ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΜΗΛΑΚΑΣ
Με «κενό» στρατηγικής, η χώρα στροβιλίζεται στην τουρκική δίνη, η οποία εκδηλώνεται με ιδιαίτερη και κλιμακούμενη ένταση στο Αιγαίο. Παρότι οι στόχοι της Άγκυρας διατυπώνονται με σαφήνεια και έμπρακτα σε καθημερινή βάση, η Αθήνα (κυβέρνηση και αντιπολίτευση) πελαγοδρομεί αδυνατώντας να πιστέψει (και να αντιμετωπίσει) τη συντεταγμένη, μεθοδική και έμπρακτη αμφισβήτηση ελληνικών εδαφών από την Τουρκία.
Η υιοθέτηση μιας αναθεωρητικής (της Συνθήκης της Λωζάννης) πολιτικής από την κυβέρνηση του Ταγίπ Ερντογάν αποτελεί στρατηγική επιλογή (στροφή) της για δύο λόγους:
Ο πρώτος σχετίζεται με τις εσωτερικές συμμαχίες του Ερντογάν προκειμένου να εξασφαλίσει τη νίκη στο επικείμενο δημοψήφισμα του Απριλίου για την αλλαγή του Συντάγματος, που θα του αναγνωρίσει υπερ-εξουσίες.
Ο δεύτερος λόγος έχει να κάνει με τη γενικότερη ανακατανομή ισχύος στην ευρύτερη περιοχή, όπου η Τουρκία διεκδικεί ρόλο περιφερειακής «υπερ-δύναμης».
Ο συνδυασμός αυτών των παραγόντων ενισχύθηκε καταλυτικά μετά το αποτυχημένο πραξικόπημα του περασμένου καλοκαιριού. Έκτοτε η διοίκηση Ερντογάν επιχειρεί να συγκροτήσει ένα ισχυρό εθνικό μέτωπο για να αντιμετωπίσει εσωτερικούς (Κούρδους) και εξωτερικούς (κατά κύριο λόγο τις ΗΠΑ) εχθρούς. Η συγκρότηση του εσωτερικού μετώπου, θα πρέπει να σημειωθεί, βασίζεται στην ανάγκη αντιμετώπισης ενός καθ’ όλα υπαρκτού κινδύνου, του ακρωτηριασμού του τουρκικού κράτους για χάρη της ενίσχυσης του κουρδικού προτεκτοράτου που δημιουργείται σε εδάφη της Συρίας και του Ιράκ.
Αμηχανία στην Αθήνα
Υπ’ αυτές τις πιεστικές για την τουρκική ηγεσία και τις φιλοδοξίες της συνθήκες το Αιγαίο αποτελεί «φυσική διέξοδο» για μια σειρά από λόγους:
1 Ο έλεγχος του Αιγαίου αποτελεί προϋπόθεση για την υλοποίηση των τουρκικών επιδιώξεων να μετατραπεί σε περιφερειακή δύναμη.
2 Το υπόβαθρο των τουρκικών αμφισβητήσεων στο Αιγαίο είναι ισχυρό, καθώς οικοδομείται εδώ και 21 χρόνια από την εποχή της κρίσης των Ιμίων.
Από τότε η Τουρκία έχει θέσει ζητήματα κυριαρχίας επί (ελληνικών) νησιών, βράχων και νησίδων.
Από τότε η ελληνική κυβέρνηση (Σημίτη) έχει αναγνωρίσει τουρκικά ζωτικά συμφέροντα.
Από τότε – παρ’ όλα αυτά – όλες οι ελληνικές κυβερνήσεις, χωρίς καμία εξαίρεση, συνέχιζαν να συνδιαλέγονται με τη γειτονική χώρα σαν να μην τρέχει τίποτε και σαν να μη ζητούσε τη διανομή εξ ημισείας του αρχιπελάγους.
3 Η τραγική οικονομική κατάσταση της Ελλάδας προφανώς προκαλεί παρενέργειες στις επιχειρησιακές δυνατότητες των ελληνικών ενόπλων δυνάμεων και ενισχύει τον «πειρασμό» της Τουρκίας.
Απέναντι στη «νέα» πιεστική κατάσταση, όπως καταγράφεται από τις καθημερινές τουρκικές κινήσεις (δηλώσεις και στρατιωτικές ενέργειες), η Αθήνα εμφανίζεται με μια αμηχανία που υποδηλώνει κενό στρατηγικής. Η εμφανής αμηχανία της Αθήνας – για την αποτροπή και αντιμετώπιση των τουρκικών κινήσεων – ξεκινά από την κατάρρευση της βάσης στην οποία οικοδομήθηκε και συντηρήθηκε επί δεκαετίες η «στρατηγική» της χώρας έναντι της Τουρκίας.
Βασική αντίληψη των ελληνικών κυβερνήσεων ήταν (και ακόμη είναι) ότι η Ελλάδα, ως χώρα - μέλος της Ε.Ε., έχει εξασφαλισμένη την εδαφική της ακεραιότητα, καθ’ ότι το ελληνικό είναι και ευρωπαϊκό έδαφος. Στη βάση αυτής της πρωταρχικής (λανθασμένης) αντίληψης οι ελληνικές κυβερνήσεις ουδέποτε έλαβαν σοβαρά τις τουρκικές διεκδικήσεις ώστε να μελετήσουν και να υιοθετήσουν στρατηγική αποτροπής.
Αλλοπρόσαλλη πολιτική
Η πασιφανής ελληνική «στρατηγική» αδυναμία καταγράφηκε το 1996 με το επεισόδιο τον Ιμίων, όταν η κυβέρνηση Σημίτη δέχτηκε στην πράξη το γκριζάρισμα των Ιμίων και την έναρξη μιας συζήτησης για το «πακέτο» των τουρκικών ανάλογων διεκδικήσεων σε δεκάδες ελληνικά νησιά και βραχονησίδες.
Από το επεισόδιο των Ιμίων και έπειτα οι ελληνικές κυβερνήσεις ακολούθησαν μια αλλοπρόσαλλη πολιτική απέναντι στην Άγκυρα, η οποία εξελήφθη ως (και ήταν) αδυναμία:
Άρχισαν έναν διάλογο, ο οποίος κρατάει ακόμη, για ζητήματα «υψηλής πολιτικής», δηλαδή για το σώμα των τουρκικών διεκδικήσεων στο Αιγαίο.
Παρότι η Άγκυρα επέμενε στις διεκδικήσεις της για διανομή του Αιγαίου, οι ελληνικές κυβερνήσεις υποστήριξαν ένθερμα την ενταξιακή πορεία της Τουρκίας στην Ε.Ε. με την ψευδαίσθηση ότι η προσαρμογή της στα ευρωπαϊκά δεδομένα θα την υποχρεώσει να εγκαταλείψει διεκδικήσεις.
Οι ελληνικές κυβερνήσεις δέχτηκαν την προώθηση των ευρωτουρκικών σχέσεων χωρίς ταυτόχρονα η Αγκυρα να ικανοποιήσει την προϋπόθεση που η ελληνική διπλωματία έθετε για αλλαγή της τουρκικής στάσης στο Κυπριακό.
Οι ελληνικές κυβερνήσεις, στο πλαίσιο του κατευνασμού της Τουρκίας και υπό την αμερικανική πίεση, εγκατέλειψαν στην πράξη το «δόγμα του ενιαίου αμυντικού χώρου» Ελλάδας - Κύπρου επιτρέποντας στην Τουρκία να εντείνει την αμφισβήτησή της επί του δικαιώματος Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης του Καστελόριζου.
Αξίζει παρενθετικά να σημειωθεί ότι εκείνη ακριβώς την περίοδο, με αφορμή την κρίση των Ιμίων (ή ως αποτέλεσμά της), προέκυψε ένα γιγαντιαίο εξοπλιστικό πρόγραμμα των ελληνικών ενόπλων δυνάμεων, το οποίο εξελίχθηκε όχι με βάση τις ανάγκες για την αντιμετώπιση συγκεκριμένου κινδύνου, αλλά ως «δίαυλος» μιζών και δημόσιων σχέσεων των τότε κυβερνώντων προς μεγάλες – γερμανικές και αμερικανικές κατά κύριο λόγο – πολεμικές βιομηχανίες…
Ασφυξία
Κάπως έτσι λοιπόν έχουμε φτάσει στο σημερινό σημείο, όπου:
1 Σύσσωμη η τουρκική ηγεσία εκτοξεύει καθημερινά απειλητικές δηλώσεις και ονομάζει τα ελληνικά νησιά (και κατοικημένα) που θεωρεί ότι ανήκουν στην Τουρκία
2 Η τουρκική κοινή γνώμη έχει πειστεί ότι η Ελλάδα έχει αρπάξει δεκάδες νησιά από την Τουρκία και περιμένει από την κυβέρνηση να τα πάρει πίσω.
3 Τουρκικά σκάφη προσεγγίζουν για συμβολικούς λόγους τα Ίμια ή εκτελούν πυρά εντός ελληνικών χωρικών υδάτων στην περιοχή της Χίου.
4 Τουρκικά αεροσκάφη πετούν διαρκώς πάνω και από κατοικημένα ελληνικά νησιά και νησίδες.
5 Μεγάλες περιοχές του Αιγαίου από τον Βορρά έως τον Νότο καθώς και στην περιοχή του Καστελόριζου έχουν δεσμευτεί για όλο τον χρόνο για πραγματοποίηση ασκήσεων.
6 Το ερευνητικό σκάφος «Τσεσμέ» κόβει βόλτες έξω από τη Χαλκιδική…
Ενώ, λοιπόν, βρισκόμαστε σε αυτό ακριβώς το σημείο, ούτε εντός της κυβέρνησης ούτε – πολύ περισσότερο – διακομματικά έχει καθοριστεί το πλαίσιο για την οικοδόμηση ενός πειστικού και αξιόπιστου τρόπου ανάσχεσης της τουρκικής επιθετικότητας. Προφανώς οι κυβερνώντες εξακολουθούν να πιστεύουν ότι κάποιοι άλλοι θα μας... σώσουν.