Η αγωνία της Αθήνας για τις νέες προκλήσεις
Κωνσταντίνος Τσάκαλος
Στη μέση μιας επαπειλούμενης γενικής αποσταθεροποίησης σε Βαλκάνια - Αιγαίο - Ανατολική Μεσόγειο βρίσκεται η ελληνική εξωτερική πολιτική, τη στιγμή που η χώρα είναι πλήρως αποδυναμωμένη από τα Μνημόνια, με αποτρεπτική ισχύ που αγγίζει τα όριά της και με στρατηγική που δεν δείχνει έτοιμη να απαντήσει αποτελεσματικά στις νέες προκλήσεις.
Ο εκτροχιασμός της κρίσης στα Σκόπια, όπου με την απροκάλυπτη και ωμή παρέμβαση του αλβανικού παράγοντα, σε μια επίδειξη δύναμης του αλβανικού μεγαλοϊδεατισμού, απειλεί να οδηγήσει τη χώρα σε μια εσωτερική σύγκρουση που θα απειλήσει ακόμη και την ακεραιότητα της χώρας, δημιουργεί συνθήκες αποσταθεροποίησης στα Βαλκάνια, πεδίο αντιπαράθεσης των μεγάλων δυνάμεων και κινητικότητα του αλβανικού παράγοντα, που για μια ακόμη φορά αποδεικνύεται αναμμένο φιτίλι σε πυριτιδαποθήκη.
Την ίδια ώρα, η Ελλάδα επιχειρεί με αντιφατικές δηλώσεις και τακτικές να απαντήσει στη συνεχιζόμενη ανοικτή αμφισβήτηση του status quo στο Αιγαίο και η αδυναμία αυτή αναδεικνύεται από το γεγονός ότι η «λύση» αναζητείται σε προσδοκίες που εδράζονται στο ότι η νέα αμερικανική κυβέρνηση και ο Ντ. Τραμπ θα παρέμβουν και θα συγκρατήσουν την Τουρκία και τον Ερντογάν προς όφελος της Ελλάδας. Πάντως η συνάντηση που θα έχει ο κ. Κοτζιάς με τον αμερικανό ομόλογό του Ρεξ Τίλερσον εντός των προσεχών εβδομάδων θα είναι ιδιαίτερα χρήσιμη…
Παρά το γεγονός ότι οι τουρκικές Ένοπλες Δυνάμεις βρίσκονται σε κρίση, λόγω των διώξεων εκατοντάδων αξιωματικών αλλά και λόγω του ανοικτού πολέμου εναντίον του PKK και του μετώπου στη Συρία, η πρόκληση θερμού επεισοδίου δεν είναι δύσκολη υπόθεση, είτε αφορά πρόκληση στον αέρα είτε σε κάποια από τις εκατοντάδες βραχονησίδες του Αιγαίου, οι οποίες, παρά τις ένδοξες κορώνες κάποιων πηγών του υπουργείου Άμυνας περί ενίσχυσης της επάνδρωσης από το 18% στο 48%, είναι προφανές ότι δεν μπορούν όλες να θωρακισθούν αποτελεσματικά. Για την Τουρκία αρκεί η αποβίβαση έστω και ενός στρατιώτη ή ενός λιμενικού σε μια βραχονησίδα για να προκαλέσει κρίση…
Η Αθήνα προσπαθεί να προβλέψει εάν αυτή η κλιμάκωση της έντασης στο Αιγαίο οφείλεται κυρίως στην προεκλογική περίοδο εν όψει του δημοψηφίσματος ή θα αποτελέσει μια μόνιμη πλέον τακτική και ύστερα απ’ αυτό, μέχρις ότου η Τουρκία επιτύχει να επιβάλλει τον αναθεωρητισμό της, που στόχο έχει κυρίως τη Συνθήκη της Λωζάννης. Είτε αυτό εκφρασθεί με «γκριζάρισμα» βραχονησίδων και επιβολή, στην Ελλάδα, συζήτησης επί της κυριαρχίας αυτών των σχηματισμών είτε με την επίτευξη συμφωνίας για την οριοθέτηση των θαλασσίων ζωνών, που θα αναγνωρίζει στην Τουρκία τα «νόμιμα δικαιώματά» της, που είχε αποδεχθεί με τη Συμφωνία της Μαδρίτης ο Κ. Σημίτης.
Στην Κύπρο το σκηνικό γίνεται όλο και πιο βαρύ, καθώς η διαδικασία έχει ουσιαστικά οδηγηθεί σε αδιέξοδο, το οποίο δεν παραδέχεται καμιά πλευρά προκειμένου να αποφύγει το blame game.
Και εδώ οι προσδοκίες των «επαγγελματιών αισιόδοξων» είναι ότι ο Ερντογάν μετά το δημοψήφισμα θα έχει πλέον τη δυνατότητα να κάνει υποχωρήσεις στο Κυπριακό (!). Οι απόψεις αυτές παραβλέπουν βεβαίως το γεγονός ότι ο Ερντογάν, στο νέο σκηνικό που θα διαμορφωθεί στην Τουρκία (και εφόσον κερδίσει το δημοψήφισμα), θα συγκυβερνά με το κόμμα των Γκρίζων Λύκων, που θεωρεί την Κύπρο… τουρκική και δεν αποδέχεται ούτε καν τις θέσεις που μέχρι τώρα συζητά ο Μ. Ακιντζί.
Συγχρόνως παραβλέπουν το γεγονός ότι για την Τουρκία το Κυπριακό δεν είναι θέμα ανθρωπιστικό ή έστω μια περιφερειακή διαφορά που αφορά κάποιους ομογενείς, αλλά είναι θέμα στρατηγικής σημασίας για την τουρκική εξωτερική πολιτική και ως τέτοιο το αντιμετωπίζει διαχρονικά. Και αυτό είναι κάτι που δεν αλλάζει με το «Ναι» ή το «Όχι» στο δημοψήφισμα. Η ένταση σχετικά με το Κυπριακό θα συνεχισθεί καθώς πλέον εξαντλούνται και τα χρονικά περιθώρια για την επιδίωξη λύσης, μιας και η πολιτική κρίση στα Κατεχόμενα, με αφορμή την απαίτηση των κομμάτων για σκλήρυνση της στάσης στις συνομιλίες, μπορεί να οδηγήσει σε εκλογές, ενώ και στη Λευκωσία αρχίζει ουσιαστικά η άτυπη προεκλογική περίοδος για τις προεδρικές εκλογές της επόμενης χρονιάς.
Κομβικό σημείο, στο οποίο θα δοκιμασθούν και πάλι οι αντοχές της Λευκωσίας, της Αθήνας αλλά και του διεθνούς παράγοντα, είναι οι αρχές Ιουνίου, όπου έχουν προγραμματισθεί γεωτρήσεις στην κυπριακή ΑΟΖ, σε περιοχές που η Τουρκία είτε έχει εκδώσει παράνομα «άδειες» σε συνεργασία με το ψευδοκράτος είτε θεωρεί, επίσης κατά παράβαση του διεθνούς δικαίου, ότι ανήκουν στη δική της υφαλοκρηπίδα.
Η αποστολή του «Barbaros» για έρευνες εντός της κυπριακής ΑΟΖ ή ακόμη και η παρενόχληση των ερευνητικών σκαφών από τουρκικά πολεμικά εντός της κυπριακής ΑΟΖ δεν είναι κάτι που μπορεί να αποκλεισθεί. Πλέον όμως στα συγκεκριμένα οικόπεδα της κυπριακής ΑΟΖ δραστηριοποιούνται και έχουν τα δικαιώματα ερευνών κολοσσοί όπως η TOTAL, ENI και φυσικά η Exxon Mobil, πρόεδρος της οποίας μέχρι πρότινος ήταν ο νέος αμερικανός υπουργός Εξωτερικών Ρεξ Τίλερσον. Επίσης δεν πρέπει να παραβλέπεται το γεγονός ότι η έμπρακτη αμφισβήτηση της οριοθέτησης της κυπριακής ΑΟΖ αφορά άμεσα και την Αίγυπτο, καθώς η Τουρκία έχει δηλώσει στον ΟΗΕ ότι δεν αναγνωρίζει τη συμφωνία που υπέγραψαν το 2003 η Αίγυπτος και η Κύπρος.
Και ενώ το σκηνικό στο Αιγαίο και στην Ανατολική Μεσόγειο κινείται σε λεπτές ισορροπίες, το θερμόμετρο ανεβαίνει και στα Βαλκάνια, με αφορμή τις πολιτικές εξελίξεις στα Σκόπια.
Ο Πρόεδρος της ΠΓΔΜ Γκ. Ιβάνοφ, που πρόσκειται στον Ν. Γκρούεφσκι και στο VMRO-DPMNE, αρνείται να δώσει εντολή σχηματισμού κυβέρνησης στον ηγέτη της αντιπολίτευσης Ζ. Ζάεφ, ο οποίος κατόρθωσε να εξασφαλίσει (αν και το κόμμα του, SDSM, ήρθε δεύτερο στις εκλογές) τη στήριξη των βουλευτών των αλβανικών κομμάτων, συμπληρώνοντας έτσι τον αναγκαίο αριθμό ψήφων στη Βουλή.
Ο κ. Ιβάνοφ μάλιστα κατηγόρησε ουσιαστικά τον Ζ. Ζάεφ για προδοσία, καθώς ο αρχηγός του SDSM αποδέχθηκε την «αλβανική πλατφόρμα», που είχαν συμφωνήσει τα αλβανικά κόμματα κατά την επίσκεψή τους στα Τίρανα και υπό την καθοδήγηση του αλβανού πρωθυπουργού Έντι Ράμα. Ο κ. Ιβάνοφ αρνήθηκε να δώσει την εντολή στον Ζ. Ζάεφ υποστηρίζοντας ότι με την «αλβανική πλατφόρμα» τίθεται σε κίνδυνο η εδαφική ακεραιότητα και η ενότητα της «Μακεδονίας», ως αποτέλεσμα της παρέμβασης της Αλβανίας στα εσωτερικά της χώρας.
Καθώς η πολιτική κρίση στα Σκόπια οδηγείται στα όρια της σύγκρουσης, με τους οπαδούς του VMRO-DPMNE να κατηγορούν την αντιπολίτευση για προδοσία και το αλβανικό στοιχείο να περιμένει στη γωνία, έχοντας βάλει πλέον στην ατζέντα του την προώθηση της διεθνοτικής ταυτότητας της χώρας, δίνεται η ευκαιρία για μια νέα αντιπαράθεση των μεγάλων δυνάμεων με επίκεντρο τα Βαλκάνια.
Η Ρωσία προειδοποίησε όσον αφορά τους κινδύνους που περικλείει η παρέμβαση του αλβανικού μεγαλοϊδεατισμού στα Σκόπια μέσω της «αλβανικής πλατφόρμας», κάνοντας, μάλιστα, συγκεκριμένα λόγο για απειλή προς το Μαυροβούνιο, τη Σερβία, τη «Μακεδονία» και την Ελλάδα και κατηγόρησε την ΕΕ και το ΝΑΤΟ ότι θέλουν να επιβάλουν την ατζέντα αυτή και την κυβέρνηση της αρεσκείας τους στα Σκόπια.
Αντίθετα, η ύπατη εκπρόσωπος της ΕΕ Φ. Μογκερίνι επισκέφθηκε τα Σκόπια και ζήτησε από τον Πρόεδρο Ιβάνοφ να τηρήσει το Σύνταγμα και να δώσει την εντολή στον Ζ. Ζάεφ.
Μέσα σε αυτό το κλίμα, η Αθήνα επιχειρεί να κρατήσει ισορροπίες. Αν και γνωρίζει ότι μια κυβέρνηση υπό τον Ζ. Ζάεφ θα είναι πολύ πιο συνεννοήσιμη στο θέμα της ονομασίας, δεν επιθυμεί να παραδοθούν τα Σκόπια σε μια δίνη αποσταθεροποίησης που θα ανοίξει την όρεξη για παρεμβάσεις τόσο από τα Τίρανα όσο και από τη Σόφια.
Στο ελληνικό υπουργείο Εξωτερικών θεωρούν ότι ο αλβανικός μεγαλοϊδεατισμός και αλυτρωτισμός είναι ο σοβαρότερος αποσταθεροποιητικός παράγοντας στα Βαλκάνια και δεν πρέπει να του δοθεί, μετά το εγχείρημα του Κοσόβου, μια ακόμη ευκαιρία για επιτυχή άσκηση ισχύος, με θύμα αυτήν τη φορά την ΠΓΔΜ.