βαλκανίων στους αμερικανικούς σχεδιασμούς (π.χ. με την εγκατάσταση στη Ρουμανία συστοιχιών Aegis της λεγόμενης αντιπυραυλικής ασπίδας) και η εισδοχή της Αλβανίας στο ΝΑΤΟ, δεν αναιρεί το πρόβλημα που γεννά η μέχρι στιγμής ενδιάμεση στάση της Σερβίας μεταξύ Ρωσίας και Δύσης, όπως και η πιθανή αποστοίχιση της πΓΔΜ, υπό την εθνικιστική ηγεσία Gruevski.
"Παρούσα” στην περιοχή δηλώνει πάντως και η γερμανική διπλωματία καθώς με ανακοίνωση του Sigmar Gabriel επικρίνεται ο Ivanov, αλλά κυρίως ασκούνται πιέσεις για την επίλυση του θέματος της ονομασίας. "Σαφώς και ο ΟΗΕ καλείται να ασχοληθεί με το ζήτημα, αλλά αυτό δεν αποκλείει την παροχή καλών υπηρεσιών στο παρασκήνιο” δήλωσε ο εκπρόσωπος του γερμανικού υπουργείου Εξωτερικών εκφράζοντας την προτίμηση να μη χρειάζεται να χρησιμοποιεί "ας πούμε, και τα επόμενα δέκα χρόνια τέτοια λεκτικά τερατουργήματα” (όπως πρώην Γιουγκοσλαβική Δημοκρατία της Μακεδονίας) "για να αναφερθεί σε μια χώρα”. Ενώ εξέφρασε κατανόηση για τις διαφορετικές θέσης που τηρούν οι δύο χώρες στο θέμα της ονομασίας, ο Martin Schaefer επισήμανε πως "η Γερμανία δεν μπορεί να κατανοήσει γιατί δεν στάθηκε δυνατόν "τον 21ο αιώνα και μετά από 20 χρόνια να βρεθεί μια κάπως λογική λύση: Τόσο δύσκολο δεν είναι”.
Όσο για την ελληνική διπλωματία αντιμετωπίζει το δίλημμα να θεωρήσει τους εκβιασμούς του αλβανικού στοιχείου της πΓΔΜ (το οποίο αδιαφορεί για την κληρονομιά του "μακεδονισμού”, αλλά επείγεται για την ευρωατλαντική πορεία της χώρας) ως μια πρώτης τάξεως ευκαιρία να ξεπαγώσει και να λυθεί το ζήτημα της ονομασίας ή να προβληματισθεί για τη δυναμική αποσταθεροποίησης όλης της περιοχής που γεννά η ενθάρρυνση του σχεδίου της "φυσικής Αλβανίας”.